Syriëstrijders: ‘In België zijn we lang meesters geweest in bedekken en verdoezelen problematiek’

‘Elke maand vertrekken er nog steeds ongeveer 10 Belgische jongeren naar Syrië om er te gaan vechten’, zegt OCAD-directeur André Vandoren. ‘Maar dat België proportioneel de meeste Syriëstrijders uit het Westen telt, is te kort door de bocht.’

‘Wie het regeerprogramma over de aanpak van radicalisering en Syriëstrijders bekijkt, kan niet anders dan toegeven dat onze regering erg ambitieus is. Onder meer de oprichting van een nationale veiligheidsraad, een herziening van de huurlingenwet en nauwgezetter ‘patrouilleren op het internet’ staan uitgebreid vermeld in de beleidsverklaring’, klinkt het tijdens een informatiesessie van Maklu Uitgevers over de aanpak van radicalisering.

‘Maar de grote uitdaging zal erin bestaan om een evenwicht te vinden tussen doen wat nodig is en tegelijkertijd de mensenrechten en de privacy van verdachten te respecteren’, waarschuwt professor Willy Bruggeman, voorzitter van de Federale Politieraad.

10 per maand

‘Uiteraard word je niet op een dag wakker en ben je plots een terrorist’, stelt André Vandoren, directeur Orgaan voor de Coördinatie en de Analyse van de Dreiging (OCAD). ‘Radicalisering is een proces, dat zo vroeg mogelijk gestopt moet worden om terrorisme te voorkomen. De thematiek blijft ontzettend actueel, want elke maand vertrekken er zo’n 10 jongeren vanuit België naar Syrië om er te gaan vechten.’

Maar dat België, ondanks haar kleine oppervlakte, proportioneel de meeste Syriëstrijders uit het Westen telt, wil Vandoren niet gezegd hebben. ‘Dat is een uitspraak waar we voorzichtig mee moeten opspringen’, klinkt het genuanceerd. ‘Ons land is erg vroeg gestart met de opsporing van Syriëstrijders. Bovendien zijn de Belgische steden relatief klein, waardoor we een goed zicht hebben op wie zich waar bevindt en vertrekt’, verklaart Vandoren het hoge cijfer Syriëstrijders tegenover andere landen.

‘Uit Vilvoorde zijn er al 25 mensen vertrokken, maar er zijn ook nog 45 potentiële vertrekkers’, zegt Hans Bonte (SP.A) die als burgemeester van Vilvoorde al bijna twee jaar van nabij met de problematiek geconfronteerd wordt. Hij wordt geregeld in het buitenland uitgenodigd om advies te geven. Zo was hij onlangs nog in de VS om zijn aanpak uit de doeken te doen. ‘Al is er geen blauwdruk.’ Op lokaal niveau is volgens de burgemeester een individuele preventieve aanpak essentieel. ‘Want elk geval is verschillend.’

Beroepsgeheim

Bonte bestempelt de oorlog in Syrië en de daarbij horende Syriëstrijders als ‘een katalysator voor dagelijkse maatschappelijke problemen in België.’ Onder meer het falende integratiebeleid en het haperende politiewerk kwamen volgens hem ‘dankzij’ de Syriëstrijders aan het licht.

‘Extremisme groeit waar integratie faalt, daarom kan ik het niet genoeg benadrukken: veiligheid is een collectieve verantwoordelijkheid. Een vertrouwensband tussen mogelijke vertrekkers en maatschappelijke actoren is cruciaal. Maar wanneer de wijkagent dit de ene dag tracht op te bouwen en de federale politie de volgende dag brutaal om vijf uur ’s nachts de woonst van een tiener binnenvalt, dan kan ik u zeggen dat het vertrouwen ver te zoeken is. Samenwerking is noodzakelijk.’

Dat de regering een gedeelde opheffing van het beroepsgeheim voor ogen heeft , zodat bijvoorbeeld straathoekwerkers belangrijke informatie kunnen doorspelen aan politie en overheid, vindt professor Bruggeman een belangrijke stap in de goede richting. ‘Want hoe kan je nu samenwerken als informatie wordt achtergehouden?’

‘Het gedeelde beroepsgeheim is een van de grootste hinderpalen tijdens het onderzoek’, vult Bonte aan. ‘Door mijn ervaring als OCMW-voorzitter durf ik zeggen dat beroepsgeheim het vaakst gehoorde excuus is, om eigenlijk gewoon niet te moeten werken.’

Kop in het zand

Bonte, naast burgemeester ook Kamerlid voor oppositiepartij SP.A, hekelt de gebrekkige middelen waarmee hij aan de slag moet. Ik heb één extra anti-terreur ambtenaar, maar al het werk dat andere stadsambtenaren verrichten om radicalisering tegen te gaan, gaat wel ten koste van een ander domein.’

‘Eerlijk gezegd ben dit thema kotsbeu, want het Syriëstrijders-verhaal is geen goede reclame voor mijn stad. Maar het hoort nu eenmaal bij mijn verantwoordelijkheden als burgemeester. Al kan ik alleen ik niets veranderen. Daarom vind ik het belangrijk dat ook andere burgemeesters hun kop niet in het zand steken. In België zijn we jammer genoeg lange tijd meesters geweest in het bedekken en verdoezelen van de problematiek.’

En dat is gevaarlijk volgens de burgemeester, ‘want de snelheid waarmee extreme figuren en aanhangers van IS de jongeren loskweken uit hun vertrouwde omgeving is hallucinant.’