‘Van rode neuzen tot warmste week: maatschappelijke problemen zijn geen goede doelen’

Honger in eigen land, jongeren in de psychiatrie, integratie van migranten en vluchtelingen, … Hier passen geen rode neuzen maar sterk beleid met een substantiële begroting, vindt Francine Mestrum van Global Social Justice.

‘Niet doen’, het is altijd de eerste reactie bij het zien van al die goede doelen, wanneer die onweerstaanbare drang om te reageren weer de kop opsteekt. Die mensen menen het goed, zéér goed zelfs, wat kan je hen verwijten? Niets.

En toch, wat is er goed aan die onbedwingbare liefdadigheid?

Nauwelijks is de wind van de elf-elf-elf actie gaan liggen – ‘Santé!’ campagne voor universele gezondheidszorg, en zéér nobel doel dat ik helemaal steun – of daar zijn de rode neuzen al, en nauwelijks zijn die weer ingepakt of we beginnen aan de warmste week.

Ik zag de minister van begroting (sic!), Miss Gent en vele anderen met rode, lachende neuzen, met eenogige piratenneuzen, met grinnikende neuzen, met neusvisjes, met gekroonde neuzen. Ik zag mensen neuze-neuze doen. Ik zag flashmobs, ontbijtfestijnen en ‘eet-je-blij’ smullerij. Gelukkig wisten de organisatoren het al: ‘lachen helpt’. Maar voor wat? ‘Een betere opvang voor jongeren met psychische problemen’, laagdrempelig, uiteraard – gewoon een ‘goed gesprek’? – want de nood blijft enorm hoog.

Je denkt dan, onvermijdelijk, zouden al die rodeneuzedragers, en zeker de politici, niet ook ergens feitelijk een beetje een psychisch probleem hebben? Dat ze denken met een pannenkoek en met een liedje een jongere met gedragsproblemen te kunnen helpen? Dat die geen goede professionele hulp nodig hebben, hulp die uiteraard kosteloos moet zijn?

Geblinddoekt pannekoeken eten

Lang kunnen ze er niet over nadenken, want daar komt de warmste week van Music-for-Life er al aan. Ik ben gestopt toen ik aan ongeveer 150 goede doelen was: van mensen met een beperking, tot welzijn en armoedebestrijding, van wetenschappelijk onderzoek tot ‘euro-children’ (sic, alweer), van dierenbescherming – ‘Spanish dog rescue’ en poezenboot – tot SOS voor de kinderen van Syrië – die in Aleppo of die in de Turkse fabrieken? Strijd tegen de honger in eigen land, echt, zo staat het er. Nobel allemaal, héél nobel. Ik vond er drie die te maken hebben met migratie en integratie. Eén daarvan is Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Hé, is dat niet de organisatie die een flink pak van haar subsidies zag verdwijnen? Moet dit soort problemen nu worden opgelost met een ‘warmathon’, een ketnet-koekenbak of ‘geblinddoekt pannekoeken eten’? Echt waar, het komt allemaal van de officiële website.

Ja, al die mensen menen het vreselijk goed. En ja, al die ‘goede doelen’ zullen wel zéér waardevol zijn. Respect dus voor wie er zich belangeloos voor inzet.

Maar toch. Armoedebestrijding, ontwikkelingssamenwerking, wetenschappelijk onderzoek, integratie van migranten en vluchtelingen, zelfs dierenbescherming: het zijn geen goede doelen. Het zijn maatschappelijke en politieke problemen die structureel moeten aangepakt worden. Hier past geen liefdadigheid maar sterk beleid met een substantiële begroting. Dit zijn verantwoordelijkheden voor de overheid. En jazeker, burgers kunnen helpen, maar moet dat met geld inzamelen? Is burgerparticipatie dan beperkt tot amusement voor de poen? Wedden dat iemand meteen zal reageren en zeggen: ja, maar dat sterkt ook de sociale relaties. Zucht.

Kijk, mensen helpen is geweldig positief. Gelukkig gebeurt dat in onze samenleving nog steeds op grote schaal en vrij spontaan. Dit moeten we koesteren. Maar moeten we dit via de media ook commercialiseren? Want natuurlijk, sommige mensen verdienen hier flink wat geld mee. En ach, het is hen gegund, maar waarom al die show? En jazeker, sociale relaties worden gesterkt, maar daar hebben we dit toch niet voor nodig? Waarom kan burgerparticipatie niet worden ingezet om te praten over het beleid en over de verantwoordelijkheden, om door samenwerking een betere samenleving op te bouwen? Wat dit soort liefdadigheid doet is ons allen een goed geweten aanpraten, ‘we hebben toch iets gedaan’, we kunnen weer met de auto in de file gaan staan, mopperen op buren die op zondag het gras afmaaien, mopperen op de politiek, op onverdoofd slachten, op zwarte piet die wit nee zwart moet zijn, op dit en op dat.

Het zwaarste gevolg is de depolitisering. ‘Honger in eigen land’, dakloze kinderen, ja dat bestaat in het superrijke België inderdaad, in het land waar multinationals nauwelijks belastingen betalen, in het land waar het leefloon onder de armoedegrens ligt. We hebben wafels gebakken, wat zouden we ons nog zorgen maken over Maggie De Block die de prijs van medicijnen optrekt, over stroom die op tien jaar tijd zestig procent duurder werd, over water dat binnenkort veel meer zal kosten, over het optrekken van de pensioenleeftijd, over het intrekken van een indexverhoging, over het vermarkten van de welzijnszorg, over het intrekken van subsidies aan middenveldorganisaties? En ga zo maar door. Maakt allemaal niets uit, we amuseren ons kapot om het gat in de begroting te dichten.

Ja, je hebt natuurlijk gelijk, zo zei mijn uitgever enkele jaren geleden, maar je moet dat niet zeggen, mensen vinden het leuk. En als nu juist dat het probleem zou zijn?

Francine Mestrum (Global Social Justice)