Met elke aanslag vermindert de aandacht voor islamterrorisme in Europa, ook al wordt het probleem niet kleiner. Luckas Vander Taelen en Geert van Istendael maken zich alleen maar méér zorgen. ‘De dreiging groeit. Dan is relativeren gevaarlijk.’
De aanslag in Londen, afgelopen zaterdagavond, was de derde in 73 dagen in het Verenigd Koninkrijk. In de aanloop naar de Britse verkiezingen van donderdag 8 juni vermoordden drie terroristen zeven mensen en verwondden ze er tientallen. Een van hen riep volgens getuigen ‘Allahoe akbar’. Het begint een traditie te worden: ook net voor de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen, in april, kwam in Parijs een agent om bij een aanslag. Frankrijk en Engeland zijn lang niet de enige landen die recent door aanslagen zijn getroffen: sinds de zomer van de terreur van 2016 vielen ook in Berlijn en Stockholm al meerdere slachtoffers.
Terrorisme mag Europa dan wel in zijn greep houden, de aandacht ervoor is sinds de raid op de redactielokalen van het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo op 7 januari 2015 stelselmatig afgenomen. Daags nadien halen dodelijke aanslagen nog wel alle voorpagina’s, erna belanden ze almaar sneller verderop in de krant. ‘Los van elkaar zouden alle aanslagen in de huidige reeks wekenlang het nieuws beheerst hebben’, zegt journalist en historicus Luckas Vander Taelen, die al langer waarschuwt voor de gevaarlijke kanten van de radicale islam. ‘Maar de aandachtsspanne wordt almaar korter: ook de aanslag op de kerstmarkt in Berlijn was alweer snel vergeten. Het nieuws over de aanslagen wordt vandaag zelfs een beetje gebanaliseerd. Met aanslagen gaat het zoals met verkeersdoden: hoe meer er zijn, hoe minder erover wordt bericht.’
De radicale islam wil de wereld veroveren, punt. Dat klinkt alleen zó absurd dat mensen hun schouders erbij ophalen
Waaraan ligt dat? Vander Taelen: ‘Om te beginnen aan de snelheid van de berichtgeving: elk uur moet op elke nieuwssite een nieuwe headline staan. Voorts zijn er nog altijd journalisten die heel politiek correct denken: ze willen niemand schofferen of bang maken. Terwijl we ons – en dat is het verschil met de verkeersdoden – in een oorlogssituatie bevinden. Ik wil ook geen paniek zaaien, maar dat moeten we wel onder ogen zien.’
Net dat gebeurt volgens Vander Taelen niet. ‘Na de aanslagen van november 2015 in Parijs verweet de Vlaamse schrijver David Van Reybrouck de Franse president François Hollande dat hij over een oorlog had gesproken. In Van Reybroucks ogen waren de daders allemaal amateurs, meer niet. Zulke relativeringen zijn gevaarlijk. Net zoals de Amerikanen destijds niet voorbereid waren op de guerrillaoorlog in Vietnam, hebben veel mensen in Europa nog altijd niet door in wat voor een oorlog we zijn beland. De aandacht neemt af terwijl de dreiging groeit: de aanslagen in Manchester en Londen waren weer van een onwaarschijnlijke brutaliteit. Het gaat om pure barbarij.’
Schrijver Geert Van Istendael, die tot in de jaren negentig zelf als journalist werkte en zich ook grote zorgen maakt over de gevaren van de islam, is iets nuchterder. ‘Slijtage en gewenning treden altijd op als een hele reeks soortgelijke gebeurtenissen in het nieuws komt. Maar er was nog altijd veel persaandacht voor de gebeurtenissen in Londen, vorig weekend. Er zijn wel verschillen: de slachting op de redactie van Charlie Hebdo was, bijvoorbeeld, een puur ideologische aanval op een van onze basiswaarden: de persvrijheid. De aanslag op London Bridge was ook ideologisch, maar dat was minder duidelijk. De slachtoffers waren toevallige voorbijgangers.’
Van Istendael zoekt er niets achter: ‘Persoonlijk word ik net bezorgder over het islamterrorisme, maar die gewenning is onvermijdelijk. Met de vluchtelingen die omkomen in de Middellandse Zee is ze nog veel sneller opgetreden – en daarbij gaat het om om grotere aantallen. En denkt u trouwens dat de Grieken niet meer uit de vuilnisbak eten nu wij geen oog meer hebben voor de neergang van hun land? Onze aandacht is verdwenen, de ellende is gebleven.’
Alternatieve verhalen
België kreeg meer dan een jaar geleden te maken met terreuraanslagen in en rond Brussel die 32 dodelijke slachtoffers maakten. Is de gewenning ook bij ons opgetreden, of zijn er ondertussen voldoende maatregelen genomen om zulke gruwel te voorkomen?
‘In Brussel gebeurt er niets’, zegt Luckas Vander Taelen. ‘De Brusselse regering had de Franse islamoloog Rachid Benzine gevraagd om, naar aanleiding van zijn boek over de Koran, een reeks video’s te maken over de ware islam. Dat project is niet doorgegaan: Benzine werd bedreigd en trok zich terug. Het gemak waarmee Brusselse politici zich daarbij neerleggen is stuitend.’
we moeten tonen dat de islam niet staat voor barbarij. En dat kunnen we alleen samen met de moslimgemeenschap
Volgens Vander Taelen kunnen alternatieve verhalen moslims er nochtans van overtuigen dat de islam niets te maken heeft met het uitmoorden van ongelovigen. ‘Ik heb wat propagandafilms van de IS bekeken’, vertelt hij. ‘Die ervaring wens ik niemand toe: die films zijn ongelooflijk gruwelijk. Maar ook: ontzettend goed gemaakt. We moeten daar een minstens even krachtig antwoord op formuleren. Niet de extreemrechtse praat van politici die de Koran en liefst de islam willen verbieden. Nee, we moeten tonen dat de islam niet staat voor barbarij. En dat kunnen we alleen samen met de moslimgemeenschap. Waarom spreken er geen invloedrijke stemmen binnen de islam een fatwa uit tegen terroristen? Waarom maakt er niemand die jongens duidelijk dat de mythe van de 72 maagden gebaseerd is op een vertaalfout? Het blijft helaas stil.’
Alleen lokaal ziet Vander Taelen in Brussel een aantal kleinschalige projecten ontstaan, maar hun impact is beperkt, vreest hij. Daar is Geert van Istendael het mee eens. ‘Ik juich alle initiatieven toe om mensen bij elkaar te brengen of radicalisering tegen te gaan, zeker omdat burgers die vaak zelf organiseren. Maar ik geloof niet dat ze volstaan om iets internationaals en diepgaands als het islamterrorisme de kop in te drukken.’
Van Istendael ziet dat de veiligheidsdiensten het voorbije jaar veel noodzakelijke maatregelen hebben genomen. In het maatschappelijke debat, zegt hij, is er dan weer veel minder veranderd. ‘Ik kan wel meer zeggen dan vroeger. Maar ik krijg nog altijd scheldwoorden naar mijn hoofd geslingerd als ik beweer dat het terrorisme wel degelijk iets met de islam te maken heeft. Die terroristen riepen nochtans niet “Christus koning”.’
Kent Geert van Istendael iemand die sinds de aanslag op Charlie Hebdo van mening is veranderd over de oorzaken van het terrorisme in Europa? ‘Ik kan niemand bedenken.’ Van Istendael ziet het met lede ogen aan: ‘De radicale islam wil de wereld veroveren, punt. Dat klinkt alleen zó absurd en uit de tijd dat mensen hun schouders erbij ophalen. Ze zijn meestal in een lauw, agnostisch bad grootgebracht en hebben geen flauw benul van de verpletterende kracht van een wereldgodsdienst. Ze blijven ervan uitgaan dat moslims als vanzelf onze superieure westerse cultuur van liberalisme en democratie zullen overnemen. En ze vinden het niet de moeite om zich eens in de werking van religies te verdiepen.’
‘Ik heb het pure katholicisme meegemaakt, en ik kan me dat nog goed voorstellen. Het christendom was in die tijd niet gewelddadig, de islam is dat wel. Dat maakt het helemaal angstaanjagend. En over de hele wereld zijn ándere moslims vaak het eerste slachtoffer.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
