‘Voor de CD&V is de wolf een probleem, maar de PFOS-vervuiling was dat niet’

Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans blikt terug op de antiwolvenbetoging. ‘Er zijn parallellen tussen het verhaal van de migrant en dat van de wolf.’

Het vrijdagavondvolksvermaak van de gemeente Oudsbergen rond de wolf – gratis warme choco en wafel voor iedereen – is achter de rug. Nogal wat deelnemers waren verkleed als Roodkapje, uit het sprookje met de boze wolf. Niemand draafde op als Mowgli, het mensenkind dat in het Junglebook van schrijver Rudyard Kipling door wolven werd gered, noch als Romulus of Remus: de wolvenkinderen die de wereldstad Rome stichtten. De wolf moet boos blijven in de perceptie van de mensen.

‘Wij zijn niet tegen de wolf, maar hij hoort hier niet thuis’, liet een wolvenvriend in een krant optekenen. Het klinkt bekend in de oren. Hoe dikwijls hoor je niet de boutade: ‘Ik ben geen racist, maar vreemdelingen moet ik niet.’ Er zijn nogal wat parallellen tussen het verhaal van de migrant en dat van de wolf: in beide gevallen wordt er een vijandbeeld gecreëerd, waarna angst en afkeer actief worden opgepord door partijen die er voordeel menen uit te kunnen puren. Vervolgens gaan ze de zelf gecreëerde vijand bestrijden.

Voor de CD&V is de wolf een probleem, maar de PFOS-vervuiling was dat niet.

Het is evident dat er mensen zijn die bang zijn van wolven. Er zijn mensen die bang zijn van spinnen, pissebedden, regenwormen, van de onschuldigste beestjes dus. Ergens is het begrijpelijk, nu zoveel mensen bijna volledig losgekoppeld zijn van de natuur. Het probleem schuilt in belangengroepen die de angst van mensen voor de wolf opblazen tot iets dat hun eigen heil moet dienen, in casu politieke winst. De CD&V, weggezakt tot een historisch dieptepunt in de peilingen, probeert munt te slaan uit het oppoken van de hetze tegen de wolf. De Boerenbond roept voortdurend dat de ‘probleemwolven’ in Limburg ‘geïntroduceerd’ zijn en dat het ‘normaal’ is dat mensen er bang voor zijn. Zelfs naar boerenbondnormen is dat een sterk staaltje van flagrante desinformatie.

De Boerenbond vertegenwoordigt een sector met een minimale tewerkstelling en een bescheiden bijdrage tot onze economie, maar wel met een gigantische impact op ons landschap. Hij bazuint graag uit dat hij voedsel garandeert, maar 70 procent van de Vlaamse landbouwproductie is bestemd voor de export. Daar heeft de Vlaming weinig aan. Hij blijft wel met de shit zitten, letterlijk en figuurlijk. De landbouwsector draagt verhoudingsgewijs sterk bij aan de klimaatopwarming. Driekwart van de stikstofvervuiling van onze natuur is te wijten aan de landbouw. De crash van insecten en bloemrijke graslanden: een gevolg van onze landbouw. De droogteproblematiek: voor een belangrijk deel te wijten aan keihard gereden landbouwbodems gekoppeld aan de noodzaak tot zware irrigatie in periodes met weinig regen. Maar nee, het zijn negen wolven in Limburg die de maatschappij grote schade berokkenen.

De boer garandeert de consument een faire prijs voor zijn voeding, luidt het regelmatig. Ook dat is oogkleppenpolitiek. Het stond vorige week in Knack te lezen: de kostprijs van onze voeding is soms het dubbele van de verkoopprijs. Ons vlees zou 188 procent duurder worden als we alle productiekosten zouden doorrekenen. Sla en aardappelen zouden een derde duurder zijn. Maar de milieukosten van de landbouwproductie worden gewoon genegeerd en discreet doorgeschoven naar de maatschappij. Het prijskaartje van onze voeding omvat maar een deel van wat ze de maatschappij kost. Daar wordt doorgaans zedig over gezwegen.

De vier koeien en 211 schapen die sinds de aankomst van de wolven in Vlaanderen zijn doodgebeten (cijfers tot 25 september), zijn een doorn in het oog van velen. Over de gemiddeld vijf koeien die elke dag sterven omdat ze stukken zwerfvuil via het hooi in hun maag krijgen, rept niemand, evenmin als over de grote aantallen schapen die worden aangevallen door loslopende honden. Nee meneer, de wolf is het probleem.

Voor de CD&V is het wolvenprobleem nu een halszaak, terwijl we vorige week vernamen dat het kabinet van de vorige milieuminister Joke Schauvliege (CD&V, inderdaad) besliste dat de bevolking niet moest worden geïnformeerd over de potentieel gevaarlijke PFOS-vervuiling van de fabriek 3M op de Antwerpse Linkeroever. Dat was namelijk geen probleem voor de volksgezondheid! Het wolvengezin in Limburg is dat volgens de plaatselijke CD&V-acolieten wel. Begrijpen wie kan!

Er is geen plaats voor wolven in ons Vlaamse landschap, luidt het regelmatig in de kringen van de vele betweters onder de wolvenhaters. Wetenschappers weerleggen dat. Vorige week verscheen een interessante studie van onder meer de Vlaamse bioloog Bram Van Moorter. Ze toonde aan dat wolven en andere grote dieren zich in Europa perfect kunnen integreren in een mensenmaatschappij. Ze zijn wel bang van mensen, maar niet van menselijke infrastructuur. Een kwart van de Europese wolven leeft nu al in een context van ‘grote menselijke verstoring’. Ze verdragen dat. De aan- of afwezigheid van mensen is een bescheiden factor in het bepalen van het succes van een leefomgeving voor wolven. De aan- of afwezigheid van voldoende prooien en bosjes die bescherming bieden weegt veel zwaarder door. Er zijn trouwens sowieso te weinig Europese beschermde natuurgebieden om een leefbare wolvenpopulatie te huisvesten.

De slotconclusie van de studie was ontnuchterend én mooi: ‘Finaal zal de uitdaging van het samenleven van wolven en mensen niet afhangen van de mate waarin de dieren in staat zijn te leven met de menselijke modificatie van hun landschap, maar van de mate waarin mensen bereid zijn hun landschap te delen met wolven en andere wilde dieren’. Gelukkig is het draagvlak voor de wolf in Vlaanderen veel groter dan zijn tegenstanders willen doen geloven. Maar niet iedereen roept en scheldt even hard.

En voor de mensen die bang zijn van wolven: bioloog Joachim Mergeay van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) laat weten dat er de jongste twintig jaar in Europa achttien aanvallen van mensen door wolven zijn gedocumenteerd, waarvan geen enkele dodelijk was. Het betrof situaties waarin wolven door mensen gevoederd werden, onder meer om ze te lokken naar schuiltenten voor fotografen. Ook dat is dus eerder een mensen- dan een wolvenprobleem.

Maar ik maak me geen illusies: deze nuchtere feiten zullen de desinformatiecampagne van de wolvenhaters niet stuiten. Het zaaien van twijfel, angst en vertwijfeling is een standaardprocedure in het maatschappelijk debat geworden. Ook daar zullen we mee moeten leren leven. De bijna dagelijkse scheldkanonnades en dreigementen nemen we er graag bij.