Ineos heeft een nieuwe vergunning beet voor de ethaankraker Project One. Ceo Jim Ratcliffe kan aan het begin van het nieuwe jaar even opgelucht ademhalen, maar ngo’s bereiden een volgende procedureslag voor. Hoe ver komen ze daarmee?
Deze zomer werd de vergunning voor de bouw van de ethaankraker in de Antwerpse haven vernietigd door de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Reden: de stikstofuitstoot. Niet alleen Vlaamse boeren konden daarmee blijkbaar in de problemen komen, ook de Antwerpse industrie kan hard geraakt worden.
Vandaag krijgt Ineos een nieuwe kans van de Vlaamse regering. We vroegen Hendrik Schoukens, de UGent-professor die de discussies over stikstof al jaren volgt, wat er dan precies veranderd is sinds deze zomer.
Hendrik Schoukens: Feitelijk natuurlijk niets. Het grote verschil is wel dat Ineos in de tussentijd een passende beoordeling heeft opgesteld, een rapport van 800 pagina’s over wat het bedrijf van plan is en de impact daarvan op de natuur. De Raad voor Vergunningsbetwistingen vond in juli dat Ineos er nogal makkelijk van uitging dat stikstof in dit dossier geen enkele significante impact had. Daar was meer gedetailleerd onderzoek voor nodig, zeker omdat het over natuurgebieden gaat waar de stikstokgrens al overschreden wordt. Zelfs het effect van drie barbecues, waarmee Jim Ratcliffe de uitstoot van Project One vergeleek, maakt dan een verschil.
Dit najaar heeft Ineos zijn huiswerk dus gemaakt. In november zag het Agentschap Natuur en Bos nog problemen met de nieuwe argumentatie, maar uiteindelijk heeft ook de administratie een overkoepelend, positief advies gegeven. Ik was daar niet bij betrokken, dus ik weet niet wat er exact op tafel lag.
Ik vraag me wel af hoe de rechter hierover zal oordelen. In eerdere arresten hebben de Vlaamse bestuursrechters de lat hoog gelegd, maar tegelijk duidelijk gemaakt dat een overbelast natuurgebied niet per definitie betekent dat nieuwe vergunningen onmogelijk zijn. Maar hoe maak je concreet dat er in jouw geval géén risico op natuurschade is? In Vlaanderen liggen er nog géén uitspraken voor die richtinggevend zijn. In Nederland is er wel een project dat een vergunning kreeg nadat het huiswerk opnieuw was gemaakt, en men had aangetoond dat de beperkte bijkomende stikstof alsnog niet problematisch was.
Uiteindelijk is de effectieve stikstofimpact van de ethaankraker die Ineos wil bouwen ook echt klein.
Schoukens: In die zin wordt een nieuwe rechterlijke uitspraak interessant én belangrijk. Hoe ver wil een rechter uiteindelijk gaan om een overbelast natuurgebied te beschermen? En in welke mate laat een rechter zich daarbij leiden door eventuele striktere visies uit het buitenland – want vergeet niet dat dit dossier een grensoverschrijdende dimensie heeft. Het waren de Nederlandse overheden die de voorbije jaren op de rem gingen staan. Zullen ze dit opnieuw doen?
In november sloot de Vlaamse regering opnieuw een stikstofakkoord. Geeft dat haar vaste grond onder de voeten om ook echt nieuwe vergunningen toe te kennen?
Schoukens: De Raad voor Vergunningsbetwistingen heeft in juli duidelijk gemaakt dat hij enkel rekening houdt met effectief goedgekeurde wetgeving. Een politieke akkoord is niet voldoende, en voorlopig ontbreekt nieuwe wetgeving ook. Het stikstofdecreet is namelijk nog niet definitief goedgekeurd in het Vlaams Parlement, laat staan dat een rechter vooruit zal lopen op de eventuele reducties die nog niet goedgekeurde wetgeving kan realiseren.
Het kan natuurlijk dat zoiets in het achterhoofd van een rechter meespeelt, maar dat weten we nooit zeker.
Critici beweren dat Ineos een voorkeursbehandeling kreeg van de Vlaamse regering. Klopt dat volgens u?
Schoukens: Met deze vergunning heeft Ineos alle procedures gevolgd, zoals iedereen die een project indient dat moet doen. Ik zou mij als veehouder uit de Antwerpse Kempen wel afvragen of de Vlaamse regering ook zoveel moeite wil doen voor mij. Nogal wat politici uit de meerderheid – vooral de Antwerpse – zeiden ook al vóór de vergunning werd afgeleverd dat die ze moest en zou komen. Daarmee roepen zij natuurlijk een zweem van beïnvloeding over zichzelf en de procedure af.
Het is een kwestie van politieke hygiëne om dat niet te doen. Een vergunning voor het megaproject Uplace is indertijd een keer voor de rechter vernietigd omdat de Vlaamse regering op voorhand in een convenant had gesteld dat die vergunning er hoe dan ook wel kwam. De vergunningsprocedure kon daarna volgens die rechter niet meer onafhankelijk verlopen. Zo’n convenant ligt hier helemaal niet voor, maar men had zich beter niet al te vaak expliciet uitgelaten over dit dossier.
Ngo’s kondigden aan dat ze opnieuw naar de rechter stappen. Stikstof is voor hen altijd maar een klein deel van de discussie geweest. Zij verwijten het project een al te grote impact op het klimaat. Kunnen ze daarmee gelijk halen voor een rechtbank?
Schoukens: Deze zomer werd de vergunning voor Ineos al voor de tweede keer vernietigd. De eerste keer had een rechter kritiek over een bos op de site waar de ethaankraker moet komen. De ngo’s zoeken de handigste argumenten voor een rechter, maar het is inderdaad wel duidelijk dat het klimaat en de duurzaamheid van het project hun grootste bezorgdheden zijn.
Tien jaar geleden zou zo’n punt in een concreet dossier als de bouw van een fabriek geen aandacht hebben gekregen. Vandaag zien we dat daar – gelukkig maar – ook al in de toekenning van de vergunning rekening mee wordt gehouden. Binnen de tien jaar moet de fabriek klimaatneutraal zijn. Vraag is wat er gebeurt als er straks niet aan die voorwaarde wordt voldaan.
En het valt nog te bezien hoe ruim het klimaat door een rechter wordt geïnterpreteerd. Wordt ook het methaan dat vrijkomt bij de schaliegaswinning in de Verenigde Staten in rekening gebracht? In Vlaanderen hebben we ook nog geen arrest gezien waarin de rechter op basis van zulke argumenten een volledig dossier blokkeert. In Frankrijk gebeurde dat wel al. Ineos beweert dat er amper een effect is, maar we zullen dus nog moeten zien wat de rechter in dit dossier uiteindelijk beslist.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier