VRT-voorzitter Frieda Brepoels (N-VA): ‘We moeten over tv-reclame op de VRT kunnen praten’

Tv-reclame op de openbare omroep moet bespreekbaar zijn, zegt Frieda Brepoels in haar eerste interview als voorzitter van de VRT. ‘Jawel, er is nog een pax media, en nee, ik ben niet de voorzitter die zegt dat alles wat de VRT doet geweldig is.’

De vleugelpiano in haar woonkamer in Bilzen staat al enkele maanden stof te vergaren. Sinds N-VA-voorzitter Bart De Wever een jaar geleden Frieda Brepoels vroeg om voorzitter te worden van de raad van bestuur van de VRT is haar vrije tijd flink geslonken. ‘Jammer, want ik ben graag bezig met muziek. Vroeger speelde ik veel op mijn accordeon.’

Maar bent u ook een mediakenner?

Frieda Brepoels: Niet echt, maar ik heb wel veel ervaring als bestuurder, bij Aquafin, De Vlaamse Waterweg, De Lijn enzovoort. Bart zocht eerder een goede bestuurder dan een echte mediaspecialist. ‘Die hebben ze al voldoende bij de VRT,’ zei hij, ‘ik heb iemand nodig om die “boite” stevig aan te pakken, iemand die efficiënt bestuurt en afslankt waar nodig.’

Wat is voor u de ideale publieke omroep?

Brepoels: Het belangrijkste is dat de publieke omroep er is voor álle Vlamingen. We merken natuurlijk dat bepaalde doelgroepen minder aangesproken worden door de VRT, zoals jongeren, maar ook allochtonen en vrouwen. Daar wordt hard aan gewerkt, maar altijd op basis van het maatschappelijke belang van de publieke omroep. Dus niet zomaar ontspanning brengen voor de ontspanning. De VRT moet verbindend zijn en programma’s uitzenden waarover gepraat wordt met collega’s en vrienden, zoals tijdens De Warmste Week.

Aan welke programma’s denkt u dan?

Brepoels: Bijvoorbeeld aan de serie Roomies of aan Plan A. Dat zijn programma’s die jongeren aanspreken. Of neem Een nacht in het museum met Thomas Vanderveken, naar aanleiding van de opening van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen (KMSKA). Dat bracht veel mensen in contact met cultuur en met musea, mensen die daar anders haast nooit komen, zo blijkt uit onderzoek. 46 procent van de Vlamingen hoorde via een van onze merken over de opening van het KMSKA.

De aandacht voor de Vlaamse identiteit groeit bij de VRT en dat is niet alleen goed voor onze partij, maar voor alle Vlamingen.

En wat te denken van een programma als Fire: vroeg op pensioen, de docureeks die de VRT offline moest halen?

Brepoels: Ach ja, Fire. Die serie is bewust geframed door enkele media als een educatief programma, terwijl het dat helemaal niet was. Het is een documentaire over jongeren en geld.

Maar moet de VRT een platform geven aan iemand die een illegaal piramidespel promoot? Daar wordt licht overheen gegaan.

Brepoels: De serie is niet door de VRT gemaakt, maar aangekocht. Misschien is er toen te weinig aandacht naar de mogelijke impact gegaan? Maar ik vind het wel knap van de nieuwsdienst en onze cel fake news dat ze die man ontmaskerd hebben. We zijn niet te beroerd om dat toe te geven.

Had dat niet moeten gebeuren vóór de uitzending van de reeks?

Brepoels: Waarschijnlijk wel. Er loopt weleens iets mis. Ik ben zeker niet de voorzitter die kritiekloos zegt dat alles wat de VRT doet geweldig is.

In welke toestand trof u de VRT aan bij het begin van uw voorzitterschap?

Brepoels: Ik ben pas halverwege de periode van de beheersovereenkomst aan mijn mandaat begonnen. Er lagen al veel goedgekeurde plannen op tafel die de VRT moeten transformeren van een traditionele radio- en tv-omroep tot een modern mediabedrijf. Die omslag is absoluut noodzakelijk. Daarbij is beslist dat de VRT 25,1 miljoen euro minder publieke middelen krijgt voor de periode 2020-2024.

De VRT lijkt in een crisis te verkeren door die besparingen en door opstootjes in de media.

Brepoels: Er waren enkele beperkte stakingsacties, maar zelf was ik vooral verbaasd over de interne positieve stemming rond het plan: eindelijk een visie op lange termijn in plaats van elk jaar besparen met de kaasschaaf. Als de vakbonden eerlijk zijn, geven ze dat ook toe. Ik vind dus niet dat de VRT in een crisis verkeert. Integendeel, het enthousiasme voor de nieuwe VRT is groot. Die bocht is al genomen.

De VRT heeft sterke vakbonden.

Brepoels: Die tijden zijn voorbij. Ik weet niet precies hoeveel medewerkers gesyndiceerd zijn, maar ik zie wel dat er weinig personeelsleden deelnemen aan hun acties. Veel kijkers hebben er niet veel van gemerkt.

Wat vond u van de affiches ‘Stop de afbraak van de VRT’?

Brepoels: Zéér betreurenswaardig. Ik heb tegen Frederik Delaplace (ceo van de VRT, nvdr) gezegd dat het erg is om als manager zulke onterechte kritiek te krijgen. Je moet zwijgen om de boel niet op stang te jagen. Ik denk niet dat de kijkers geloven dat de VRT wordt ‘afgebroken’. Zij beseffen dat iedereen moet besparen.

Wat als de vakbonden zich blijven verzetten?

Brepoels: Er is geen alternatief.

Uw concurrenten vinden dat de VRT zich te commercieel gedraagt.

Brepoels: Ik ken hun kritiek, maar begrijp ze niet. Destijds is – samen met hen – afgesproken dat de VRT 40 procent van haar inkomsten moet halen uit commerciële activiteiten, dus uit reclame- en sponsorinkomsten. Wij worden absoluut geen tweede VTM, de publieke meerwaarde en de maatschappelijke visie zullen altijd voorop staan. Programma’s als Wij Vrouwen, Onze Natuur en De Vier Seizoenen van Caroline Pauwels kun je toch bezwaarlijk commercieel noemen.

En The greatest dancer van Vlaanderen? Velen vinden dat een programma voor VTM.

Brepoels: Telkens datzelfde voorbeeld! Dat format is aangekocht bij de BBC, de moeder van alle publieke omroepen. Is er een wet die zegt dat een publieke omroep geen leuk dansprogramma mag uitzenden? De privésector roept voortdurend dat de VRT marktverstorend werkt. Ze zouden beter met ons samenwerken. Dan kunnen we onze gezamenlijke markt versterken en beschermen tegen grote buitenlandse platformen.

U verwijst daarmee naar een uitspraak van Frederik Delaplace. Hij bood aan om tv-reclame op de VRT toe te laten ‘omdat de adverteerders hun spotjes niet meer vertoond krijgen op de commerciële zenders’.

Brepoels: Wilfried Celis, directielid bij DPG Media, ketste dat voorstel meteen af, maar collega’s van andere commerciële organisaties waren het eens met Frederik.

Volgens Celis ligt het echte probleem bij tegenvallende inkomsten van radioreclame.

Brepoels: Die vallen helemaal niet tegen. Er was na corona wel een verschuiving, waardoor het medium tv opnieuw interessanter werd voor de adverteerders. Dat beperkt de VRT, want wij kunnen geen reclame op tv uitzenden, alleen sponsorboodschappen. En sommige adverteerders lieten weten dat er tegen het einde van het jaar onvoldoende ruimte is op de commerciële zenders voor alle reclameboodschappen. De VRT kan een uitweg bieden.

Delaplace is duidelijk op zoek naar extra inkomsten. Uit tv-reclame?

Brepoels: Ik begrijp zijn vraag en dat moet absoluut bespreekbaar zijn – als het marktversterkend is voor de hele sector. De beheersovereenkomst laat het niet toe, maar ik vind dat de grote mediahuizen dat samen met de VRT op een open en eerlijke manier moeten bespreken. Het is niet de bedoeling dat de VRT reclame-inkomsten afpakt van VTM of Play. Zij hebben het ook niet makkelijk.

En zij vinden dat er te veel reclame staat op VRT Max.

Brepoels: VRT Max heeft inderdaad een vliegende start genomen. Daar is toch niets mis mee? Ik herhaal: de VRT moet 40 procent van haar middelen uit de markt halen. De concurrentie 100 procent, maar wij hebben heel wat publieke opdrachten die zij niet hoeven te vervullen. Je mag die twee mediagroepen niet zomaar vergelijken.

Is er nog een Pax Media?

Brepoels: Ik vind van wel. Er wordt te veel gefocust op enkele conflicten of discussiepunten, terwijl men de vele vormen van samenwerking negeert. De VRT heeft meer dan 150 samenwerkingsprojecten lopen met commerciële spelers.

Achter de schermen is er volgens u veel meer samenwerking tussen mediagroepen dan je zou denken afgaande op de krantenberichten?

Brepoels: Véél meer. In januari maken de grote zenders opnieuw een gezamenlijk programma om de tv-sterren uit te reiken. Er was de benefietuitzending voor Oekraïne. We wisselen volop schermgezichten uit. Ik zie onze mensen opduiken in De Allerslimste Mens, Het geslacht Coppens, The Masked Singer enzovoort. Er komt met Potgrond een gezamenlijk platform voor podcasts. De nieuwsbeelden die Gert Verhulst toont in De Tafel van Vier komen van bij ons, enzovoort.

Moet de VRT de hoogste kijkcijfers hebben?

Brepoels: Als je kwaliteit maakt, krijg je hoge kijkcijfers. De helft van de programma’s in de kijkcijfertoptwintig van september komt van de VRT, er staan zeven VRT-programma’s in de top tien, en drie in de top drie: Chantal, Thuis en Down the road. Allemaal meer dan een miljoen kijkers.

Wat leert u dat?

Brepoels: Dat de VRT haar missie goed vervult. We informeren, inspireren en verbinden. Maar we zetten ook in op nicheproducten zoals Een nacht in het museum. Dat doet meer voor de cultuursector dan een apart cultuurprogramma dat minder kijkers trekt. Hoge kijkcijfers zijn belangrijk, maar ze zijn geen doel op zich.

Zijn exclusiviteitscontracten met bekende Vlamingen noodzakelijk?

Brepoels: Die bestaan al vele jaren, zijn gangbaar bij alle zenders en binden bepaalde talenten aan je.

Mensen schrokken van de bedragen die sommige schermgezichten verdienen.

Brepoels: Dat is het gevolg van de transparantie die men vroeg van de VRT. Ik ben er geen grote voorstander van. Lonen openbaar maken veroorzaakt vooral jaloezie. De grootverdieners voelen zich gegeneerd. En wie net zo hard werkt en prachtig werk levert voor minder geld raakt gefrustreerd.

U hebt geen probleem met die bedragen?

Brepoels: Die zijn marktconform, alleen maken de commerciële zenders ze niet bekend. Wat verdienen Gert Verhulst of Koen Wauters? Mij interesseert het niet. Ik vind het veel belangrijker om in te zetten op talentontwikkeling, zeker bij jonge vrouwen zoals Fien Germijns of Danira Boukhriss. We moeten er wel over waken dat we ze niet verliezen aan andere zenders.

Zoals Niels Destadsbader bij de VRT belandde?

Brepoels: Hij is niet weggekocht door de VRT. Hij was einde contract.

Onlangs raakte bekend dat de provinciale ochtendshows – de ontkoppelingsprogramma’s – op Radio 2 sneuvelen. Peter Van de Veire maakt straks één groot nationaal ochtendprogramma. Veel politici, ook uw N-VA-collega’s, riepen moord en brand.

Brepoels: (zucht) Sommige politici willen zelfs de VRT boycotten. Maar meestal zijn ze wel gerustgesteld na mijn uitleg. Ze gaan te veel af op krantenkoppen. Dat nieuws is totáál uit zijn context getrokken. We wilden vooral aankondigen dat Peter Van de Veire bij de VRT bleef en een ochtendprogramma zou presenteren met regionaal nieuws op Radio 2. De ontkoppelde nieuwsprogramma’s op de middag blijven bestaan. 83 procent van de Vlamingen vindt regionaal nieuws heel belangrijk. We zouden wel gek zijn om dat af te bouwen. De communicatie had wellicht beter gekund.

Trouwens, denk je dat een Limburgse luisteraar niet geïnteresseerd is in nieuws uit Oost- of West-Vlaanderen? Bovendien moet ook Radio 2 de omslag naar het digitale maken. Een Gentenaar of Antwerpenaar moet het nieuws uit zijn regio gepersonaliseerd en on demand kunnen krijgen, ook in het weekend.

Maar, opnieuw, zo knabbelt u aan het marktaandeel van bijvoorbeeld regionale kranten en wordt de VRT te dominant.

Brepoels: Maar we moeten toch ambitieus zijn én blijven. Dat kan niemand ons kwalijk nemen. Bekijk het anders: de VRT houdt de anderen scherp. Dat komt alle Vlamingen ten goede.

Hoe zit het met de mogelijke samenwerking tussen Streamz en de VRT?

Brepoels: In 2020 stapte de VRT mee in dat project, maar het is nadien afgesprongen. Nu leveren we veel content uit het archief, maar we streven ook naar structurele samenwerking over nieuwe programma’s. Daarover lopen er constructieve gesprekken. De VRT doet waarschijnlijk begin volgend jaar opnieuw mee met Streamz. Dat staat trouwens ook in het regeerakkoord. Er wordt nog onderhandeld.

Over?

Brepoels: Er moet een goed evenwicht komen tussen de opdracht van de publieke omroep en die van Streamz, dat betalend is. Dat kan dus ook voor extra inkomsten zorgen, maar daarover moeten we goede afspraken maken.

In het regeerakkoord staat ook dat de VRT de Vlaamse identiteit moet versterken.

Brepoels: Daarover zijn kritieke prestatie-indicatoren (KPI’s) vastgelegd. Die worden constant gemeten. Twee derde van de zendtijd in prime time moet bijvoorbeeld gevuld worden met Vlaamse producties. Er moeten ook programma’s gemaakt worden rond sleutelmomenten in de Vlaamse geschiedenis, zoals het programma over dichter Paul Van Ostaijen of schilder Roger Raveels. Maar dat kan ook in podcasts, bij Culture Club enzovoort. Er zijn ook percentages vastgelegd voor Vlaamse muziek.

Die versterking van de Vlaamse identiteit was een belangrijke eis van uw partij. Bent u tevreden?

Brepoels: De komende jaren moeten we daar nog sterk op inzetten, bijvoorbeeld met Het Verhaal van Vlaanderen dat begin volgend jaar wordt uitgezonden en waarin Tom Waes de grote momenten uit de geschiedenis van Vlaanderen naspeelt op een eigentijdse manier. Maar ook met de canon die eraan komt. Ik heb gevraagd om daar voldoende aandacht aan te besteden. Alles kan beter, maar we zitten op de goede weg. De aandacht voor de Vlaamse identiteit groeit bij de VRT en dat is niet alleen goed voor onze partij, maar voor alle Vlamingen.

Mist u de nationale politiek?

Brepoels: Totáál niet. Wel de Europese politiek. Ik ben geen tafelspringer zoals sommigen in de nationale politiek. Als je in het Europees Parlement hebt gezeten, dan besef je wat je kunt betekenen als parlementslid. Daar kun je nog het verschil maken. Kijk naar mijn opvolger Geert Bourgeois. Hij was graag minister-president gebleven, maar nu wil hij niet meer weg uit Europa. Zelfs niet om voorzitter te worden van de VRT.

Begrijpt u dat uw partijgenoot Valerie Van Peel uit de politiek stapt, gedegouteerd door de hardheid van die wereld?

Brepoels: Bij Valerie speelden ook privéredenen. Politiek is niet voor watjes, dat was altijd al zo. Ik hoor het geroep en de rauwe scheldpartijen nog altijd van de woelige commissievergaderingen over de faciliteitengemeenten, nachtenlang.

Slotvraag. Kan de VRT de documentaire over Sihame El Kaouakibi uitzenden?

Brepoels: Dat is niet mijn bevoegdheid, daarover beslist het management. Dat zal dat ook doen, rekening houdend met het maatschappelijk belang en los van wat de buitenwereld daarvan vindt.