Sinds begin opvangcrisis verdween 16 procent van individuele opvang voor asielzoekers

Terwijl de regering meer capaciteit zoekt binnen de collectieve asielopvang, verkleint die bij de lokale opvanginitatieven (LOI’s) in de gemeenten. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) gaat in gesprek met de provinciegouverneurs.

In tegenstelling tot de collectieve opvangcentra, waar soms honderden asielzoekers bijeenzitten, zijn LOI’s meestal woningen die lokale besturen ter beschikking stellen van mensen die hun asielprocedure doorlopen. ‘Het zijn voornamelijk kwetsbare verzoekers, verzoekers met hoge beschermingsgraad en personen die recent de vluchtelingenstatus of subsidiaire bescherming toegekend kregen’, klinkt het bij opvangdienst Fedasil.

Volgens cijfers die Knack kon inkijken stond de teller in juli op 4731 operationele plaatsen, verspreid over de 581 Belgische gemeenten. De inspanningen variëren. Zo zijn er lokale besturen waar slechts één persoon wordt opgenomen. Zo’n 230 gemeenten vangen minder dan 10 mensen op via LOI’s.

Sinds het begin van de opvangcrisis in september 2021 is het totaalaanbod aan LOI’s geslonken met 933 plaatsen, of 16 procent van het totaal. Die beweging staat haaks op de evolutie in de collectieve opvang, waar de capaciteit een recordhoogte van 34.271 heeft bereikt. Vrijdag zat de regering-De Croo bijeen om de zoektocht te starten naar 2000 bijkomende, tijdelijke plaatsen, bovenop de plaatsen die al in de pijplijn zitten in de plannen van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V).

De opvangcrisis heeft dus niet geleid tot een stijging in het aantal lokale opvanginitiatieven.

Uitputtingsslag

Volgens de Vereniging van Steden en Gemeenten (VVSG) zijn er meerdere verklaringen voor de terugval. ‘Door het jojobeleid van het verleden zijn de lokale besturen ontmoedigd om LOI’s te openen’, zegt Nathalie Debast. Bij de vorige opvangcrisis in 2015-2016 werd aanvankelijk gevraagd om 5000 bijkomende LOI-plaatsen te openen. ‘Toen hebben de lokale besturen er massaal hun schouders onder gezet.’

Nadien ging het mis. ‘Naar het einde van de crisis werd beslist om het opvangnetwerk af te bouwen. Aan de lokale besturen werd gevraagd hoe zij hun LOI wilden afbouwen. Met die enquête werd uiteindelijk geen rekening gehouden.’

Tegelijkertijd ontstond er een jarenlange ‘uitputtingsslag’ voor de lokale besturen (en hun financiën): de coronacrisis, de opvang van Oekraïense vluchtelingen en de energiecrisis. Debast: ‘Bovendien is er de enorme druk op de private huurmarkt, waardoor het moeilijker is geworden om appartementen en huizen te vinden.’

Die druk op de woningmarkt heeft nog een neveneffect. Wanneer een asielzoeker finaal erkend wordt, moet die eigenlijk de LOI-plek verlaten. Maar door de verzadiging op het terrein, gebeurt het vaak dat de erkende asielzoeker ter plekke blijft, waardoor die LOI-plek wordt geschorst. Die kan dus niet langer dienen voor een asielzoeker die de procedure nog doorloopt. Daarbovenop komt de instroom van erkende asielzoekers die in een collectief opvangcentrum zaten. Ook zij begeven zich op de oververhitte woningmarkt.

(Lees verder onder de preview)

Geen verplicht spreidingsplan, zegt De Moor

Staatssecretaris De Moor erkent de uitdaging. Een jaar geleden riep ze een premie tot 3500 euro in het leven om lokale besturen over de streep te trekken om opvang te creëren. De Moor bezoekt nu alle provinciegouverneurs afzonderlijk met een nieuw financieel kader dat meer duidelijkheid en stabiliteit biedt in de hoop dat zij hun gemeenten kunnen verlekkeren op het creëren van nieuwe plaatsen.

‘Opeenvolgende staatssecretarissen hebben gezegd dat de lokale besturen absoluut een belangrijke partner in het opvangbeleid zijn en dat ze het vertrouwen willen herstellen’, zegt Nathalie Debast van de VVSG. ‘Het heeft tot nu geduurd voor er weer concrete stappen gezet werden.’

Een verplicht spreidingsplan dat lokale besturen dwingt asielzoekers op te nemen, zoals regeringspartij Groen wil, is dan weer onbespreekbaar voor De Moor.

‘Er is nochtans zeker ruimte voor nieuwe LOI’s’, zegt Groen-Kamerlid Eva Platteau. Zij kijkt niet alleen naar De Moor, maar ook naar de Vlaamse regering. ‘Het blijft vaak onderbelicht, maar in Vlaanderen woedt een wooncrisis. De Vlaamse regering is bevoegd voor de huisvesting van erkende vluchtelingen,  maar de regering-Jambon zet daar absoluut niet op in.’

De organisatie Vluchtelingenwerk Vlaanderen is kritisch voor het beleid van De Moor. ‘Vang vijf mensen per gemeente op en de crisis is opgelost’, zegt beleidsmedewerker Thomas Willekens.