Waarom de opvangcrisis nog even zal duren: ‘We kunnen ook niet eindeloos plaatsen bijmaken’

Na de chaos rondom het Klein Kasteeltje kreeg geen enkele wachtende de kans om asiel aan te vragen. Unicef België toont zich ‘zeer bezorgd’. Toch is er op korte termijn geen beterschap in zicht.

‘Op een bepaald moment zit de emmer vol.’ Nadat de politie meerdere klachten had gekregen van buurtbewoners besliste Brussels burgemeester Philippe Close (PS) om de wachtrijen aan het Klein Kasteeltje vanaf woensdagnamiddag te verplaatsen naar de voorkant van het gebouw. De buurt wordt al maandenlang geconfronteerd met lange rijen en zelfs mensen die op straat slapen. ‘We snappen dat de situatie niet houdbaar is voor de bewoners’, klinkt het op het kabinet-Close. ‘Daarom was ons voorstel om de voorkant te openen, want daar zijn minder bewoners.’

Maar ook minder ruimte.

De afstand van de ingang tot de drukke Negende Linielaan – inclusief tram en kanaal – is beperkt. ‘Het was pure chaos’, zegt Thomas Willekens van ngo Vluchtelingenwerk Vlaanderen, die er zelf bij was. Door het tumult werd besloten om de deuren van het Klein Kasteeltje, het registratie- en aanmeldcentrum van Fedasil, niet te openen. ‘Het was de politie die de boodschap verspreidde in het Frans en Engels, niet de medewerkers van Fedasil’, zegt Willekens, die eveneens twee mensen zag afgevoerd worden met een ambulance vanwege uitputting.

Fedasil zelf is niet te spreken over de beslissing van Close. ‘Als het van ons afhangt gaan we morgen terug naar de normale situatie’, zegt directeur communicatie Mieke Candaele.

De sluiting van het Klein Kasteeltje is een nieuw dieptepunt in de nu maandenlang durende opvangcrisis. Het opvangnetwerk van meer dan 31.000 plaatsen is verzadigd, de instroom van nieuwkomers neemt bovendien niet af. Daardoor kan Fedasil niet garanderen dat iedereen een asielaanvraag kan indienen. Ook een opvangplaats is verre van zeker. ‘Het recht om asiel aan te vragen en het recht op opvang zijn nochtans fundamenten van ons beleid’, zegt Willekens. Elke dag wachten er tussen de 120 en 150 personen aan het Klein Kasteeltje.

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) zet het beleid van haar voorganger en partijgenoot Sammy Mahdi grotendeels voort. Er wordt zowel gezocht naar noodopvang als naar manieren om de ellenlange procedures te verkorten. De regering opende sinds de crisis al duizenden extra plaatsen en nam honderden nieuwe medewerkers aan.  

Recent opende een tijdelijke opvangplek op de terreinen van Defensie in Berlaar, door Rode Kruis Vlaanderen in goede banen geleid. De capaciteit zou 750 plaatsen moeten bedragen, maar voorlopig zijn die plekken door de moeilijke leefomstandigheden verre van ingevuld. Normaal zou er vandaag een nieuwe bus zijn vertrokken richting Berlaar, maar die rit werd geschrapt na de sluiting van de deuren. Als alles goed loopt, opent Rode Kruis Vlaanderen in september een centrum in Sint-Laureins voor 240 personen. In oktober is Genappe aan de buurt, waar Croix Rouge 244 mensen wil onderbrengen.

Normaliter geeft Fedasil gezinnen met kinderen voorrang, ten nadele van alleenstaande mannen. Door de sluiting van donderdag kon zelfs dat niet. Het noopte Unicef België tot een bericht op sociale media waarin het zegt ‘zeer bezorgd’ te zijn. ‘Ieder kind heeft recht op internationale bescherming en een aangepaste opvang.’

Tegelijkertijd zegt ngo Dokters van de Wereld dat het niet langer de gezondheid kan garanderen van de mensen die de nacht op straat doorbrengen. ‘Door het gebrek aan hygiëne, toiletten, douches of wasmachines kunnen we huidproblemen, zoals schurft, niet efficiënt behandelen. Toen we daar laatst waren, hebben we nochtans verschillende gevallen vastgesteld.’

Veroordelingen

Ondertussen stapelen de veroordelingen voor Fedasil zich op. De opvangdienst werd al meer dan 1.200 keer veroordeeld omdat het asielzoekers geen bed, bad en brood kan verzekeren.

België is niet het enige land waar de druk hoog ligt, maar ons land lijkt een extra aantrekkelijke bestemming. Vorige maand registreerde Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) 3.042 verzoekers om internationale bescherming, het hoogste aantal sinds maart.

Volgens zowel staatssecretaris De Moor als Dirk Van den Bulck, commissaris-generaal voor de Vluchtelingen, bestaat een groot deel van de hier aangekomen mensen uit zogenaamde ‘asielshoppers’. Volgens de zogenaamde Dublin-regels moet het Europese land dat als eerste een asielaanvraag krijgt de procedure afwerken, maar in de feiten blijkt vaak dat asielzoekers doorreizen naar een ander EU-land. De Moor start daarom een Dublin-centrum in Zaventem op om die dossiers sneller te doen uitstromen.

In elk geval is er nood aan extra opvangplaatsen. En dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Veel lokale burgemeesters zijn als de dood voor het ontvangen van asielzoekers op hun grondgebied. Bij de opening van het centrum in Berlaar daagden eind juli honderden demonstranten op, waaronder ook Vlaams Belang-boegbeeld Filip Dewinter. Vaak wordt het verzet mee georganiseerd door radicaal-rechts.

Volgens Vluchtelingenwerk Vlaanderen moet De Moor creatievere oplossingen bedenken. De piste om hotels af te huren voor tijdelijke opvang ligt al langer op tafel, maar daar wil De Moor niet van weten. De vrees leeft dat hotelovernachtingen zullen zorgen voor een aanzuigeffect.

Volgens Mieke Candaele van Fedasil is het louter zoeken naar noodopvang niet genoeg. ‘We kunnen ook niet eindeloos plaatsen bijcreëren. Zolang de instroom hoger ligt dan de uitstroom wordt het probleem niet au fond opgelost.’

Via een persbericht laat De Moor weten dat ze begrip kan opbrengen voor de Brusselse buurtbewoners. ‘Vandaag overleggen alle bevoegde diensten om dit morgen op een correcte manier te organiseren. Dit maakt nogmaals duidelijk dat er sneller werk gemaakt moet worden van een verhuis van het aanmeldcentrum.’