Zal het Vlaamse regeerakkoord de plannen van het Antwerpse stadsbestuur in de war sturen? Tom Meeuws, schepen van Sociale Zaken en lokaal SP.A-voorzitter, maakt zich geen zorgen. ‘Ik heb er nogal veel vertrouwen in: Bart De Wever zal ons bestuursakkoord blijven bewaken.’
‘Voor een echte evaluatie is het eigenlijk nog wat vroeg’, zegt Tom Meeuws. De vraag hoe het Bourgondisch experiment verloopt, leeft anders niet alleen in Antwerpen. De N-VA en SP.A waren lange tijd aartsvijanden. In 2012 beschouwde N-VA-voorzitter Bart De Wever het zelfs als een grote overwinning dat hij de socialisten daar naar de oppositiebanken kon sturen. Nu zitten ze naast elkaar in het schepencollege, met alleen juniorpartner Open VLD om hen uit elkaar te halen als er een vechtpartij van komt. ‘Er zijn natuurlijk al belangrijke beslissingen genomen. En deze maand we geven we aan alle Antwerpse SP.A-afdelingen een eerste stand van zaken. Maar de onderhandelingen voor de meerjarenbegroting beginnen nu pas. De prijzenkast openen? In dit stadium zou dat onnozel zijn.’
Omdat ze nog leeg is?
Tom Meeuws: Omdat partijen geen trofeeën binnen hóéven te halen. We hebben met de N-VA en de Open VLD een bestuursakkoord gesloten waarin staat wat we de komende jaren allemaal samen willen realiseren. We werken als één ploeg. Ik zal niet zes jaar op het veld rondlopen als een spits en alle andere spelers voor minkukels uitmaken. Dat leggen we onze leden ook uit: in het college wordt er in alle openheid en transparantie gediscussieerd onder de drie partijen. Alle partners komen aan bod, en we hebben een burgemeester die het bestuursakkoord goed bewaakt. Daarover hebben wij niet te klagen.
We hebben in Antwerpen een burgemeester die het bestuursakkoord goed bewaakt. Daarover hebben wij niet te klagen.
U zit anders met dezelfde N-VA’ers aan tafel die de SP.A de vorige bestuursperiode arrogant, boers en autoritair vond.
Meeuws: In het begin is het voor iedereen wat wennen geweest, maar ik merk dat de nieuwe manier van besturen ook door de collega’s wordt geapprecieerd. Ik heb nog geen slaande deuren gehoord. Ik hoef zelf in mijn kabinet ook echt geen hertengeweien als jachttrofeeën aan de muur te kunnen hangen.
U zult uw leden en kiezers toch ooit moeten overtuigen dat het de moeite was om met de N-VA te besturen.
Meeuws: Dat zal wel lukken. Er zijn ook al knopen doorgehakt. De offerte om praktijktesten te organiseren op de huur- en arbeidsmarkt loopt nu. Ten laatste volgende maand wordt besloten welke organisatie dat zal doen, en dan zijn we vertrokken.
We zullen met het OCMW ook meer studieleningen aan jongeren geven, iets wat vroeger veel minder gebeurde.
Dat was een van uw grootste kritieken op het sociaal beleid in Antwerpen onder N-VA’er Fons Duchateau: het OCMW beperkte zich tot het wettelijke minimum, en de aanvullende steun die de stad eventueel kon bieden werd almaar kleiner.
Meeuws: We zullen weer meer sociale steun geven, zoals huurpremies en bijdragen aan de schooltoelagen van de kinderen. Ik kan niet vooruitlopen op de budgetbesprekingen, maar wij vragen daarvoor een extra investeringsenveloppe. Daarover zijn tijdens de onderhandelingen vorig jaar uiteraard ook al afspraken gemaakt. We zullen die steun wel veel gerichter inzetten dan vroeger. Dat is in de beste vandenbrouckiaanse traditie, maar een stad als Kortrijk – ook daar is trouwens een Bourgondische coalitie aan de macht – doet dat ook al.
In Antwerpen leven 57.000 mensen tot 60 jaar in werkarme gezinnen, waar niemand een inkomen uit arbeid heeft. Los van alle armoedepercentages, waarover soms oeverloos wordt gediscussieerd, vind ik dát cijfer misschien nog het stuitendst. In die gezinnen groeien vaak kinderen op, dat is echt niet gezond. Fons was er trouwens snel van overtuigd dat we ons op die doelgroep moeten richten.
Het Antwerpse bestuursakkoord zegt op ‘een slimme manier’ de kloof te willen verkleinen tussen het leefloon dat mensen krijgen en het zogenoemde referentiebudget dat mensen nodig hebben om rond te komen. Hoe gaat u dat doen?
Meeuws: Vandaag kijken we alleen naar welke inkomsten mensen met een leefloon nog meer hebben. De schrik zat erin dat zij hun leefloon combineren met nog meer uitkeringen. Wij zullen ook naar de uitgaven kijken, en dan zie je soms dat mensen niet rondkomen met dat leefloon — bijvoorbeeld door hun huuruitgaven of de kinderen die ze ten laste hebben. Die mensen hebben soms extra steun nodig. Het gaat vaak over kleine bedragen, zoals aan het begin van het schooljaar.
Moeten zulke mensen dan maand na maand komen bedelen voor een extraatje?
Meeuws: Zo werkt het natuurlijk niet. Ik wil die mensen recht in de ogen kijken, met minder wantrouwen. Rechts heeft het graag over een terugtredende overheid, ik pleit voor een terughoudende overheid. We moeten niet zo snel klaarstaan met ons oordeel. Ik vraag de raadsleden van het Bijzonder Comité voor Sociale Dienst, waar mensen die steun vragen aan het OCMW langskomen, altijd om het hele dossier van cliënten te lezen, en zich eens voor te stellen waar zij zouden staan als zij hetzelfde hadden meegemaakt. Dat is soms heel confronterend. Ik wil mijn leden overtuigen van de filosofie van Levinas: je doodt een ander als je al met één oogopslag denkt te weten wat die nodig heeft. We mogen niet op morele of ideologische gronden als god over andermans leven beslissen.
U wil de geest van Theodore Dalrymple, de intellectuele goeroe van Bart De Wever, verdrijven met de filosofie van Emmanuel Levinas?
Meeuws: Kunnen we doen alsof ik dat zélf heb bedacht? (lacht) Er doen echt hardnekkige mythen de ronde over mensen die steun zoeken. Ik heb bij mijn aantreden aan de fantastische studiedienst van deze stad gevraagd om alle leefloondossiers van de voorbije twintig jaar door te nemen. Weet u hoelang mensen gemiddeld een leefloon nodig hebben? Negen maanden, de tijd van een zwangerschap. Ik ben daar zelf ook van geschrokken, want ik dacht dat het veel meer was. Wij hebben maar negen maanden nodig om mensen te doen bevallen van een nieuw leven. De mediaan is iets meer dan zes maanden, en twee derde van die cliënten hebben we in die twintig jaar ook nooit meer teruggezien.
Weet u hoelang mensen in Antwerpen gemiddeld een leefloon nodig hebben? Negen maanden. Het aandeel van draaideurcliënten is helemaal niet groot. En 6 op de 10 erkende vluchtelingen doen hier géén beroep op het OCMW.
Het aandeel van zogenoemde draaideurcliënten is dus helemaal niet groot. Politici verkopen die uitzondering soms als de regel, om op basis daarvan beleid te voeren. Dat verwijt ik hun echt. Ik las dat de nieuwe Vlaamse regering een strenger beleid wil voor wanbetalers in sociale huisvesting. Daar wordt een nieuw systeem voor opgezet, terwijl het over 400 bewoners gaat op een totaal van 155.000 mensen. Dat is níéts.
U hebt het nu over de politici met wie u in Antwerpen zo graag samenwerkt.
Meeuws:(onverstoorbaar) We moeten het over de werkelijkheid hebben, niet over wat we graag in de krant zien staan.
Mag ik nog een mythe de wereld uit helpen? 6 op de 10 erkende vluchtelingen die naar Antwerpen komen doen géén beroep op het OCMW. Die mensen zijn vaak eenzaam, verlaten en getraumatiseerd, ze dragen een enorme rugzak met zich mee, en de meerderheid ervan slaagt erin zelfstandig een leven op te bouwen in Antwerpen. Is dat niet iets om trots op te zijn? 4 op de 10 klopt wel bij ons aan, en hen moeten we helpen. Mijn vrienden van de PVDA zouden aan iedereen een leefloon willen geven, zonder verder vragen te stellen, puur om ideologische redenen. Ik vind dat we van die mensen ook iets kunnen terugvragen, als ze in staat zijn om te werken. Meestal wíllen ze zelf niet liever: niemand komt naar hier om alleen te profiteren.
De kritiek van links was vorige bestuursperiode al dat werklozen te streng werden geactiveerd. Gaat u nog een tandje bij zetten?
Meeuws: De activering moet vooral anders gebeuren. Het gaat niet alleen over vluchtelingen, maar ook weer over die werkarme gezinnen. Als zij werkbekwaam zijn, moeten zij elke week minstens vijf sollicitatiebrieven voorleggen om te bewijzen dat ze op zoek zijn naar werk. Dat is een immense papierwinkel. Ze lopen de hele dag door heel Antwerpen op zoek naar sollicitatiebewijzen. Ik krijg soms van uitzendbureaus te horen dat mensen alleen daarin geïnteresseerd zijn, en dat ze zich eigenlijk niet echt inschrijven. (doet een leefloner na) ‘Jaja, ik wil werken. Ingeschreven interim, nog geen job’, krijgen wij dan te horen. Het bewijsjestheater moet stoppen. Dat zullen we oplossen door die mensen eenvoudigweg zelf werk aan te bieden. Bij onze stadsdiensten of onze privépartners is er werk genoeg.
Dat klinkt als het ballonnetje van verplicht vrijwilligerswerk dat geregeld wordt opgelaten.
Meeuws: Dat is weer zo’n ouderwetse term — we hebben echt een ander jargon nodig. De meeste mensen zijn ontzettend tevreden als ze ergens kunnen beginnen, en op die manier begeleid worden naar de arbeidsmarkt. Ik wil daar best ver in gaan. Tussen de vluchtelingen zitten veel mannen tussen 18 en 25 jaar, die er vaak sterk en gezond uitzien. Als zij bij ons langskomen, kunnen we ze dus meteen aan het werk zetten. Bij onze stadsdiensten of onze privépartners is er werk genoeg. ‘Ga naar huis en eet nog rustig iets’, zeg ik dan. ‘Morgen bied je je aan.’
Dat geldt natuurlijk niet voor iedereen. Wij zien in het Bijzonder Comité voor Sociale Dienst de hele wereld passeren, en filosoof Isaiah Berlin heeft het wel eens gehad over het kromme hout waaruit de mens gemaakt is. Daar moeten we ook oog voor hebben. Als iemand uit een oorlogsgebied voor ons zit met bloeddoorlopen ogen, duidelijk vermoeid, die niet kan slapen omdat er ’s nachts geesten door zijn hoofd spoken, kunnen we niet verwachten dat hij snel-snel Nederlands leert, rondhuppelt in de stad, laat staan meteen vijf sollicitatiebrieven kan voorleggen.
Gebeurde het vroeger zo?
Meeuws: Ik wil naar niemand een steen gooien, maar op een bepaald moment hebben we over de partijgrenzen heen veel te veel verwacht van social engineering. Activeren zou alles oplossen. Dat is natuurlijk niet zo. De werkloosheid daalt in Vlaanderen en Antwerpen. Het gaat goed met de economie. Maar wat zien we? Het aantal werkzoekenden dat al langer dan vijf jaar op zoek is – geen werklozen dus, wel mensen die ingeschreven zijn bij de VDAB – is het hoogste in jaren. De mismatch op de arbeidsmarkt is immens, en die mensen hebben maatwerk nodig. We lossen dat niet op door hard te roepen dat iedereen moet en zal werken. De cijfers zullen je toch altijd tegenspreken.
We moeten dus mensen individueel helpen, maar we moeten ook stoppen met de armen te pesten. Vanuit de foute gedachte dat zij wel genoeg tijd zullen hebben, laten we hen soms nog de hele stad aflopen om alle formulieren te verzamelen die ze voor ons nodig hebben – dat gaat lang niet alleen over die sollicitatiebewijzen. Als ik naar een specialist moet of een operatie moet ondergaan, worden alle formulieren tussen mijn huisarts en het ziekenhuis automatisch en digitaal doorgestuurd. Waarom kan dat niet voor de armsten? Zij hebben misschien wel meer dan wie ook een goede smartphone nodig hebben, zodat ze veel meer digitaal kunnen werken.
We moeten stoppen met de armen te pesten. Misschien hebben zij meer dan wie ook een goede smartphone nodig, zodat ze veel meer digitaal kunnen werken.
Zo kunt u ze ook beter controleren, natuurlijk.
Meeuws: Wat een abominabele opmerking! Nogmaals: zij vinden dat zelf ook handiger. Ik ga een hackathon organiseren waarmee we willen kijken welke apps en snufjes kunnen dienen om ons sociaal beleid te verbeteren. Dat gaat ook over de automatische toekenning van sociale rechten. We moeten sneller weten waarop mensen allemaal recht hebben, en daar hebben we die informatie wel voor nodig.
Gent staat daarin al veel verder. De tijd dat arrogante Antwerpenaren dachten dat ze alles zelf moesten bedenken is voorbij. Wij kijken naar Gent, we kijken naar Kortrijk, en ook Leuven kan ons iets leren over naschoolse kinderopvang. Het is geheel toevallig dat daar allemaal socialisten in het bestuur zitten, hoor.
Het Antwerpse middenveld heeft de voorbije jaren vaak in rep en roer gestaan. Soms leek het alsof de sociale sector meer in paniek was dan hun cliënten. Hoeven zij nog te vrezen dat hun opdrachten worden uitbesteed aan commerciële bedrijven zoals G4S?
Meeuws: Nee. We zullen nog wel open oproepen lanceren, maar we werken alleen samen met organisaties die hun budget volledig inzetten voor sociaal beleid, en niet een deel ervan uitkeren aan hun aandeelhouders. Ik wil de rust en vrede terugbrengen, want in het verleden zijn er inderdaad spanningen geweest. Het stadsbestuur zal daarom ook in het voorjaar een Staten-Generaal organiseren met de sector. Natuurlijk moet er in het veld wel geïnnoveerd worden.
Dat was de reden waarom de N-VA de samenwerking met bedrijven zocht: de traditionele partners waren weinig innovatief.
Meeuws: Het kan ook op een andere manier. De drie onderwijsinstellingen die in onze stad met sociaal werk bezig zijn, hebben daarover vorige week een boek gepubliceerd. Daar valt ongelooflijk veel uit te leren, en ik zal mijn collega’s in het Bijzonder Comité voor Sociale Dienst ook allemaal verplichten dat boek te lezen en vervolgens een ijkingstoets af te leggen. (lachje) Maar we hebben ook al met de academici afgesproken dat zij in Antwerpen verder onderzoeken welke methoden voor sociaal beleid goed werken. Het heeft geen zin om ideologische dogma’s aan te blijven hangen. Ik wil gewoon weten wat werkt.
Sociaal beleid is natuurlijk wel iets anders dan auto’s van de band laten rollen. Spelers uit het middenveld moeten de vrijheid en de ruimte krijgen om te experimenteren, zonder dat ze meteen gestraft worden als er iets mislukt. Maatschappelijk assistenten doen ongelooflijk belangrijk werk. In plaats van hen te bestraffen, wil ik hen heroïseren. Zij zijn de helden van onze stad.
Het Vlaamse regeerakkoord is nog niet rond, maar het middenveld maakt zich al grote zorgen.
Meeuws: Ik begrijp dat goed. Zeker in de startnota van Bart De Wever heb ik veel zaken gelezen die ook mij kwaad en ongerust maken. Maar als Antwerpse schepen maak ik me minder zorgen. Ik heb nogal veel vertrouwen dat de burgemeester ons bestuursakkoord ook tijdens de Vlaamse regeringsonderhandelingen zal blijven bewaken. Toen ik hem succes wenste met de onderhandelingen, heeft hij me dat ook bevestigd.
Hebt u al met hem gesproken over het voorstel om het aantal sociale woningen in grote steden te plafonneren?
Meeuws: Nee, niet ten gronde. We hebben in Antwerpen afgesproken dat er extra sociale woningen gebouwd zullen worden en dat het aantal plaatsen voor sociale huurders zal stijgen. Dat staat op papier. Ik heb geen redenen om eraan te twijfelen dat dat niet zal gebeuren. Het liefst had ik zelf ook mee onderhandeld met mijn partij, maar we hebben onszelf in de voet geschoten door niet eendrachtig naar buiten te komen. Het doet me pijn om te merken dat een aantal van mijn nationale partijgenoten niet meer het talent heeft om te zwijgen wanneer ze moeten zwijgen.
We hebben in Antwerpen afgesproken dat er extra sociale woningen gebouwd zullen worden en dat het aantal plaatsen voor sociale huurders zal stijgen. Dat staat op papier. Ik heb geen redenen om eraan te twijfelen dat dat niet zal gebeuren.
Ook in Antwerpen is niet iedereen even stil: oud-burgemeester Bob Cools noemde de startnota in De Morgen een ‘casus belli’.
Meeuws: Ik heb daarover een goed gesprek met hem gehad, en vorige week hebben we elkaar weer gezien op een ledenbijeenkomst. Hij heeft mij achteraf zelfs op een pint getrakteerd.
Wat hebt u hem dan verteld?
Meeuws: Dat het in zijn tijd zou hebben gestoven na een soortgelijke uitspraak van een backbencher in de media. (lacht)
Ernstig, ik heb Bob uitgelegd dat er sindsdien wel veel veranderd is. Weet u dat vroeger elke Antwerpse schepen van de SP zo ongeveer zijn eigen huisvestingsmaatschappij had? Dat is nu ondenkbaar. De machtspositie die de socialisten vroeger hadden is een luxe die wij niet meer hebben.
U had het net over eendracht. Moet de SP.A eendrachtig achter voorzitter John Crombez blijven staan?
Meeuws: Er komen voorzittersverkiezingen aan. Het lijkt me onwaarschijnlijk dat John daaraan zal deelnemen. Daarmee vel ik geen oordeel over zijn voorzitterschap. Maar wie het ook wordt, hij of zij zal ons allemaal moeten verbinden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
