Vernietigend rapport over Vlaams woonbeleid: ‘Minister Depraetere (Vooruit) heeft veel werk’

Het Europees Comité voor Sociale Rechten publiceert een vernietigend rapport over het Vlaamse woonbeleid. Na een klacht van middenveldorganisaties oordeelt het mensenrechtenpanel dat Vlaanderen te weinig doet om de wooncrisis in te dijken.

Het Vlaamse woonbeleid voldoet op vijf van de zes onderzochte punten niet aan het Europees Sociaal Handvest (ESH). 250.000 gezinnen wachten op een sociale woning, er is discriminatie op de huurmarkt en kwetsbare mensen komen terecht in krotten. De woonproblemen in Vlaanderen waren al langer bekend, nu zijn ze dus ook getoetst aan het ESH dat België in 1996 heeft ondertekend.

Op 18 maart 2025 publiceerde het Europees Comité voor Sociale Rechten zijn oordeel over het Vlaamse woonbeleid. Dat verdict komt er na de collectieve klacht Woonzaak, die meer dan zestig Vlaamse organisaties al in 2021 indienden. Onder andere vakbonden (ABVV, ACLVB en ACV), milieuorganisaties (Greenpeace, Bond Beter Leefmilieu), huurdersbonden en enkele steden (Halle, Leuven en Gent) sloten zich bij die klacht aan.

De Vlaamse regering mocht in 2022 en 2023 haar beleid verdedigen, maar zonder succes. Freek Spinnewijn, directeur van de Europese daklozenorganisatie FEANTSA, diende de klacht mee in: ‘Deze uitspraak bewijst dat het Vlaamse woonbeleid van de afgelopen jaren niet voldoet aan de mensenrechten. Zo is het aanhoudende tekort aan sociale woningen een aanfluiting.’ 

De mensenrechtenexperts van het Comité hekelen dat slechts zes procent van de Vlaamse woningen sociale woningen zijn. Dat is véél minder dan in Nederland (28%) of Frankrijk (17%). Een kwart miljoen Vlamingen betaalt meer dan 30 procent van zijn loon aan huur of woont in lamentabele omstandigheden. Zij hebben daardoor recht op een sociale woning, maar staan op lange wachtlijsten of hebben niet eens de moed om een aanvraag in te dienen.

Die procedure is de laatste jaren verstrengd. Dat een mogelijke huurder een lokale verbinding moet aantonen met de gemeente waar hij een sociale woning wil betrekken, noemt het Comité ‘discriminatoir’. Spinnewijn: ‘Mensen zonder dak boven hun hoofd zijn absoluut niet honkvast.  Doordat zij vaak rondzwerven, maken ze minder kans op een sociale woning.’

De verplichting voor huurders van sociale woningen om zich in te schrijven bij de VDAB en om Nederlands te leren, is volgens het comité niet in strijd met het ESH. Dat is het enige van de zes onderzochte punten dat de toetsing met de mensenrechten wél doorstond. 

Spinnewijn kan zich vinden in de argumentatie van het comité: ‘De Vlaamse regering heeft die taaleis de laatste jaren wat versoepeld. Vroeger was de plicht om Nederlands te leren een criterium voor toewijzing van een sociale woning, nu wordt dat verwacht zodra iemand in een sociale woning woont. Al zou die taaleis in de recente beleidsnota weer verstrengen.’

https://www.knack.be/nieuws/belgie/rechtszaak-appeltans-zonder-beter-woonbeleid-blijven-huisjesmelkers-overleven/ 

Versnellen

Op het vlak van dak- en thuisloosheid ziet Spinnewijn, ondanks het vernietigende rapport, ook positieve evoluties. ‘Toen we de klacht indienden, ontbrak het volledig aan data over dak- en thuisloosheid in Vlaanderen. Dat is ondertussen voor een groot stuk verholpen door tellingen, georganiseerd door onder andere de KU Leuven en de Koning Boudewijnstichting. Nu is het zaak om op die kennis beleid te stoelen. De uitrol van Housing First (een aanpak waarbij dakloze mensen direct een eigen woning krijgen in combinatie met begeleiding op maat, nvdr) gaat bijzonder traag.

‘Ik hoop dat minister van Wonen Melissa Depraetere (Vooruit) dit rapport aangrijpt om haar ambities waar te maken en te versnellen’, vervolgt Spinnewijn. ‘Naast het gebrek aan sociale woningen en een ontoereikend daklozenbeleid laat ook de kwaliteit van de huurwoningen op de privémarkt te wensen over. Ze heeft veel werk voor de boeg. Ze lijkt me een linkse minister die gewrongen zit met een redelijk rechts woonbeleid. Hopelijk grijpt ze deze kans. Niet alle nodige maatregelen kosten geld. Tijdelijke huurcontracten inperken om huurders beter te beschermen is zo’n maatregel. Dat kan de minister op korte tijd beslissen.’

De actievoerende organisaties hoopten dat de uitspraak van het Comité nog vóór de verkiezingen in juni 2024 zou vallen of impact zou hebben op de Vlaamse regeringsonderhandeling. ‘Helaas heeft het bijzonder lang geduurd,’ verzucht Spinnewijn.

Niet afdwingbaar

Als politiek signaal kan het rapport van het Comité voor Sociale Rechten tellen, maar de juridische draagwijdte is beperkt, zo vertellen juristen aan Knack. 

De Woonzaak haalde de mosterd bij de Klimaatzaak, een rechtszaak tegen het Belgische klimaatbeleid. In november 2023 verplichtte een rechter de Belgische, Vlaamse en Brusselse overheden om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Toenmalig minister van Milieu Zuhal Demir (N-VA) ging in cassatie en die procedure loopt nog.

Zo’n impact krijgt de Woonzaak zeker niet.  De uitspraak van het Comité voor Sociale Rechten is niet bindend. Dat Comité maakt deel uit van de Raad van Europa, een aparte organisatie met hoofdzetel in Straatsburg (opgericht in 1949) die losstaat van de Europese Unie. De Raad is vooral bekend van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Dat verdrag is wél afdwingbaar, in tegenstelling tot het ESH.

‘Het rapport is inderdaad niet afdwingbaar,’ geeft Spinnewijn toe, ‘maar het document heeft wel een zekere autoriteit. Eerdere uitspraken van het Comité werden gebruikt in rechtszaken voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Ook Belgische rechters kunnen het oppikken als een soort van jurisprudentie.’

In elk geval legt het rapport de voornaamste pijnpunten in het Vlaamse woonbeleid bloot. Afwachten of minister Depraetere de handschoen opneemt. 

https://www.knack.be/nieuws/belgie/dakloosheid-ook-buiten-de-grootsteden-dit-is-een-noodkreet-aan-de-vlaamse-regering/