Vandeput vs. Dedonder: hoe doet de eerste vrouwelijke minister van Defensie het?

Met de oorlog in Oekraïne neemt de belangstelling voor de militaire uitgaven weer toe. Hoe doet PS-minister van Defensie Ludivine Dedonder het in vergelijking met haar voorganger, de N-VA’er Steven Vandeput?

Meer dan 25 jaar lang werd er beknibbeld op het budget van defensie. Het was een makkelijke post om te besparen en de regeringen hadden de tijdgeest mee: een leger leek na de val van de Berlijnse Muur in 1989 niet meer zo nodig. Toen Steven Vandeput (N-VA) eind 2014 minister van Defensie werd, kwam er een ommekeer. Onder zijn bewind werd er een investeringsprogramma gestart, de beslissing viel om de F-16 te vervangen door de F-35 en er werd geïnvesteerd in nieuwe fregatten.

‘Vandeput was de eerste minister van Defensie in decennia die opnieuw heeft geïnvesteerd’, zegt de expert overheidsfinanciën Herman Matthijs (VUB en UGent). ‘De echte trendbreuk kwam in 2018, het laatste jaar van Vandeput. Toen werd met de militaire programmawet een traject vastgelegd van militaire investeringen tot 2030’, aldus defensiespecialist Alexander Mattelaer (VUB en Egmont). Zijn collega Sven Biscop (UGent en Egmont) knikt: ‘Ludivine Dedonder (PS) gaat op die ingeslagen weg voort, ze kan ook niet anders. Ik zie vooral continuïteit in het beleid.’

Dat Vandeput in de regering-Michel defensie kreeg was een verrassing: voor de eerste keer werd een uitgesproken Vlaams-nationalist minister van het departement dat instaat voor de verdediging van ons land en dat land is België, niet Vlaanderen. Toen Dedonder twee jaar geleden in zijn voetsporen trad, was dat eveneens een verrassing: de PS had al wel eerder ministers van Defensie geleverd met Guy Coëme en André Flahaut, maar voor het eerst stond er een vrouw aan het roer.

4000 militairen

Dedonder moet vandaag vooral het aankoopbeleid uitvoeren dat onder Vandeput werd getekend. Matthijs: ‘Vandeput heeft met de aankoop van de F-35 een dossier opgelost dat er al jaren lag. Dedonder moet zich nog bewijzen. Binnenkort moet er bijvoorbeeld beslist worden over nieuwe transporthelikopters. Wat zal ze doen? Vandeput sloot zich met zijn militaire aankopen vaak aan bij Nederland, zal Dedonder ook dat pad bewandelen? Of zal ze aansluiten bij Frankrijk? Voor mij is het duidelijk: als we samenwerken met Nederland en verhoudingsgewijs evenveel geld uittrekken hebben we iets te zeggen. Als er een samenwerking komt met Frankrijk zijn we niet veel meer dan een aanhangsel.’

Defensie is een van de weinige departementen waar niet wordt bespaard. Het moet fijn zijn om daar minister te zijn.

Herman Matthijs, expert overheidsfinanciën

Vandeput investeerde in militair materieel, Dedonder besteedt meer aandacht aan het militair personeel. Biscop: ‘In 1993 hadden we 45.000 beroepsmilitairen, vandaag nog pakweg 25.000. De regering-De Croo wil dat optrekken naar 29.000. Dat was al beslist vóór de oorlog in Oekraïne, maar nu zal het makkelijker zijn om dat door te voeren. De vraag is wel: waar en hoe zal Dedonder die 4000 extra militairen vinden, plus alle vervangingen?’

Matthijs: ‘Defensie kampt met een grote uitstroom van militairen. Het is voor Dedonder een hele uitdaging om dat een halt toe te roepen.’ Bovendien gaan nu veel militairen met pensioen. ‘Dedonder moet dat allemaal opvangen’, zegt Mattelaer. ‘Daarom legt ze de nadruk op rekruteren en verhoogde ze de salarissen. Dat is haar grootste wapenfeit tot nu toe.’ Biscop: ‘Iedereen die een uniform draagt krijgt nu netto meer, maar eigenlijk is dat niet meer dan een inhaalbeweging. Eindelijk.’ Professor Matthijs vraagt zich af of de minister de kazerne in Doornik weer zal openen.‘ Niet alleen heeft Henegouwen vandaag geen militaire locatie meer, maar bovendien is haar partner, partijgenoot en ex-parlementslid Paul-Olivier Delannois, burgemeester van Doornik.’

Orde op zaken

De defensiespecialisten merken dat de regering-De Croo zich anders opstelt ten opzichte van de NAVO dan de regering-Michel: ‘Vandeput droeg de NAVO een warmer hart toe dan Dedonder’, zegt Mattelaer. ‘In het huidige regeerakkoord staat er maar weinig over de NAVO, de regering-De Croo heeft het vooral over Europese samenwerking op militair vlak. Met de oorlog in Oekraïne maakte de NAVO een comeback. Er is dus een spanningsveld tussen het huidige regeerakkoord en wat er in werkelijkheid gebeurt. En die Europese samenwerking die ons land wil aanzwengelen wordt door de Europese partners niet ernstig genomen, omdat we in gebreke blijven met onze NAVO-engagementen. Daar moet de regering-De Croo eerst orde op zaken brengen.’

Dat is vandaag dan ook de hamvraag: tegen wanneer wil de regering-De Croo het budget voor defensie optrekken tot 2 procent van het bbp? Dat heeft de toenmalige premier Elio Di Rupo (PS) in 2014 beloofd op de top van Wales, enkele maanden voor het aantreden van de regering-Michel. Matthijs: ‘Frankrijk zit al aan 2 procent, Duitsland zal daar snel raken, Nederland gaat ernaartoe tegen 2025. Kunnen wij dan blijven zeggen dat we daar pas in 2035 in zullen slagen? Kan premier Alexander De Croo op 24 juni op de NAVO-top in Madrid daar echt mee aankomen? Als het budget snel wordt verhoogd, is dat een budgettaire tegenvaller voor de regering. Maar als de regering-De Croo zou vallen en we een regering in lopende zaken krijgen, zou dat wegen op het defensiebudget.’

Voor alle experts is het duidelijk dat België sinds Vandeput opnieuw op een groeipad zit met zijn militaire uitgaven. Mattelaer: ‘Die trend zet zich voort, Dedonder kan over meer middelen beschikken.’ Biscop: ‘Elke minister zou tevreden zijn als zijn budget wordt verhoogd, maar je merkt dat de PS zich daar toch een beetje ongemakkelijk bij voelt. Coalitiepartner Ecolo wil niet weten van een verhoging van het defensiebudget, dat speelt zeker mee.’ Matthijs: ‘Defensie zal een van de weinige departementen zijn waar de volgende jaren niet bespaard hoeft te worden en waar het budget zelfs zal groeien. Het moet fijn zijn om daar nu minister te zijn.’