Schrijfster Chika Unigwe: ‘De Amerikaanse politie is niet racistischer dan de Belgische’

België heeft wat racisme betreft geen lessen te geven aan Amerika, vindt de Belgisch-Nigeriaanse schrijfster Chika Unigwe, die al zeven jaar in Amerika woont.

Ze heeft het er nog steeds moeilijk mee om de beelden te zien, vertelt Chika Unigwe. ‘De manier waarop Derek Chauvin zijn knie op de nek van George Floyd plaatste, heeft mij ronduit gechoqueerd. Alsof hij op safari een wild dier heeft doodgeschoten, en poseert alsof het een trofee is. Je ziet het ook in hoe kalm hij blijft, omdat hij weet dat hij niets te vrezen heeft, en het eigenlijk maar doodnormaal vindt om zo met zwarten om te gaan. Negen minuten lang, terwijl George Floyd om zijn moeder smeekte en schreeuwde dat hij niet meer kon ademen. En zijn collega’s die erbij staan en geen enkele actie ondernemen. En dat alleen omdat hij met een vals briefje van twintig dollar betaald zou hebben. Twintig dollar! Dat is toch nauwelijks te begrijpen?’

Unigwe spreekt met ons vanuit haar huis in een buitenwijk van Atlanta, in de Amerikaanse staat Georgia.

Unigwe werd geboren in Nigeria, maar verhuisde samen met haar Belgische echtgenoot in 1995 naar België. Daar leerde ze Nederlands, studeerde ze literatuurwetenschap aan de KU Leuven en de Universiteit van Leiden, en werd ze gemeenteraadslid voor de CD&V in Turnhout. Tussendoor bouwde ze ook een indrukwekkende literaire carrière uit. In 2013 verhuisde ze met haar gezin naar de Verenigde Staten.

‘Sociale component’

‘Dat dergelijke racistische incidenten blijven gebeuren, heeft niet noodzakelijk met Donald Trump te maken’, benadrukt Unigwe. ‘Er is zeker een Trumpeffect: hij heeft racistisch gedrag gevalideerd, waardoor politieagenten zich minder geremd voelen om zich te misdragen. De voormalige politiechef van Minneapolis heeft Trump nog bedankt omdat de politie nu meer haar ding kan doen dan onder Obama. Maar tegelijk heeft Donald Trump het racisme in Amerika niet uitgevonden. Amerika is gebaseerd op racisme, op jaren van slavernij en decimering van de oorspronkelijke bevolking. Het is logisch dat die geschiedenis nog steeds doorwerkt in hoe de politie omgaat met de zwarte bevolking.

Ze benadrukt dat ze zelf nog geen politiegeweld heeft moeten meemaken. ‘Dat komt omdat politiegeweld ook een sociale component heeft’, legt Unigwe uit. ‘Ik woon in een typische middenklassesuburb. Als ik daar een politieagent tegenkom, zegt die vriendelijk goeiedag en rijdt hij vervolgens verder. Maar als een agent mij zou tegenkomen in een armere buurt, of wanneer ik onderweg ben met een auto, word ik als een zwarte behandeld.’

Ze vertelt over de angsten die ook zij moet doorstaan wanneer ze in het verkeer wordt tegengehouden. ‘Ik ben zelf ooit tegengehouden omdat mijn richtingaanwijzer stuk was. Ik zag hoe de politieman duidelijk gewapend naar mij toe kwam. Ik probeerde zo stil mogelijk te blijven zitten, geen onverwachte bewegingen te maken, mij zodanig te plaatsen zodat de agent mijn handen kon zien. Politieagenten in Amerika gaan ervan uit dat je gewapend bent, zeker als je zwart bent. Dat zorgt ervoor dat ze zich sneller bedreigd voelen.’

Wassalon

Unigwe denkt niet dat de politie in de Verenigde Staten per se racistischer is dan in België. ‘Het voornaamste verschil is dat de politie in Amerika veel gemakkelijker geweld gebruikt’, zegt Unigwe. ‘De Amerikaanse politie is niet racistischer dan de Belgische.’ Ook in België had ze tal van negatieve ervaringen met de politie. ‘Toen ik in Turnhout woonde, zat ik ooit met mijn zus in een wassalon. Terwijl we zaten te wachten, stonden we wat te dansen. Plots kwam er een politieman binnen om ons te controleren. Toen ik hem vroeg waarom hij enkel ons controleerde en niet de blanken die er waren, antwoordde hij dat hij enkel gevraagd was om ons te controleren. Hoe kun je ontkennen dat dat racisme is? Dat soort ervaringen had ik voortdurend.’

Het racisme hier is anders dan in België, vindt ze. ‘Een van mijn kinderen kreeg in Turnhout op school te horen dat hoe zwarter een mens is, hoe dichter hij afstamt van de apen. Dat was geen zijdelingse opmerking: ze moesten dat met zijn allen opschrijven, als deel van de les. Dat is hier totaal ondenkbaar.’ In zekere zin is het racisme in België subtieler, vindt Unigwe. ‘Het is van dat typische ik-ben-geen-racist-maar-racisme. “Ik ben geen racist, maar twee jaar geleden heeft een zwarte bij mij ingebroken en alles gestolen”: die onzin. Of: “Ik wil je graag aannemen, maar mijn klanten willen geen zwarte winkelbediende.”. Dat heb ik in België vaak meegemaakt.

Unigwe benadrukt dat ze vanuit een bevoorrechte positie spreekt. ‘Ik heb het geluk dat ik lesgeef op de universiteit, en dat zijn echt progressieve ruimtes. Ik kan hier Engels spreken met een Nigeriaans accent, ik draag dreadlocks, de voorzitter van het departement is een zwarte man met dreadlocks. Toen mijn vader in het ziekenhuis lag, was zijn chirurg een Nigeriaan, zijn verpleegster was een Keniaanse, en dat is hier allemaal doodnormaal. Niemand vraagt aan mijn kinderen waar ze “echt” vandaan komen, als ze zeggen dat ze Belg zijn. Dat is in België allemaal ondenkbaar.’

‘Rotte appels’

‘Ik erger mij dood aan mensen die beweren dat het maar enkele rotte appels zijn, en dat de meeste politieagenten wél deugen. Je hebt maar enkele rotte appels nodig om de hele fruitmand te doen rotten. Stel dat uw kind naar een school gaat met een pedofiele leerkracht die enkel blonde meisjes aanrandt. En stel dat u uw beklag doet bij uw school, en de directeur van de school vertelt u dat er maar één rotte appel is, en dat alle andere leerkrachten wel fantastisch zijn in hun werk? Zou u uw kind naar die school sturen? Ik mag hopen van niet.’ Unigwe maakt zich hoorbaar boos. ‘Er is iets mis met een systeem dat zulke rotte appels blijft tolereren. Het is een open uitnodiging voor white supremacists: ga bij de politie, en je kunt schieten op minderheden zoveel je wilt.

Unigwe benadrukt dat er ook in ons land nog veel werk aan de winkel is. ‘Ik vind het belachelijk dat bepaalde Belgische scholen op sociale media meedoen aan Black Tuesday, terwijl zwarte studenten die racistisch behandeld werden er geen enkele steun kregen van de directie. Het is hypocriet om te doen alsof racisme een probleem is dat enkel in Amerika bestaat. België heeft Amerika echt geen lessen te geven.’