‘Uit de provincieraadsverkiezingen blijkt dat N-VA fors verliest en Vlaams Belang fors winst boekt’

Achter het eclatante succes van de N-VA in Antwerpen schuilt volgens professor politicologie Sofie Marien (KU Leuven) een minder florissante Vlaamse realiteit.

Ziet u in de provincie Antwerpen een duidelijke tendens?

Sofie Marien: Bij zo’n lokale verkiezing is dat altijd moeilijk. Probeer maar eens een verklaring te vinden voor de resultaten van de stad Antwerpen én die van Mechelen. Die twee steden liggen nauwelijks 25 kilometer van elkaar, en toch zie je hier twee totaal andere verhalen. Ik zag zondagavond Bart Somers in een warme omhelzing met Kristof Calvo. ( lacht) Ik zie hetzelfde niet snel gebeuren bij Bart De Wever en Wouter Van Besien. Lokale verkiezingen zijn per definitie moeilijk in één beeld te capteren. Dat komt omdat kiezers zich bij lokale verkiezingen – veel meer dan bij nationale – laten leiden door personen. Iemand kennen, zo leert kiesonderzoek, is bij lokale verkiezingen het belangrijkste motief. Dat zie je ook aan het aantal voorkeurstemmen. In 2012 bracht 75 % van de kiezers zo’n voorkeurstem uit. Bij nationale verkiezingen is dat nauwelijks de helft. De partijkleur speelt daardoor minder dan bij nationale verkiezingen. Dat wordt alweer goed geïllustreerd in Mechelen. Bart Somers behaalt met zijn Stadslijst een absolute meerderheid, terwijl zijn partij Open VLD op de provinciale lijst in het kiesarrondissement Mechelen slechts op de vierde plaats staat.

In de provincie Antwerpen kun je onmogelijk naast het succes van de N-VA kijken. Vooral in de randgemeenten en, wat verderop, de Voorkempen, zijn de resultaten van de N-VA vaak overweldigend.

Marien: Waarom de partij net hier zo bijzonder goed scoort, is niet eenduidig te verklaren. Mogelijk heeft het toch ook weer iets te maken met de aanwezigheid van sterke, bekende persoonlijkheden. Denk aan Jan Jambon in Brasschaat, of het duo Koen Metsu en Philippe Muyters in Edegem. Maar dat succes verbergt wel een andere realiteit. De provincieraadsverkiezingen bieden minder goed nieuws. Ik heb op basis van die resultaten een verdeling gemaakt. Daaruit blijkt dat de N-VA in heel Vlaanderen fors verliest, en het Vlaams Belang even forse winst boekt. De verklaring zoek ik in de politieke theorieën over ownership. De N-VA heeft campagne gevoerd met de thema’s veiligheid en migratie. Het is bijzonder moeilijk om marktleider te worden op het domein van een andere partij.

Als die theorie de regel is, dan lijkt de stad Antwerpen een uitzondering. Burgemeester De Wever verliest er licht, maar kan zijn coalitie voortzetten.

Marien: Al is een meerderheid van één zetel wel heel erg nipt, zeker op lokaal niveau. In Leuven hebben de SP.A en Groen in principe een nipte meerderheid. Toch hebben ze de CD&V meegenomen. Zonder die partij liepen ze bij elke stemming het risico op een dwarsligger.

Gelooft De Wever oprecht dat hij die verbreding zal vinden bij Groen?

Marien: Mij heeft die uitgestoken hand wel verrast. Tegelijk is het wel een logisch gebaar. Groen heeft in Antwerpen duidelijk gewonnen, en een grotere meerderheid lijkt me sowieso een goed idee.

Net als in andere provincies scoort de SP.A ook in Antwerpen slecht.

Marien: Als de lokale verkiezingen al een tendens bloot hebben gelegd, dan is het een beweging weg van het centrum. Aan de rechterzijde keren kiezers terug naar het Vlaams Belang, aan de linkerzijde vertrekken die van de SP.A naar Groen en de PVDA. Die tendens zie je niet alleen in Antwerpen, maar in heel Europa. Het lijkt me voor de SP.A bijzonder moeilijk om tegen die tendens in te gaan. Bovendien is het ook een soort selffulfilling prophecy. John Crombez moet in elk interview uitleggen waarom het zo slecht gaat, terwijl zijn collega’s van Groen in diezelfde interviews vooral het eigen succes mogen duiden. Bij de SP.A hebben ze ook duidelijk begrepen dat hun partij geen sterk merk meer is. In Antwerpen was de slogan van de lijsttrekker: ‘Jinnih Beels kiest voor u’. Niet de partij, maar de persoonlijkheid moest de kiezer verleiden.