Voormalig stadsplanner: ‘Antwerps stadsbestuur verhindert elke poging om iets aan de autodruk te doen’

Antwerpenaren zeggen graag dat de rest van Vlaanderen hun parking is, terwijl hun eigen stad daar soms nog wel het meeste van wegheeft. Weinig steden trekken zo veel auto’s aan, betoogt activiste Marlies Lenaerts. ‘Het stadsbestuur verhindert elke poging om iets aan de autodruk te doen.’

‘Een hittegolf is het perfecte moment om het over de inrichting van onze stad te hebben’, vertelt Marlies Lenaerts. ‘Met de hitte van midden juli heeft iedereen kunnen voelen dat we onze steden dringend klimaatrobuuster moeten maken.’ Lenaerts is een van de trekkers van Recht op Lucht in Antwerpen, en behoort daarmee tot een nieuwe generatie van actievoerders in de stad. Nadat de drie bekendste burgerbewegingen Ringland, Ademloos en Straten-Genereaal het Toekomstverbond sloten met de stad en de Vlaamse overheid over de Antwerpse Ring, nemen nieuwe mensen hun plek in.

Marlies Lenaerts:Het is natuurlijk wel jammer dat we nog altijd kleine en grote rampen nodig hebben om ons eraan te herinneren, zoals de overstromingen een jaar geleden. Al meer dan dertig jaar weten we wat er moet gebeuren. Dit zijn de gevolgen van onze CO2-uitstoot. Die uitstoot moet drastisch naar beneden, ook bij het wegtransport en het personenvervoer in steden.

Recht op lucht, de actiegroep waar u lid van bent, is een van de nieuwe groepen die is ontstaan na het Toekomstverbond. Heeft het een iets met het ander te maken?

Lenaerts: Ik heb ongelooflijk veel respect voor wat zij tot stand gebracht hebben rond het thema luchtvervuiling en de toekomst van de Antwerpse ring. In the end streven we hetzelfde doel na: een gezonde stad met een hoge leefkwaliteit. Maar leefbaarheid gaat verder dan de overkappingsprojecten rond de Ring. Het verkeer in en naar de stad neemt niet af. De straten en woonwijken blijven kreunen onder de autodruk. Nochtans was de modal shift een belangrijke pijler van het Toekomstverbond: tegen 2030 mag maar de helft van alle verplaatsingen in Antwerpen met de auto gebeuren, en moet de andere helft te voet, per fiets of met het openbaar vervoer. Toch blijft het stadsbestuur projecten goedkeuren die daar op geen enkele manier aan bijdragen of die de doelstellingen zelfs saboteren. De drie burgerbewegingen in het Toekomstverbond lijken wat dat betreft echt een engelengeduld te hebben. Ze reageren nauwelijks op zulke beslissingen, terwijl met die keuzes voor extra parkings en autodoorstroming het Toekomstverbond zijn geloofwaardigheid verliest. Ik besef best dat het geen sinecure is om met de stad rond de tafel te zitten, maar intussen zijn er wel een pak inwoners en nieuwe actiegroepen opgestaan met minder geduld.

Is het de bedoeling om met Recht op Lucht processen aan te spannen tegen de stad? Dat lijkt vandaag bijna de voorkeursstrategie van activisten.

Lenaerts: Ja. Een juridische procedure kost wel veel energie en geld, maar welke keuze hebben we als het Antwerpse bestuur elke dialoog met de Antwerpenaar weigert en onredelijke projecten goedkeurt? Kijk naar de beslissing om een tunnelsleuf te bouwen onder de Antwerpse kaaien om er een expresweg van te maken door het centrum van de stad. Die is volledig binnenskamers genomen.

Een ander bouwproject waar u tegen te hoop loopt, en waar Knack ook al uitgebreid over berichtte, bevindt zich in de Pelikaanstraat aan het station: twee immense kantoortorens die de draagwijdte van de buurt overschrijden.

Lenaerts: Voor mijn part mag er veel gebouwd worden in de stad. Ik ben absoluut een voorstander van kwalitatieve verdichting, dat hebben we ook nodig in de strijd tegen de klimaatverandering. De grootste doorn in het oog zijn de 1629 parkeerplaatsen die er momenteel worden voorzien, op een locatie die nota bene naast het station ligt. We kunnen de stad niet blijven verdichten en daarbij telkens nieuwe parkeerplaatsen bijbouwen. Die auto’s rijden straks allemaal de stad binnen via invalswegen die al overbelast zijn.

Waarom blijft Antwerpen zo halsstarrig voor meer parkeerplaatsen kiezen?

Lenaerts: Dat begrijp ik niet. De stad deelt zelfs parkeerfrustratie uit. Ze geeft haar inwoners nog altijd gratis parkeerkaarten, terwijl het logischer zou zijn om voor een eerste parkeerkaart een klein bedrag te vragen en voor een parkeerkaart voor een tweede auto een stevige prijs aan te rekenen. Zo doen veel andere steden het. Maar Antwerpen niet, en de gevolgen zijn te raden: in de Universiteitsbuurt – om een voorbeeld te geven – zijn er 1380 bewonersparkeerkaarten in omloop voor maar 846 parkeerplaatsen op straat. Daarnaast zijn er wel nog 1300 plaatsen in publieke parkings. Zorg er dan toch voor dat de bezoekers of pendelaars zo veel mogelijk het openbaar vervoer nemen, zodat die plaatsen buurtparkings kunnen worden voor de bewoners. Zo creëer je meteen ook ruimte in de straten die benut kan worden voor waterinfiltratie en groen, essentieel in een klimaatrobuuste stad. Helaas wordt daar op geen enkele manier op ingezet. Mobiliteitsschepen Koen Kennis zegt altijd dat hij mensen wil verleiden om de wagen thuis te laten. Hij is sinds 2013 schepen in Antwerpen, en zijn verleidingstechnieken hebben helemaal niets opgeleverd.

Kennis is geen al te beste verleider.

Lenaerts: Totaal niet, nee. Pas op, wij zijn heel blij dat er veel fietspaden zijn bijgekomen, maar het moet ondertussen ook duidelijk zijn voor de schepen dat het allemaal niet voldoende is om de modal shift te realiseren waar hij zelf beweert achter te staan. Meer parkeerplaatsen trekken meer auto’s naar de stad. In een klimaatcrisis is dat onverantwoord.

Hoe komt het dat Antwerpen daaraan blijft vasthouden?

Lenaerts: Ik denk dat de N-VA de inschatting maakt dat er geen draagvlak is voor zulke maatregelen bij haar kiespubliek. Er zijn nochtans veel Duitse steden waar een strenger parkeerbeleid werd gevoerd, en waar na de verkiezingen bleek dat die ingrepen geen effect hadden op het stemgedrag van mensen. Dat zien we ook in alle andere Vlaamse steden die een circulatieplan doorvoerden: eerst is daar wel wat weerstand tegen, daarna ebt die weg.

U werkte zelf jarenlang als stadsplanner voor Antwerpen. Bent u daar gedesillusioneerd vertrokken?

Lenaerts: Ik heb tevergeefs geprobeerd stadsplanning en mobiliteit integraal aan te pakken omdat ze zo nauw met elkaar verbonden zijn. Maar onze gebrekkige Antwerpse mobiliteitsvisie is een heilig huisje, en dat heilige huisje afbreken – of verbouwen – is me niet gelukt. Het kabinet mobiliteit verhindert elke poging om iets aan de autodruk te doen. Probeer je dat als ambtenaar, dan haalt het de rode pen boven of word je opgebeld met nieuwe aanwijzingen. Projecten en adviezen raken enkel goedgekeurd op voorwaarde dat ze geen impact hebben op de autogerichtheid, ook als ze tegen de conclusies van milieueffectenrapporten in gaan. Collega’s hebben hun ontslag aangeboden net voor de N-VA in 2013 aantrad, of ze zijn met een burn-out vertrokken. Er zijn er ondertussen veel die later zijn gestart en die niet beter weten. Heel wat ambtenaren blijven natuurlijk moedig doorzetten, maar ik werd als naïeve wereldverbeteraar uiteindelijk gek van alle gemiste kansen.

Schepen voor Stadsontwikkeling Annick de Ridder opende onlangs het heraangelegde Mediaplein. Ze noemde dat een groene long, terwijl er amper tien boompjes op dat plein zijn aangeplant.

Lenaerts: Ik moest hard lachen om de grappige reacties op Twitter, maar het is triestig natuurlijk. Het is onvoorstelbaar dat het stadsbestuur denkt dat daarmee een groene long is gecreëerd. Annick De Ridder wil natuurlijk graag eens in de media komen met een zogezegd groen plein. Maar aangezien onder elk Antwerps plein een parking ligt, waardoor serieuze ontharding onmogelijk is, moet zij wel poseren naast zo’n pietepeuterig boompje.