‘Simpel en natuurlijk: red de bomen, laat de bladeren liggen’

Schepen Bieke Verlinden staat stil bij het nieuwe ‘bladerplan’ voor de begraafplaatsen in de stad. ‘Leuven laat ze liggen.’

De herfst is in het land en de bomen beginnen, in alle tinten geel en rood, hun bladeren te verliezen. Op de bodem verzamelt zich een kleurrijk herfsttapijt. Maar niet lang, of daar worden de harken, kruiwagens en bladblazers al van stal gehaald. Het is bijna traditie: iedere herfst is men in tuinen en parken verwoed in de weer tegen het vallen van de bladeren. Zeker nu Allerheiligen eraan komt, gaat men op begraafplaatsen heinde en verre de vallende bladeren te lijf in een verwoede poging de begraafplaats ‘netjes’ te maken. En dat is heel jammer. Want die fanatieke opruim van de herfstbladeren heeft gevolgen voor de natuur. Daarom kiezen we op de Leuvense Stadsbegraafplaats vanaf dit jaar voor een radicaal andere aanpak: we laten ze gewoon liggen.

Da’s gemakzucht, denkt u misschien. Maar dat het minder werk vraagt en minder kost, zijn alleen maar fijne neveneffecten bij de échte reden. We laten de herfstbladeren liggen om de vele prachtige bomen op de begraafplaats te beschermen.

Sinds we op de Leuvense begraafplaatsen onze eigen landschapsarchitect aanstelden, hebben we heel wat bijgeleerd. Al gauw zag deze landschapsarchitect wat wij niet zagen: de bomen op de Stadsbegraafplaats zijn er niet goed aan toe. En dat, zo vertelde hij, heeft alles te maken met de bodem van de begraafplaats. Die was er namelijk ook niet goed aan toe. Dat wilden we – jawel – tot de bodem uitzoeken. Ik neem u graag mee langs alles wat ik sindsdien heb geleerd, en dat ons overtuigde om vanaf nu geen hark of bladblazer meer ter hand te nemen op de begraafplaats, maar de bladeren gewoon te laten liggen.

Tot op de bodem

Wanneer bomen in de herfst hun bladeren verliezen, is dat onderdeel van een wonderlijke kringloop van de natuur. Want de vallende bladeren zijn belangrijke voedingsstof voor de bodem, waar bomen vervolgens weer hun voedsel uit oppompen om te groeien. Dat gaat zo: op de bodem worden de herfstbladeren door allerlei micro-organismen en insecten omgezet in humus. Die humus zit vol voedsel voor planten en bomen, en houdt het water dat via regen in de bodem komt goed vast. De vallende bladeren activeren ook het bodemleven, waardoor de bodem gezonder, rijker en voedzamer wordt. En op een gezonde bodem groeien gezonde bomen. Da’s logisch.

Maar omgekeerd geldt ook: op een bodem die niet gezond is, krijgen ook de bomen het moeilijk. En laat dat nu net het geval zijn op onze Leuvense Stadsbegraafplaats, zoals waarschijnlijk op vele plaatsen. Dat komt voor een deel door het veranderende klimaat, waardoor er steeds vaker hittegolven en lange periodes van droogte zijn. Maar de oorzaak ligt dieper: de bodem van de begraafplaats zelf is niet meer vitaal. En dat is een rechtstreeks gevolg van de drang om begraafplaatsen “netjes” te houden, zeker tegen Allerheiligen. Gras werd gemillimeterd of liefst nog vervangen door kiezels en stenen. Onkruid werd te lijf gegaan met liters pesticiden, wat ondertussen gelukkig verboden is. Maar ook en vooral werden decennia lang fanatiek iedere herfst alle vallende bladeren opgeruimd. Vele kilo’s herfstbladeren werden (en worden) zo jaarlijks naar het containerpark afgevoerd en als afval weggegooid. Een enorme inspanning die maakte dat de bodem jaar na jaar beroofd werd van haar natuurlijke meststof. En dus kregen ook de bomen het steeds moeilijker, doordat we de gratis meststof weghaalden die zij zelf voorzien, door hun kruin op de bodem te droppen.

Ad fundum

Door dit alles is vandaag veel van het bodemleven verdwenen uit onze begraafplaatsbodem. Daardoor drogen de bomen ook sneller uit. Want niet alleen een tekort aan water, maar ook een tekort aan humusrijke bodem die water voldoende vasthoudt kwelt onze bomen. Een bodem die rijk is aan humus, houdt het water goed vast waardoor bomen veel beter bestand zijn tegen de droogte. Hoe beter de bodem, hoe meer water hij kan vasthouden en hoe beter een boom de droge periodes doorkomt.

Toegankelijk natuurlijk

Dus gooiden we het op onze mooie Stadsbegraafplaats vanaf nu over een andere boeg: we ruimen enkel nog de bladeren van de paden en de graven, en overal elders laten we ze gewoon liggen. Zo beschermen we de toekomst van de prachtige bomen op deze mooie plek.

Natuurlijk willen we wel dat de begraafplaats goed toegankelijk en begaanbaar blijft voor iedereen, ook wie in een rolstoel zit of minder goed te been is. Daarom ruimen we wel nog steeds de bladeren van de graven en de paden. Voor de grootste en meest stugge bladeren vonden we ook een natuurlijke oplossing: die laten we vanaf nu voorcomposteren op een plek op de begraafplaats zelf en gebruiken we daarna als voedzame bodembedekking onder planten en bomen. En zo gaat er niets verloren in een mooie organische kringloop.

We hopen dat ons nieuwe bladerplan ook andere steden en gemeenten kan inspireren om op begraafplaatsen, in parken en tuinen de bladeren vaker gewoon te laten liggen. Het heeft tal van voordelen: je bespaart op arbeid die je op een andere wijze kan inzetten, je hoeft niet met lawaaierige bladblazers in de weer, je voedt de bodem en activeert het bodemleven en maakt de bomen weerbaarder tegen de hitte en droogte die de klimaatverandering met zich meebrengt. Het is de meest eenvoudige manier om onze natuur te beschermen: laat de natuur haar werk doen, laat de bladeren liggen!