‘Uitkeringen van langdurig werklozen moeten niet omlaag, maar omhoog’

‘Budgettair is de beperking van de werkloosheid twijfelachtig, de meest kwetsbaren zijn het mikpunt van symboolbesparingen’, zegt arbeidsmarktspecialist Ides Nicaise (KU Leuven).

‘Het is tijd om het landingsgestel uit te klappen.’ Ruim zeven maanden na de verkiezingen zegt formateur Bart De Wever (N-VA) niet langer te willen dralen. Tegen het einde van de maand moeten de onderhandelingen voor de Arizona-regering van N-VA, Vooruit, CD&V, MR en Les Engagés landen. De Wever staat nog steeds voor dezelfde opdracht: de rechtse voorstellen van de MR en zijn eigen partij verzoenen met de (centrum)linkse plannen van CD&V, Les Engagés en vooral Vooruit.

Op het vlak van arbeidsmarktbeleid werden al de meeste stappen gezet. Heel concreet werd het afgelopen zondag in de televisiestudio van RTL. Daar gaf MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez – wie anders? – een kijkje in de kookpotten. Volgens de liberaal zal de beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd niet gelden voor wie ouder is dan 55 jaar. Pro memorie: Arizona wil de werkloosheidsuitkering beperken tot maximaal twee jaar.

Arbeidsmarktspecialist Ides Nicaise (KU Leuven) ziet de onthulling van Bouchez als een sociale toegift. ‘Sommigen zullen het voorstel als leeftijdsdiscriminatie bestempelen’, zegt hij. ‘Maar ik neem aan dat ook Bouchez weet dat 55-plussers die in de werkloosheid belanden het best met rust worden gelaten. Voor hen is het vaak moeilijk om snel een nieuwe baan te vinden.’

Voor het overige is Nicaise weinig enthousiast over de gelekte voorstellen. ‘Meer nog, ik vind de discussie over de beperking van de werkloosheid ronduit gevaarlijk.’

Waarom?

Ides Nicaise: De politieke partijen baseren zich op een vooroordeel, alsof België een uitzondering is op wereldniveau en enkel hier werklozen onbeperkt recht hebben op uitkeringen. In landen waar het recht op werkloosheidsuitkeringen zogezegd beperkt is in de tijd gaat men vaak over op een bijstandsuitkering. Die overgang is automatisch ingebouwd in het systeem. Bij ons is die verzekering er niet.

Waarom is dat een probleem?

Nicaise: Omdat op die manier de meerderheid van de mensen die geschorst worden van de werkloosheidsuitkeringen van de radar verdwijnt. Ze verliezen hun inkomen en komen ook niet meer in aanmerking voor contact met de arbeidsbemiddelaar. Dan komt er van activering – het zogezegde doel van de maatregel – niets meer in huis.

In de gelekte nota’s van De Wever blijkt dat de OCMW’s op meer geld kunnen rekenen om de geschrapte werklozen op te vangen.

Nicaise: De vraag is of de OCMW’s het personeel zullen vinden, óók met extra geld. Ze zijn vandaag al erg overbelast. In principe is het wenselijk dat mensen in langdurige werkloosheid ruimere ondersteuning krijgen. Voor langdurig werklozen zijn er tal van hinderpalen die hen de toegang tot werk verhinderen. Vaak gaat het om gezondheidsproblemen of familiale zorgen. Maar het is wishful thinking dat de OCMW’s die nieuwe instroom zullen aankunnen. Bovendien is er duidelijk een communautair aspect. We zijn een studie aan het afronden waaruit blijkt dat de instroom in armoede 30 procent lager ligt in Vlaanderen dan in Brussel en Wallonië. Omgekeerd ligt de uitstroom uit armoede de helft hoger in Vlaanderen. De regionale verschillen zijn enorm. Dat zal ook in deze discussie tot uiting komen.

Arizona wil ook de degressiviteit van de uitkeringen invoeren. In de eerste drie maanden krijgt de werkloze een hogere financiële bescherming dan vandaag, maar naarmate de tijd vordert, zal de uitkering sterker dalen.

Nicaise: Dat is puur ideologisch gedreven, het is een obsessie. Net het omgekeerde zou moeten gebeuren: de uitkeringen van langdurig werklozen moeten omhoog. Studies van de OESO, de Europese Commissie en ook eigen onderzoek tonen aan dat werklozen financieel onder druk zetten geen invloed heeft op hun herintrede op de arbeidsmarkt. Integendeel, mensen hebben voldoende inkomen nodig om te blijven investeren in hun opleiding, in huisvesting, in mobiliteit … Wie daarop bespaart, loopt een hoger risico om in de marginaliteit te belanden.

Toch is er al bij al weinig ophef over de beperking van de werkloosheid, ook niet bij een partij als Vooruit.

Nicaise: Over het politieke aspect durf ik me moeilijk uit te spreken, maar ik vind het jammer. Budgettair is de operatie twijfelachtig, de meest kwetsbaren zijn het mikpunt van symboolbesparingen. Er zijn ook andere oplossingen mogelijk. Fons Leroy, ex-ceo van de VDAB, zei het nog bij zijn afscheid: eerder dan mensen het mes op de keel te zetten om onaangepaste vacatures op te vullen, zullen ondernemers werk moeten creëren op maat van de mens.

‘Wie wil werken, vindt een baan’: klopt dat?