‘Vlaanderen wil in het peloton’

Van zelfbestuur naar zelfbeschikking is een project waarvoor Bart De Valck van de Vlaamse Volksbeweging zich inzet. ‘Gezonde ambitie voor de toekomst vergt een doorstart van autonomie naar soevereiniteit.’

Geregeld stap ik op de fiets om mezelf als Flandrien bot te vieren op een kuitenbijter. Alleen daaraan beginnen heeft zo zijn voordelen, zeker als het de avond voordien laat is geworden. Zonder stramme benen is fietsen in groep niettemin het summum. Wanneer ik lees of hoor dat Vlaanderen ‘in de kop van het peloton’ rijdt of, een andere keer, ‘een wegzakkende subtopper’ is, dan toets ik dat altijd af aan mijn eigen ervaringen als Vlaams wielertoerist.

Enerzijds gaat de vergelijking van een wielerpeloton en de internationale gemeenschap van staten – of de EU – wel op. Elk land heeft zijn eigen wielen, versnellingen en coureur die beslist welke kant het opgaat. Eens flink ‘doortrappen’ ontwikkelt zulke krachten en snelheden dat in een peloton elke tweewieler omringd blijft door een delicate, maar essentiële ‘persoonlijke’ omgeving. Ik hoef er geen tekeningetje bij te maken waartoe een massaspurt leidt wanneer niemand die intieme ruimte respecteert. Kijk maar naar de sprint richting ‘uitgang crisis’ met Griekenland in de rol van het lelijke eendje. Voor de rol van rode lantaarn hebben de Grieken duidelijk bedankt.

Anderzijds is het bij de haren getrokken om te beweren dat Vlaanderen ‘de kop trekt’ of, voor andere economische of maatschappelijke evoluties, ‘moeilijk aansluiting vindt’. De Vlaamse koersfiets heeft misschien wel een ketting – onze economische motor -, maar kan niet bogen op een versnellingsapparaat. Zonder remmen zitten we zelfs in een erg lastig parket indien de rit bergafwaarts gaat. Wanneer Vlaanderen het goed doet in vergelijking met volwaardige EU-lidstaten of met EU-regio’s, dan is dat een statistische momentopname. In fine kan je nauwelijks afleiden of Vlaanderen goed of slecht presteert door eigen toedoen. Na zes staatshervormingen bepaalt de Belgische federatie nog steeds volledig de bandbreedte van de Vlaamse autonomie.

Soevereiniteit

Dit brengt mij bij het voor mijn organisatie, de Vlaamse Volksbeweging, zo belangrijke begrip ‘soevereiniteit’. Autonomie of zelfbestuur is een prima piste om je gemeenschap weg te halen uit onmondigheid en sociaaleconomische achterstelling. Die opgave heeft Vlaanderen zich vorige eeuw gesteld. Al bij al ging het toen, in die relatief eenvoudige wereld van de Koude Oorlog, vooruit. Maar onze toegevingen aan Franstalig België hypothekeren nu wel onze toekomst. Want het parcours wordt steeds bochtiger en er kondigt zich een steile klim naar boven aan. Gedaan met rustig verder ontvoogden in de luwte van Belgische compromissen, EU, NAVO en VN. De wereld is veel minder voorspelbaar dan tot voor een decennium of twee. Aanklampen volstaat niet langer. Zonder versnellingen en zonder remmen vormen we zelfs een gevaar voor het ganse peloton. Gezonde ambitie voor de toekomst vergt dan ook een doorstart van autonomie naar soevereiniteit. Een eigen versnellingstoestel kan ons tot gangmaker opwerpen. En wie weet eindigen we niet langer als ‘eeuwige tweede’.

Neem nu de Grieken: zijn zij wel zo autonoom? Ze hebben de ketting van het tandwiel gereden: gebukt onder schulden, zonder economisch verweer, kregen ze de trojka van Europese Commissie, ECB en IMF op de hals. Ze moesten het stellen met een van oudsher corrupte bewindsvoering, slaaf van de eigen leugen. Maar Griekenland is wel een soeverein land. Aan het Griekse huis stonden andere lidstaten te tieren en op de ramen te kloppen, tot de Grieken met hun referendum de deur hebben opengegooid en zelfbewust op de drempel zijn gaan postvatten. Het zal nu behoorlijk tochten bij de Grieken thuis, maar oog in oog met een staat die zijn soevereiniteit in de waagschaal werpt en – “oxi!” – stevig in de remmen is gegaan, zingen andere landen meteen een toontje lager. In wielerjargon: de armlastige Grieken hebben ‘een tandje bij gestoken’, zijn voorin gaan rijden en hebben stevig ‘aan de boom’ geschud. Of er nu geremd is of gedemarreerd: de verhoudingen binnen de EU zijn nog nooit zo open en bloot komen te liggen als nu.

‘Concert of nations’

In feite is Vlaanderen in heel wat opzichten autonomer dan Griekenland. Het ontleent die autonomie aan zijn status van economische sterkteregio en aan het grote vertrouwen dat het zowat overal krijgt, op de klassieke verlatingsangst van Franstalig België na. Soeverein is Vlaanderen evenwel niet. Van zelfbestuur naar zelfbeschikking is daarom een project waarvoor ik mij met de VVB en met Schotse en Catalaanse partners voluit wil inzetten. Soevereiniteit is deelnemen aan de ‘super-règne’ (soeve-rein) en gaat over politieke besluitvorming ingegeven door diepe kennis en besef van de nationale identiteit en van haar plek in het ‘concert der naties’. Vlaanderen is klaar om in die harmonie mee te spelen. Wie ons liever in een peloton ziet voorbijflitsen: we zijn een evenwichtige natie en dus de zijwieltjes al een tijdje ontgroeid.

Schotten, Catalanen en Vlamingen kregen hun autonomie niet in de schoot geworpen. De volharding waarmee ze doorgaan en de rol daarin van culturele en sociaalhistorische identiteit, moeten een rechtstreekse stem krijgen in het EU-kapittel. Europa – in het bijzonder de EU – heeft het moeilijk met diversiteit, maar vooral met identiteit. Een totstandkoming van nieuwe, frisse Catalaanse, Schotse en Vlaamse republieken vestigt op EU-niveau het belang van identiteit als 21^ste-eeuwse waarde. Het partnerschap waarmee verschillende Europese naties naar soevereiniteit streven en daaraan een ‘kracht van verandering’ koppelen voor de EU-machtsverhoudingen, vormt de drijfveer van ICEC. Deze ‘International Commission of European Citizens’ ijvert voor een Europees recht op nationale zelfbeschikking.

Vlaanderen: ‘Serenissima’

Soevereiniteit behelst evenzeer reële politieke macht als symboolwerking. Het gaat over het zichtbaar aanwezig stellen van een realiteit – hier: een natie -, over ‘getuigenis’, in de woorden van de Roemeense schrijver-filosoof Mircea Eliade (1907-1986). Bedachtzaam gingen de Grieken pas nog in hun voordeur staan. ‘Grexit’ of niet? Niemand waagde het meteen zijn voet tussen de deur te steken. Met maar enkele letters minder leest ‘soevereiniteit’ als ‘sereniteit’. Historisch is dat verband trouwens expliciet. De Republiek Venetië is de bekendste ‘Serenissima’, maar ook Lucca, Genua en het Pools-Litouwse Gemenebest waren ooit ‘serene’ republieken.

Vlaanderen is groot, wijs en waardig genoeg om in alle sereniteit mee te beraadslagen over wat goed en wenselijk is. Voor de Vlamingen betekent de stap naar soevereiniteit de catharsis van 180 jaar willen nillens acteren in een tragedie – geen Griekse, maar een Belgische. We hebben best nog een aantal etappes voor de boeg vooraleer de eindmeet van de Vlaamse republiek in zicht komt. Een goed puntenklassement is geen voldoende wissel op onze collectieve toekomst. We moeten meer ambitie koesteren. Voor de eerste tussensprint, naar een verruimde EU-aanvaarding van het beginsel van volkssoevereiniteit, wil ik vol enthousiasme nu al mijn benen invetten. De Ronde van Frankrijk wordt niet op één dag gereden, maar hij komt wel steeds aan op de Champs Élysées. Een soeverein symbool dat kan tellen.