‘Vlaanderen: een eiland van zwerfvuil?’

‘De zwerfvuilcijfers in Vlaanderen blijven stijgen. Steeds vaker kom je op straat rondslingerende blikjes en uitpuilende vuilniszakken tegen’, schrijft Vlaams parlementslid Mieke Schauvliege (Groen). ‘Daarom is het hoog tijd voor statiegeld op drankverpakkingen. Want zo pakken we het probleem eindelijk aan op een structurele manier.’

De stapel zwerfafval in Vlaanderen wordt stilaan torenhoog. We moeten jaar na jaar meer en meer afval opruimen dat uit onze straatvuilnisbakken puilt, in onze grachten ligt en door onze zee drijft. Volgens afvalstoffenmaatschappij OVAM zijn de zwerfvuilcijfers de afgelopen twee jaar alleen maar toegenomen. In 2019 was er sprake van 22.641 ton – een stijging van 14 procent ten opzichte van 2017.

Toch grijpt het Vlaamse zwerfvuilbeleid nauwelijks in. Ja, er worden opruimacties georganiseerd en meer camera’s en extra boetes aangekondigd, maar dat zijn druppels op een hete plaat. Wat ons zwerfvuilprobleem nodig heeft, is een structurele aanpak. Zoals een statiegeldsysteem.

Wetenschappelijk onderbouwd

Voor een statiegeldsysteem bestaan uitstekende wetenschappelijke argumenten. Een recente studie in opdracht van de Oostenrijkse overheid concludeerde dat statiegeld zowel financieel als qua impact met kop en schouders boven alle andere systemen uitsteekt, zoals onze blauwe zak.

Statiegeldsystemen zorgen voor een ophaalpercentage van rond de 90 procent. De kwaliteit van de ingezamelde flessen is beter dan in andere recyclagesystemen en het ingezamelde plastic is meer waard op de recyclagemarkt.

In Nederland en Noorwegen maakt Coca Cola flesjes uit 100 procent gerecycleerd plastic, omdat er daar een statiegeldsysteem bestaat. Het bedrijf zegt dat het zo alleen al in Nederland elk jaar tienduizend ton nieuw plastic uitspaart. Coca Cola pleit dan ook om dit systeem in heel Europa door te voeren. En dit is nota bene Coca Cola.

Vlaanderen wil niet mee

Is het niet gek dat een multinational meer ambities aan de dag leg dan de Vlaamse Regering? Ondanks die positieve signalen wordt statiegeld in Vlaanderen nog altijd tegengewerkt. In 2018 schoof de Vlaamse regering het idee op de lange baan. Statiegeld zou er alleen komen als het zwerfvuilvolume tegen 2023 niet genoeg zakt: minder dan 20 procent ten opzichte van 2013. En als er in 2022 niet meer dan 14.000 ton zwerfvuil op de openbare weg ligt.

Wat tonen de tussentijdse zwerfvuilresultaten? Dat we geen stap vooruitzetten. Integendeel: uit de cijfers over 2017 bleek dat we bijna 20.000 ton bij elkaar veegden. Het gevolg: de Vlaamse regering trok het cijfer op en legde zo de lat weer lager voor zichzelf. In maart 2020 besliste ze namelijk dat er tegen 2022 maar liefst 16.340 ton zwerfvuil mag worden opgehaald. Hoewel zelfs die bijgestelde ambitie te hoog gegrepen lijkt, zegt het iets over de ambitie van deze regering om zwerfvuil aan te pakken.

Zwerfvuileiland

Het draagvlak voor statiegeld is momenteel enorm. 158 gemeenten sloten zich aan bij de Statiegeldalliantie. Een enquête van onderzoeksbureau GfK uit 2018 vertelt ons dat 82 procent van de Belgen vindt dat er statiegeld moet komen op alle plastic flessen en blikjes met bier, frisdrank en water. En ook CD&V-voorzitter Joachim Coens zei onlangs in een interview dat hij statiegeld een goed idee vindt.

Vlaanderen verandert geleidelijk in een eiland van zwerfvuil. Nederland, Frankrijk, Luxemburg, de Scandinavische landen voeren allemaal stapje bij beetje statiegeld in. In Duitsland werd statiegeld deze week zelfs uitgebreid tot de verpakking voor groenten- en fruitsappen, wijn en melk.

Yes We Can

Plastic is overal. En we weten dat het anders moet. We weten dat er betere manieren bestaan om zwerfvuil te bestrijden dan altijd opnieuw alles opruimen. Toch lijkt het alsof de Vlaamse regering er geen werk van wil maken. En dat terwijl Vlamingen jaarlijks meer dan honderd miljoen euro aan opruimkosten betalen.

Het kan anders. Daarom hebben Groen en SP.A in het Vlaams parlement een voorstel ingediend voor een resolutie over de vervroegde invoering van statiegeld op drankverpakkingen, dat deze week besproken wordt. In de woorden van de campagne van de Statiegeldalliantie: Statiegeld, Yes We Can!