De Vlaamse overheid heeft tussen 2013 en 2022 169 vergunningen geweigerd voor de uitvoer van dual-use-goederen en technologieën. Rusland en China waren goed voor de helft van die dossiers. Dat blijkt uit een nieuw rapport van het Vlaams Vredesinstituut. Dat roept op tot extra waakzaamheid bij de controlediensten.
Dual-use-goederen zijn goederen of technologieën die zowel voor civiel als militair gebruik kunnen worden ingezet. De regels rond die goederen voor tweeërlei gebruik werden oorspronkelijk ingevoerd om transfers van goederen en technologieën naar illegale programma’s voor massavernietigingswapens te voorkomen. Nucleaire splijtstoffen, chemicaliën, virussen en productieapparatuur worden daarom al decennialang gecontroleerd.
Maar intussen wordt volgens het Vredesinstituut de grens tussen civiele en militaire technologieën steeds vager. Daardoor komen bepaalde types elektronica (civiele drones, radarzenders, ruimtevaarttechnologie en infraroodcamera’s) en opkomende technologieën (cyber surveillance technologieën, semiconductoren, 3D-printing en artificiële intelligentie) steeds nadrukkelijker in het vizier van de controlediensten.
Dat blijkt ook uit de analyse van de Vlaamse export. ‘Analyses van Russische en Iraanse militaire systemen in Oekraïne tonen aan dat quasi alle onderzochte systemen – drones, raketten en missielen – een groot aantal kritische componenten bevatten die in de Verenigde Staten en diverse Europese lidstaten, veelal door civiele bedrijven, geproduceerd werden’, weet onderzoeker Diederik Cops. ‘Het merendeel van deze componenten bleek bovendien nog maar zeer recent, in 2020 en 2021, geproduceerd te zijn. Europese controlediensten, en dus ook de Vlaamse, moeten daarom vandaag extra waakzaam zijn.’
Volgens Cnops hield Vlaanderen de voorbije tien jaar de export tegen van een heel uiteenlopend gamma goederen. Dat gaat van isostatische persen en elektronica tot belangrijke bestellingen van infraroodcamera’s. ‘Mogelijke mensenrechtenschendingen, maar toch vooral twijfels over eindgebruik van deze goederen, speelden een rol.’
Een blik op de cijfers leert dat Vlaanderen op tien jaar tijd 169 vergunningen voor de uitvoer van dual-use-goederen en technologieën heeft geweigerd. Voor vergunningen voor Rusland en China kregen een njet. Samen zijn ze goed voor ongeveer de helft van alle geweigerde vergunningen. In het geval van Rusland ging het om 47 vergunningen, goed voor 205,3 miljoen euro.
Het Vredesinstituut merkt wel op dat liefst 138 miljoen euro van dat bedrag betrekking heeft op een geweigerde vergunning voor de uitvoer van infraroodcamera’s in 2020. Ook naar China werden de voorbije jaren 35 vergunningen geweigerd.Infraroodcamera’s met een totale waarde van 27 miljoen euro en technologie voor sensoren en lasers ter waarde van 10 miljoen euro vormen de belangrijkste categorie. Ook naar Israël, Turkije, Pakistan, India en Iran werden vergunningen geweigerd, net als naar twintig andere landen.
De bevoegde commissie in het Vlaams parlement wijdt morgen/dinsdag een zitting aan de verbetering van de controle op de dual-use-goederen. Groen-parlementslid Staf Aerts dringt aan op meer samenwerking en controle door de verschillende regeringen in ons land. ‘De Vlaamse overheid kent de vergunningen toe voor producten, terwijl het de federale douane is die de controle op de export doet. Om ervoor te zorgen dat we niet ongewild militair materiaal aan dubieuze regimes leveren is er hoge nood aan meer en intensere samenwerking’, aldus Aerts.
