Met de CD&V’er Jo Brouns als nieuwe minister van Landbouw lijkt die vraag niet onterecht. ‘Als de Vlaamse regering slim is, begint ze opnieuw met een tabula rasa.’
Hilde Crevits noemde het stikstofakkoord waar ze in de nacht van 22 februari mee instemde achteraf de ‘moeilijkste beslissing’ die ze als minister al had moeten nemen. Als minister van Landbouw en vice- minister-president in de Vlaamse regering-Jambon had ze ermee ingestemd dat er eindelijk een regeling komt om de uitstoot van stikstof in Vlaanderen onder controle te krijgen. Dat is nodig om natuurgebieden te beschermen op een manier die Europa van ons verlangt, en werd des te dringender toen in februari 2021 een rechter een vergunning voor de uitbreiding van een kippenstal in Kortessem vernietigde om dezelfde redenen. Zonder een stikstofaanpak zullen er alleen maar meer van zulke arresten volgen. Het uiteindelijke akkoord was voor een aantal landbouwers niettemin hard: 41 bedrijven kwamen op een rode lijst terecht en moeten tegen 2025 definitief de deuren sluiten. Ook heel wat andere boeren moeten hun uitstoot naar beneden zien te krijgen, of zich vrijwillig laten uitkopen. In de varkenssector moet het aantal dieren met 30 procent omlaag.
Maar drie maanden na het krokusakkoord is Crevits geen minister van Landbouw meer. Ze nam Welzijn over van haar partijgenoot Wouter Beke, die ontslag nam uit de Vlaamse regering. De CD&V koos als vervanger op Landbouw Jo Brouns, een aanstelling die de indruk wekt dat Brouns op die plaats is gezet om de beslissing van Crevits te heronderhandelen. Hij is burgemeester van de landbouwgemeente Kinroo en streekgenoot van de nieuwe Boerenbondvoorzitter en ook al oud-CD&V’er Lode Ceyssens. Brouns heeft dus het perfecte profiel om een herkansing voor CD&V af te dwingen. Voorlopig wil niemand daarvan weten, maar het openbaar onderzoek dat tot 17 juni loopt, zal hoe dan ook aanleiding geven tot een evaluatie. Elke Vlaming kan tot dan bezwaar aantekenen, iets waar de Boerenbond heel actief toe oproept.
Halve waarheden
In het Vlaams Parlement wordt er ondertussen al enige tijd met scherp geschoten op het stikstofakkoord, en dat door meerderheidspartijen. Vorige week ontstond er ophef toen bleek dat de definitieve lijst van rode bedrijven die moeten sluiten gebaseerd is op andere data dan vermeld in het akkoord van februari. Het was Gwendolyn Rutten (Open VLD), die zich in het dossier vastbeet toen bleek dat de boerderij van de abdij van Averbode in haar streek zou moeten sluiten, die dat aan het licht bracht. Ze keek vorige week de vertrouwelijke lijst met rode bedrijven in. ‘Dit is geen semantische discussie’, zegt Rutten er vandaag over. ‘De tekst biedt geen rechtszekerheid en daar is het mij om te doen. Ik weet dat er een stikstofakkoord moet komen. Maar ik wil niet dat we akkoorden sluiten waarvan we weten dat er fouten in staan, en later de rechters de schuld geven als zij ze om die reden vernietigen.’
In de ministerraad is bevestigd dat niemand het akkoord in twijfel trekt.
Minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA)
Ook Vlaams Parlementslid Tinne Rombouts (CD&V) spaart haar kritiek op het stikstofakkoord en minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) niet. ‘Wij hebben hier heel veel vragen over. De overheid dwingt landbouwers om hun levenswerk op te geven. Dat gaan we toch niet doen op basis van halve waarheden? Dat moet op een correcte, transparante manier gebeuren. Nu blijkt dat dat absoluut niet het geval is.’
Professor milieurecht Kurt Deketelaere (KU Leuven) is het helemaal eens met Rutten en Rombouts. Hij is in zijn oordeel nog veel scherper voor het gesloten akkoord. Deketelaere werkte in een vorig leven als kabinetschef voor Crevits en is bestuurder voor de Boerenbond. ‘Mensen verwijten me dat ik lobby voor de Boerenbond. Dat is onzin, ik stel gewoon net als andere juristen vast dat dit akkoord rammelt aan alle kanten’, zegt hij. ‘Als de Vlaamse regering slim is, begint ze gewoon opnieuw met een tabula rasa. Het interesseert me zelfs niet hoeveel bedrijven er uiteindelijk op een rode lijst belanden, maar het moet wel op een correcte manier gebeuren. Het jongleren met jaartallen en berekeningswijzen moet ophouden. Zelfs tussen het sluiten van het krokusakkoord en het lopende openbaar onderzoek is er nu blijkbaar nog verder gejongleerd, waardoor dat onderzoek eigenlijk al de vuilnisbak in kan. Neem de recentste data en kies criteria die voor iedereen duidelijk en gelijk zijn. Zo zorg je voor een rechtszekere oplossing en een akkoord en decreet dat standhoudt. Of gaan de ministers er weer van uit dat hun akkoord toch pas vernietigd zal worden door het Grondwettelijk Hof als ze zelf niet meer in de regering zitten?’
Fuck it, stikstof
Niet alle milieu-experts zijn even streng als Deketelaere. Hendrik Schoukens, professor milieurecht aan de UGent en schepen voor Groen in Lennik, ziet niet in waarom de Vlaamse regering haar huiswerk moet overdoen. ‘Ik zeg niet dat er niet beter of transparanter had kunnen worden gecommuniceerd’, zegt Schoukens. ‘Die rode lijst is niet de essentie, die gaat maar over één procent van de uitstoot. Het debat zou moeten gaan over de andere maatregelen voor de overige 12.000 bedrijven. Maar in Vlaanderen schieten sommige politici pas echt wakker wanneer blijkt dat beleidskeuzes in de praktijk ook gevolgen hebben.’ Wat is dan wel de essentie? Schoukens: ‘Het stikstofbad is vol, de natuur in Vlaanderen is er erg slecht aan toe en hier had eigenlijk al in 2014 een oplossing voor moeten zijn. Er is geen echt alternatief voor dit akkoord, en zonder akkoord blijft de rechtsonzekerheid voor alle boeren in Vlaanderen gewoon bestaan. De kritiek is dus absurd. De enige reden waarom mensen dit akkoord kunnen bekritiseren, is volgens mij omdat ze denken: fuck it, die stikstofuitstoot kan ons allemaal niks schelen.’
Minister Demir maakt zich voorlopig geen zorgen: haar akkoord zal standhouden, denkt ze. ‘We hadden vrijdag ministerraad, en daar is bevestigd dat niemand – ook de nieuwe minister van Landbouw niet – het krokusakkoord in twijfel trekt. Hilde Crevits heeft in februari als een staatsvrouw haar nek daarvoor uitgestoken’, zegt Demir tegen Knack in een reactie. Ze gelooft ook niet dat de kritiek vanuit het parlement ver zal raken. ‘Ik maak me sterk dat het openbaar onderzoek zal uitwijzen dat we correct gehandeld hebben, op basis van een zeer complexe en technische berekening zoals we die samen beslisten. De collega’s in de regering bevestigen dat ook.’
Jo Brouns wenste voorlopig niet te reageren, maar het is ondertussen duidelijk dat voor hem het stikstofakkoord nog geen uitgemaakte zaak is. Hij verwacht veel van het openbaar onderzoek. ‘Ik roep iedereen op om onderbouwde bezwaarschriften in te dienen en zo zorgen, opmerkingen en suggesties kenbaar te maken’, citeerde het Vlaams infocentrum land- en tuinbouw Vilt hem tijdens de driedaagse landbouwbeurs Agridagen. ‘Alleen zo kunnen we komen tot een robuust, rechtszeker kader dat de toekomst van onze landbouw veiligstelt.’
Jo Brouns heeft als minister niet opgeroepen om bezwaarschriften in te dienen. Vilt moest dat citaat ondertussen aanpassen, waardoor het ook in dit artikel fout staat. Dit is wat hij wel zei: ‘Nooit eerder is er zo veel gewicht aan een openbaar onderzoek gegeven als nu. Iedereen heeft de mogelijkheid om onderbouwde bezwaarschriften in te dienen en zo zorgen, opmerkingen en suggesties kenbaar te maken. Een robuust, rechtszeker kader dat de toekomst van onze landbouw veiligstelt, is immers cruciaal.’
Waterarresten
Wat de Vlaamse regering straks ook overeenkomt: de kans is groot dat het Vlaamse milieubeleid nog even gevoerd wordt op het ritme van rechterlijke uitspraken. De milieubeweging probeert het openbaar onderzoek aan te grijpen om tot een verdergaande hervorming van de landbouwsector te komen in Vlaanderen. Dat is nodig voor de natuur, denkt Heleen De Smet van de Bond Beter Leefmilieu, maar het kan ook vermijden dat een rechter ons straks dwingt om weer van nul te beginnen. ‘De meeste maatregelen focussen enkel op stikstof’, zegt ze. ‘Europa wil dat tegen 2027 onze waterlopen ook in goede staat zijn. Vlaanderen behoort momenteel tot de slechtste leerlingen van de klas, en onze landbouw draagt daar natuurlijk aan bij. We moeten naar een duurzaam evenwicht tussen landbouw en natuur, anders lijkt het me waarschijnlijk dat we straks waterarresten krijgen.’
