‘Verplichte identiteitscontroles in zwembaden, is dat de maatregel die we nodig hebben?’

‘Verplichte ID-controles in zwembaden geven een vals gevoel van veiligheid’, schrijft Ann Vermeulen, fractieleider van Groen in Beveren.

We leven sinds kort in een nieuwe realiteit: in minstens 5 Vlaamse zwembaden van LAGO is er deze zomer een verplichte ID-controle en steeds meer openbare recreatiedomeinen voeren strengere toegangsvoorwaarden in waarbij de focus ligt controle en repressie. ‘Een reactie op de incidenten met allochtone amokmakers” en “een belangrijk afschrikmiddel voor deze lastige jongeren’ luidt het. Onze zwembaden moeten plots bevrijd en beschermd worden tegen het zogenoemde ‘zwembadterreur’ maar ligt de focus wel daar waar die zou moeten liggen? En vergeten we niet te vertrekken vanuit feiten en rechten?

Het is overduidelijk dat de situatie in onze zwembaden zorgwekkend is. Zolang niet iedereen zich veilig voelt en er meldingen zijn van problemen, moeten we luisteren en zoeken naar oplossingen die perspectief geven voor alle betrokkenen. Het is echter van belang om zowel preventief als repressief stappen te zetten om de sfeer te verbeteren en de veiligheid te verhogen zodat we terug met een gerust gevoel richting zwembad kunnen gaan.

Waar zijn de feiten en cijfers?

In de hele commotie rond de zwembadverhalen kregen we echter een bijzonder fenomeen: verhalen en getuigenissen halen de krant, partijen spring wild in het rond met eisen voor meer controle en repressie en allochtone bevolkingsgroepen worden zonder enige nuance geviseerd en publiekelijk beschuldigd.

Is er echter iemand die cijfers kan voorleggen die aantonen dat er recent inderdaad meer onrust en overtredingen zijn? Is er – naast de interventies van de polities- een zicht op wat er in onze zwembaden echt leeft en waar de problemen zich allemaal situeren? Steeds meer lijkt het erop dat cijfers en feiten geen vertrekpunt meer hoeven te zijn voor een wekenlange hetze en grote maatregelen die we invoeren in heel wat zwembaden en openbare recreatiedomeinen.

Is het deze maatregel die we nodig hebben?

Iedereen heeft recht op maatschappelijke veiligheid dus reageren tegen een verplichte ID-controle klinkt al snel als naïef en probleem-ontkennend. ‘Een dergelijke maatregel kan echter enkel ingevoerd worden wanneer er een analyse is van de noodzaak ervan, de modaliteiten en het risico voor de burger’, aldus Willem De Beuckelaere, de voormalige voorzitter van de Federale Privacycommissie, die hier de GDPR-wetgeving aanhaalt. Het is onduidelijk of deze analyse er is. Het zou voor het brede publiek interessant zijn om daar inzicht in te krijgen en het is zelfs noodzakelijk om hier inzicht in te geven aan alle betrokken gemeentebesturen en partners.

Verplichte identiteitscontroles in zwembaden, is dat de maatregel die we nodig hebben?

De zwembadmanager mag op basis van het tuchtreglement ook mensen uit het zwembad zetten en hen een tijdelijk verbod van 3 maanden opleggen. Vermits vele zwembaden publiek domein zijn of minstens in een PPS-constructie zitten, is dit een gevoelige bevoegdheid: op basis van welke feiten mag men iemand de toegang ontzeggen, wie volgt dit op, hoe kunnen we subjectiviteit, etnische profilering of willekeur vermijden? Is er controle of overzicht?

Nood aan preventieve maatregelen

We zien tot nu toe vooral repressieve maatregelen en we koesteren de hoop dat de situatie hierdoor zal verbeteren. Repressie alleen zal echter nooit helpen vermits de context veel complexer is en heel wat ongewenste gedragingen niet gerapporteerd worden, niet te controleren zijn en niet zomaar zullen stoppen.

Getuigenissen leren ons dat het vaak zeer subtiel is of niet te bewijzen valt: mondelinge conversaties met ongepaste opmerkingen zijn niet te horen via de camerabeelden, onder-water-aanrakingen zijn niet te bewijzen en veel gegluur in de pashokjes is zelfs zo snel voorbij dat het niet meer aan te tonen is.

Waarom kiezen we niet voor een duidelijke campagne in en buiten de zwembaden over grensoverschrijdend en storend gedrag? Waarom krijgen redders en personeel geen extra opleiding over cultuursensitieve communicatie bij conflicten en spanningen? Een keuze voor een extra rol van bemiddelaar zou een sterk signaal zijn en onlast de redders van de druk op hun schouders zodat ze hun belangrijke taak van veiligheid verder kunnen opvolgen. Er zijn bovendien heel wat jeugdopbouwwerkers die een groot verschil zouden kunnen maken mochten zij mee ingeschakeld worden in de zwembaden en openbare domeinen.

Het ontbreken van een meldpunt in een zwembad of een recreatiedomein is ook een groot gemis. Uit vele getuigenissen bleek dat mensen niet meteen de stap durven zetten naar een redder of personeel. Het vraagt moed, een veilige omgeving en een goede opvolging en dat kan niet gegarandeerd worden als je je meldt bij één van de redders. Bovendien zijn er meldingen uit verschillende hoeken en moeten we ervoor zorgen dat iedereen de kans krijgt te melden dat hij of zij in een positie is terechtgekomen die niet oké is. Ik denk hierbij aan een jong meisje dat zich ongemakkelijk voelde na de zoveelste opmerking over haar uiterlijk en het zwembad al lang niet meer durft bezoeken maar evengoed de Afrikaanse jongeman die zonder aanleiding geviseerd werd en de toegang werd ontzegd. Dankzij een laagdrempelig meldpunt hebben we ook meer gegevens, kan er een betere opvolging zijn en kan er gericht nagedacht worden over noden en nieuwe regelingen.

Gelijke rechten op vrije tijd voor iedereen

Tot slot: welke groepen vallen door deze nieuwe regeling van verplichte elektronische ID-controle uit de boot? Asielzoekers, mensen zonder wettig verblijf en zelfs sommige toeristen zullen geen toegang meer hebben tot een zwembad want zij beschikken niet over een elektronische ID. Zwemmen moet toegangelijk blijven voor iedereen die zich aan de regels houdt. Het kan absoluut niet de bedoeling zijn dat bepaalde groepen op basis van hun procedure of wettelijk verblijfstatuut uitgesloten worden. Orbit lanceerde hierover deze week een duidelijke oproep.

Ondertussen voerden minstens vijf zwembaden en twee recreatiedomeinen deze verplichte controle in en wordt de term ‘zwembadterreur’ en de angst errond vlotjes gedeeld in de media. Dat het verdacht stil blijft rond de werkelijke gevolgen van deze nieuwe maatregel en de vele situaties die hierdoor niet opgelost geraken, zou ons allen zorgen moeten baren.

Ann Vermeulen is buddy voor vluchtelingen, mensenrechtenactivist en fractieleider van Groen Beveren.