Van Peteghem trekt voorstel overwinstbelasting Van der Straeten in twijfel

Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) is niet overtuigd van het voorstel van minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) om de overwinsten in de energiesector aan te pakken. Volgens hem zeggen zo goed als alle experten dat dat juridisch-technisch onhaalbaar is en kan de minister beter werken via een uitbreiding van de repartitiebijdrage.

Van der Straeten legde dinsdag een voorstel op tafel voor een eenmalige crisisbijdrage van de energiesector ten belope van 25 procent van de overwinsten. Dat wordt al maanden overwogen, maar is juridisch geen sinecure, onder meer door contractuele bepalingen die de vorige regering afsloot met de uitbater van de kerncentrales, Engie/Electrabel. 

De minister werkt de details nu verder uit met minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V), zei ze dinsdag in de Kamer. Het dossier belandt in het najaar op de regeringstafel, in het kader van de begrotingsgesprekken. 

CD&V-voorzitter Sammy Mahdi vindt het voorstel van Van der Straeten niet erg haalbaar. “Alle experten zijn het eens dat het weinig realistisch is om Engie een bijkomende heffing op te leggen met een simpele belasting. (…) Mensen verwachten dat hun hoge energiefactuur op een serieuze manier wordt aangepakt en hebben niets aan dergelijke aankondigingspolitiek”, zegt hij. 

Mahdi apprecieert het ook niet dat minister van Financiën en CD&V-vicepremier Vincent Van Peteghem mee in het bad wordt getrokken. “De enige die Engie meer kan laten bijdragen, is Tinne Van der Straeten zelf via de nucleaire heffing (repartitiebijdrage, red.). Bij mijn weten, levert Groen nog altijd de minister van Energie.”

Maar na CD&V-voorzitter Sammy Mahdi trekt ook Van Peteghem zelf het voorstel in twijfel. Juridisch-technisch is het volgens zo goed als alle experten onhaalbaar, gaf hij dinsdagavond aan bij aanvang van het kernkabinet over de pensioenen. Dat is ook al zo gecommuniceerd tijdens overleg met de diensten van Van der Straeten, zei hij.

De CD&V-vicepremier is er voorstander van om via de bestaande jaarlijkse nucleaire heffing of repartitiebijdrage te werken, en die eventueel uit te breiden. 

Van der Straeten weerlegt de kritiek. Volgens haar is net de piste van de uitbreiding van de repartitiebijdrage juridisch onmogelijk, omdat de regering gebonden is aan contractuele verplichtingen die nog onder de vorige regering zijn afgesloten met de uitbater van de kerncentrales, Engie-Electrabel.
En ook de covoorzitter van Groen, Jeremie Vaneeckhout, mengt zich nu in de discussie. “Minister Van der Straeten heeft hard gewerkt aan een ernstig voorstel dat juridisch niet evident, maar wél haalbaar is. In Italië slaagt men erin (..). Dat kan hier ook, en wij gaan ervan uit dat onze coalitiepartners ook graag alles op alles willen zetten om de energiefacturen te laten dalen”, zegt hij.
Vaaneeckhout roept Mahdi op om de betrokken ministers hun werk te laten doen. “Ik ga ervan uit dat de nieuwe CD&V-voorzitter niet de slechte gewoonte van anderen onverneemt om verantwoordelijk bestuur te bemoeilijken”, zegt hij. “Als Van Peteghem een eigen voorstel heeft om energiebedrijven te belasten ontvangen we dat met open armen. Maar misschien vindt CD&V dat er geen probleem is met de overwinsten in de energiesector?”

Via de overwinsten werken is wel juridisch haalbaar, maakt Van der Straeten zich sterk. “Andere landen tonen dat het wél kan”, zegt ze.

Bovendien legde de CD&V-fractie die piste zelf al op tafel tijdens debatten in de Kamer, benadrukt ze fijntjes.

Italiaans model

Het voorstel van Van der Straeten is gebaseerd op het Italiaanse model, dat een belasting van 25 procent heft op de overwinsten gerealiseerd door de hoge energieprijzen. Concreet neemt Van der Straeten daarvoor het verschil in de brutowinstmarge voor de periode van 1 januari tot en met 31 december van dit jaar tegenover de winstmarge in dezelfde periode vorig jaar. 

De belasting zou per kwartaal worden berekend op basis van de BTW-aangifte en enkel worden geheven indien de stijging in een kwartaal nominaal minstens 100.000 euro en procentueel meer dan 10 procent bedraagt. Bovendien is ze technologieneutraal: zowel elektriciteits- als aardgasbedrijven en petroleumhandelaars vallen binnen het voorstel van Van der Straeten.     

De minister wil de overwinsten in de energiesector, die het gevolg zijn van de extreme energieprijzen, al langer belasten. Juridisch is dat zeker voor de kerncentrales geen sinecure door contractuele bepalingen die de vorige regering afsloot met uitbater Engie/Electrabel.

Eenmalige heffing

Van der Straeten vroeg de federale energieregulator CREG daarom in september om het dossier te objectiveren en kreeg in juni een positief advies van de Nationale Bank. De NBB was echter voorstander van een permanent systeem: eenmalige heffingen zouden toekomstige investeringenkunnen ontmoedigen, uit vrees voor willekeur. De keuze voor een eenmalige heffing is verdedigbaar, vond de Nationale Bank, maar dan moet dat systeem “de intelligentie van een permanent systeem zoveel mogelijk benaderen”. 

Volgens cijfers van de CREG die de minister in de Commissie meegaf werden dit jaar in ons land miljarden euro’s aan overwinsten gerealiseerd. Voor de kernreactoren Doel 3 en 4 en Tihange 2 en 3 gaat het om 2,1 miljard euro, waarvan 38 procent al belast is via de repartitiebijdrage. De gascentrales zijn goed voor 342,3 miljoen euro overwinsten. De offshore windenergieparken realiseerden dit en vorig jaar geen overwinsten, en voor de reactoren Doel 1 en 2 en Tihange 1 zijn er op dit moment geen gegevens. 

Juridisch geen simpele materie

Van der Straeten deed haar voorstel dinsdag uit de doeken in de Kamercommissie Energie. PVDA-Kamerlid Thierry Warmoes is tevreden dat er nu een voorstel is, maar vond wel dat de minister daar veel te lang over heeft gedaan. Bovendien is een belasting van 25 procent volgens hem te weinig, zeker gezien de CREG zelf voorstelde om tot 70 procent te gaan, klinkt het. 

Bert Wollants (N-VA) benadrukte dat een overwinstbelasting juridisch geen simpele materie is, net als Kurt Ravyts (Vlaams Belang) en Servais Verherstraeten (CD&V). “Ik maak me geen illusies, dat zal wellicht worden aangevochten”, zei die laatste. “Maar dit is een opportuniteit om de overwinsten voor een stuk aan te pakken.”

Volgens Verherstraten biedt de repartitiebijdrage die nu op tafel kan liggen bij de onderhandelingen met Engie over het langer openhouden van twee kerncentrales meer rechtszekerheid. 

Samuel Cogolati (Ecolo) en Kim Buyst (Groen) reageerden opgelucht. “Het werd moeilijk om uit te leggen aan jongeren, eenoudergezinnen of gepensioneerden die worstelen met hun energiefactuur dat energiebedrijven profiteren van de crisis. We moeten dit dringend rechtzetten. Dit voorstel is een eerste stapje in die richting.”

Kris Verduyckt (Vooruit) noemde de overwinstbelasting “één van de belangrijkste taken voor de komende maanden.”