‘Vrijwilligerswerk geeft betekenis aan het leven: geven maakt gelukkiger dan nemen’

‘Vrijwilligers verdienen dat we een serieus tandje bijsteken om hun bijdrage aan de samenleving te versterken’, schrijft directeur Marc Michils naar aanleiding van de het 30-jarig bestaan van Kom op tegen Kanker.

Kom op tegen Kanker bestaat 30 jaar en heeft alles aan solidariteit te danken. Alle events van Kom op tegen Kanker, de Warmste Week, Het Rode Kruis en anderen bewijzen hoe sterk solidariteit leeft. En toch. En toch vliegen de scheldtirades over en weer op de sociale media. Er is de toenemende agressie, polarisatie, individualisme. Verbaal geweld en bedreigingen worden dagelijkse kost. ‘Iedere psychiater weet dat er een onderhuids probleem is en dat komt neer op een ernstige, dwingende zinloosheid die mensen ervaren’, zegt Dirk De Wachter. En hij is helder in het benoemen van de oorzaken. De verkruimeling van het sociale weefsel, de verbinding tussen mensen die teloorgaat. Een groot gebrek aan zin. Wat is de zin van het leven als ik niet mooi, succesvol, fantastisch, Hollywood ben?

Vrijwilligerswerk geeft betekenis aan het leven: geven maakt gelukkiger dan nemen.

Tegelijk zijn we een toenemende polarisatie: we creëren helden en boemannen, tegenstanders in plaats van medestanders. Politici, overheden, NGO’s en bedrijven hebben een grote verantwoordelijkheid om de solidariteit te versterken als we niet bij een zinloze, gevoelloze, waardenloze samenleving willen eindigen. Opdracht: het aanwezige potentieel aan solidariteit activeren. We moeten meer grote en kleine momenten creëren waar mensen zich aan elkaar kunnen vasthaken, waar zin wordt gegeven. Op events zoals de Warmste Week en de 1000 km fietsen van KotK voel je de massale hunkering naar positief menselijk contact en solidariteit.

Concrete actiepunten voor de overheid

Hoe kunnen we beter samen-leven? Het zou een interessant thema kunnen zijn voor de komende verkiezingen. In 2014 heeft de Vlaamse regering een Vlaamse Minister van Vrijwilligerswerk geïnstalleerd. Dat is een prima idee, een goed begin. Maar het blijft allemaal te veel ‘instituut’, en te weinig concreet. Het verbeterlijstje is lang en dringend: denk maar aan een campagne pro vrijwilligerswerk om de vacaturedatabank op ‘vrijwilligerswerk.be’ te promoten, of aan een paspoort voor vrijwilligers. De VDAB moet een eenvoudig systeem ontwikkelen om de verworven competenties te registreren, te erkennen en zichtbaar te maken voor betere arbeidskansen. Fons Leroy, VDAB, geeft zelf de voorzet: ‘Vrijwillig werken is in mijn ogen een volwaardige vorm van competentieversterking. Vrijwilligerswerk vormt een meerwaarde voor de (levens)loopbaan.’

Het vrijwilligerswerk moet meer beschermd worden. Sommige maatschappelijke ontwikkelingen halen de ziel uit het vrijwilligerswerk: vrijwilligerswerk als tegenprestatie om een uitkering te krijgen, schijn-vzw’s die gebruikmaken van zogenaamde vrijwilligers om zelf winst te maken, het verenigingswerk waarmee je tot € 520 per maand onbelast kan bijverdienen. Vrijwilligerswerk moet loepzuiver blijven: vanuit puur altruïsme, niet verplicht, onbezoldigd. Er zijn te veel vervelende administratieve en regelgevende hinderpalen. Een voorbeeld: er is een meldingsplicht bij RVA voor wie een uitkering ontvangt en aan vrijwilligerswerk wil doen. Weg met die bureaucratie. De overheid zou ook meer moeten investeren in onderzoek om vrijwilligerswerk te optimaliseren. Er is een tekort aan belangrijke wetenschappelijke kennis over de zorgvrijwilliger.

Concrete actiepunten voor de vrijwilligersorganisaties

Ook wij – NGO’s – moeten aan de bak. We moeten langdurige én flexibele vormen van vrijwilligerswerk organiseren. Een steeds toenemend deel van vrijwilligers wil geen groot en langdurig engagement aangaan. NGO’s moeten daarom meer op maat werken en verschillende vormen van vrijwilligerswerk aanbieden. Een centrale pool van vrijwilligers waar NGO’s vrijwilligers aan elkaar doorverwijzen. Het zou iets nieuws zijn: solidariteit tussen de solidariteitsorganisaties. Zo kunnen we de sociale ongelijkheid wegwerken. Jawel, ook in vrijwilligerswerk, want niet overal in de samenleving wordt even veel geparticipeerd. We moeten ook een professioneel kader aanbieden aan vrijwilligers. Zij verdienen het om voor hun ondersteunende job (bijvoorbeeld: bij kankerpatienten die een opleiding krijgen) om gecoacht te worden door professionals. Actievoerders verdienen het verder om perfect georganiseerde events te krijgen.

Professionele omkadering is een teken van respect voor het vrijwilligerswerk. Vrijwilligerswerk gaat ook om bredere sociale impact. Zonder de ratio is de emotie enkel vriendelijk en verzachtend, de empathie moet ook kritisch en constructief zijn. NGO’s moeten niet alleen de vraag naar empathie beantwoorden, maar ook structureel mee oplossingen zoeken. Door scherp en koppig zelf beleidsvoorstellen te maken en te bepleiten. Door zelf vernieuwende initiatieven te nemen voor betaalbare behandelingen, een betere transmurale zorg, patiëntvriendelijkere ziekenhuizen en een betere gezondheidszorg in het algemeen. Ook wij moeten innoveren en daarna kennis overdragen aan institutionele spelers. Warme en structurele solidariteit zijn complementair.

Vele tandjes bij te steken

Vrijwilligers verdienen dat we een serieus tandje bijsteken om hun bijdrage aan de samenleving te versterken. De toegevoegde waarde van solidariteit is onmiskenbaar. Vrijwilligers leveren een enorme maatschappelijk en economische bijdrage. Vrijwilligers detecteren nieuwe noden waarvoor nog geen professionele ondersteuning of publieke dienstverlening bestaat. Vrijwilligers voegen warmte en menselijke betrokkenheid toe aan de professionele zorg. Vrijwilligerswerk versterkt het sociaal weefsel: mensen ontmoeten elkaar in verenigingen, zorgvrijwilligers ontmoeten mensen thuis of in het ziekenhuis. Vrijwilligerswerk geeft betekenis aan het leven. Geven maakt gelukkiger dan nemen. Vrijwilligers leren vaardigheden en kunnen hun talenten inzetten. Kom op tegen Kanker vecht niet alleen tegen kanker maar ook voor meer solidariteit in deze ‘ikkerige‘ tijden.