‘Sceptr start met een levensgrote handicap aan haar zelfomschreven taak’

‘Zullen we van Sceptr antwoorden krijgen op de vraag wie macht heeft over ons beleid, onze welvaart en onze cultuur, zoals de site belooft?’ vraagt Tom Cochez van Apache zich af. ‘Dat de financiers van de nieuwe nieuwssite “achter de gordijnen” willen blijven, voedt het wantrouwen.’

Vanaf volgende week donderdag gaat Sceptr de strijd aan met de ‘linkse mediabias’. Volgens de hoofdredacteur van het nieuwe medium, Jonas Naeyaert, zal dat gebeuren door “objectief nieuws, krachtige analyses en stimulerende opinie” te brengen en daarbij de dingen te benoemen zoals ze echt zijn. Sceptr wil een kat een kat noemen want, zo wil de redenering, dat mag in politiek correct Vlaanderen al een tijdje niet meer.

Het verschralend Vlaams medialandschap mag blij zijn met elke nieuwe eend in de bijt. De analyse die Sceptr maakt, is immers niet verkeerd: de groeiende mediaconcentratie leidt tot een verarming van de berichtgeving en nieuwe stemmen zijn verrijkend voor een democratie.

De hamvraag wordt echter of Sceptr aan journalistiek zal doen. Zullen we antwoorden krijgen op de vraag wie macht heeft over ons beleid, onze welvaart en onze cultuur, zoals de site belooft?

Het lijkt voorbarig om die vraag nu al negatief te beantwoorden, maar geweldig goed staan de sterren niet. Wie de hoofdredacteur een beetje op het rooster legt, komt al snel tot de constatatie dat Sceptr veel meer weg heeft van een ideologisch gestuurd project dan van een journalistiek medium.

Sceptr blijkt niet het product van een groepje journalisten die zich samen hebben gezet met de bedoeling een nieuwe biotoop te creëren waar journalistiek goed kan gedijen. Het initiatief komt van financiers uit de entourage van ’t Pallieterke. Mensen met een uitgesproken (extreem)rechtse conservatief katholieke ideologie. Zij willen een kanaal creëren om hun mening te ventileren. Dat lijkt op propaganda, verkocht als journalistiek.

Dat de financiers “achter de gordijnen” willen blijven zoals de hoofdredacteur het uitdrukt, voedt enkel dat wantrouwen. De site laat zich er op voorstaan als enige in het Vlaamse medialandschap vrank en vrij te zullen schrijven en niets te verhullen … behalve dan de eigen financiers.

Erg geloofwaardig komt dat niet over. Er is verder ook geen structuur. Wordt Sceptr een vzw, een naamloze vennootschap, een coöperatieve vennootschap? Zelfs de hoofdredacteur heeft er het raden naar en aan de financiers die er over beslissen, kunnen we het niet vragen want we mogen niet weten wie ze zijn.

Cruciale vragen

Hoe is de verhouding tussen het achterliggende bedrijf en de redactie geregeld? Wordt de code voor de journalistiek onderschreven? Zijn er journalisten met een officieel erkende perskaart bij betrokken? Het zijn cruciale vragen waarop antwoorden voorlopig ontbreken. Die antwoorden zijn nochtans nodig om in te schatten of we te maken hebben met een nieuw journalistiek medium dat ons medialandschap effectief kan verrijken of met een propagandakanaal dat werkt onder een journalistieke cover.

Uitgerekend dat laatste is wat Sceptr het Vlaamse medialandschap vandaag verwijt. De analyse stopt immers niet bij de terechte bezorgdheid over de voortschrijdende mediaconcentratie. Sceptr vindt ook dat er te veel linkse journalisten zijn in Vlaanderen: 56 % van de Vlaamse journalisten denkt links, en dat leidt volgens Sceptr onvermijdelijk tot een pensée unique die ze naar eigen zeggen willen doorbreken.

Het is de dooddoener van de rechts geïnspireerde mediakritiek in Vlaanderen en ze verraadt vooral de impliciete aanname dat journalistiek een product zou moeten zijn van de eigen ideologie. Het verengt mediakritiek tot een ideologische aangelegenheid en bemoeilijkt elke vorm van structurele mediakritiek die voor een goed functionerende democratie noodzakelijk is.

Door er steevast een links-rechts-verhaal over te draperen, ontpopt die vorm van mediakritiek zich tot objectieve bondgenoot van mediabedrijven die vandaag commercieel gebaat zijn bij het de facto krantenduopolie dat in Vlaanderen bestaat. Uitgerekend wat ze naar eigen zeggen willen bestrijden.

Doorsijpelende ideologie

Natuurlijk sijpelt ideologie af en toe door in de keuze van stukken, in de toonzetting of in de focus ervan. En vanzelfsprekend zijn er journalisten die daar verder in gaan dan anderen. Te ver soms, maar het vast framen van de discussie in die links-rechts tegenstelling, verlegt de focus van de evidente vaststelling: kranten zijn al enkele decennia geen vehikels meer om een ideologie uit te dragen, het zijn in de eerste plaats commerciële producten die moeten worden verkocht.

De botsing vandaag situeert zich bijgevolg tussen een redactie die in se journalistiek denkt en een uitgever die commercieel denkt. Idealiter sporen die twee, maar er zijn ook ontsporingen waarbij de druk van de aandeelhouders het haalt op de journalistieke drive van een redactie.

Wie denkt dat aandeelhouders enkel bankdirecteurs zover kunnen krijgen massaal rommelhypotheken te verkopen en mediabedrijven braaf gerust laten, moeten we ontgoochelen. Over die spanningslijn schrijven, legt een basis voor structurele mediakritiek.

Maar het wordt natuurlijk bijzonder moeilijk om aan te klagen dat de aandeelhouders achter De Persgroep onzichtbaar voor de buitenwereld zijn, verstopt in een (ook fiscaal interessante) stichting administratiekantoor in Nederland, als je zoals Sceptr de eigen financiers verborgen moet houden omdat hun ideologisch profiel wel eens te aangebrand zou kunnen zijn.

Propaganda verpakt als journalistiek

Sceptr start bijgevolg met een levensgrote handicap aan haar zelfomschreven taak. Hoe kan je journalistiek geloofwaardig zijn als je de eigen financiers verhult en als de hoofdredacteur niet eens kan aangeven hoe de onafhankelijkheid van zijn redactie tegenover die financiers structureel is geregeld? Voorlopig moeten we het doen met de mededeling dat de onafhankelijkheid gegarandeerd is.

We kunnen enkel hopen dat het zo is en dat Sceptr straks vriend en vijand verbaast met gedegen en onthullende journalistiek. Daar heeft een democratie nooit genoeg van. Waar een democratie geen nood aan heeft, is aan kanalen met duistere financiers die propaganda of fake news verpakken als journalistiek.