‘De conflicten in Irak en Syrië raken onze samenleving op een bijzondere manier. Mensen die hier zijn opgegroeid, laten alles achter om daar aan de zijde van de IS te gaan vechten. In zijn boek ‘De lokroep van IS’ wil professor Patrick Loobuyck het fenomeen van de Syriëstrijders doorgronden. Een exclusieve voorpublicatie.
Professor Patrick Loobuyck (Universiteit Antwerpen) stoorde zich aan de oneliners en het politieke opbod in de discussie over Syriëstrijders en de aanpak van de radicale islam. Om een tegenstem te bieden schreef hij samen met verschillende experten het boek ‘De lokroep van IS’.
‘Hoe kwalijk de fenomenen ook zijn, ook IS en de Syriëstrijders verdienen een genuanceerd en goed geïnformeerd maatschappelijk debat.’
In onderstaand fragment gaat hij en de Gentse imam Brahim Laytousse dieper in op de ideoligsche strijd van radicale groepen en welke rol een moderne islam in Europa kan spelen.
Lees ook: ‘Niet flauw over doen: IS en radicalisering hebben te maken met islam’
De strijd die vandaag wordt gevoerd door en tegen salafistische, radicale en extremistische islamistische en jihadistische groeperingen is een ideologische strijd. Een strijd om de ziel van de (jonge, traditionele, zoekende, bekeerde, enz.) moslim. Radicale groepen hebben het voordeel van de duidelijkheid en claimen de zuiverheid. Ze zijn daarom voor bepaalde mensen en groepen attractief. Bovendien is dat ‘zuivere’ verhaal sterk vertegenwoordigd op het internet en heeft het met Saudi-Arabië een goede sponsor en propagandamachine die ook in het Westen de geesten van moslims heeft kunnen beïnvloeden.
Zowel binnen als buiten de moslimgemeenschappen is het besef nu aanwezig dat hier met een zekere duidelijkheid iets tegenover gesteld moet worden. De tijd dat men de realiteit en het gevaar van radicalisering minimaliseerde, zou voorbij moeten zijn. Er moet meer gebeuren dan hier en daar wat brochures verspreiden en preken om radicalisering tegen te gaan. Er is nood aan een ruimer, genuanceerder en complexer verhaal.
Saoudi-Arabië speelt dubbele rol
Maar zulk een verhaal in de markt zetten, vraagt volgehouden inspanning, intellectuele creativiteit, tijd, strategie, ondersteuning en overtuiging. We geven kort enkele voorzetten waarop de moslimgemeenschap, maar ook de bredere samenleving kan inzetten.
De ideologische invloed van Saudi-Arabië moet verminderen. Saudi-Arabië speelt een dubbele rol omdat het tegelijk een westerse bondgenoot is, en een islambeleving verdedigt die vernieuwing onmogelijk maakt. Het land heeft erg veel ideologische invloed omdat het belangrijke theologische centra en islamitische steden zoals Mekka en Medina op zijn grondgebied heeft. En via allerlei tentakels en door de macht van het geld, heeft het wahhabisme zich ook hier laten voelen.
De grote moskee in het Jubelpark staat al vele jaren onder Saudische invloed en het Islamitisch Intercultureel Centrum (icc) dat erin huisde was lange tijd het officiële aanspreekpunt van de islam voor de Belgische overheid. Allerlei moskeeën die oorspronkelijk niets met het wahhabisme te maken hadden, werden wegens een gebrek aan andere middelen met Saudisch geld gesponsord.
Jongeren en imams werden actief aangemaand om in Saudi-Arabië te gaan studeren. De invloed in het Westen heeft er ook voor gezorgd dat wahhabitische literatuur gemakkelijk in de especialiseerde boekhandels te vinden is. Onze samenleving, de Belgische overheden, maar ook onze moslimgemeenschappen hebben al te lang de ideologische invloed van Saudi-Arabië gedoogd, onderschat en genegeerd.
Daar moet een eind aan komen. We moeten ons met zijn allen duidelijker tegenover Saudi-Arabië positioneren. Dit vergt politieke moed van onze overheid en kritisch zelfbewustzijn van de moslimgemeenschappen. Er moet voor gezorgd worden dat er in bibliotheken en boekhandels ander islamitisch theologisch werk te vinden is om zo de dominantie van de conservatieve strekkingen te doorbreken.
Leerkrachten levensbeschouwelijke vakken
De mogelijkheid en traditie van vernieuwing binnen de islam moet ook duidelijker in het onderwijs ter sprake gebracht worden
Het wahhabisme, salafisme en de Moslimbroeders krijgen nog steeds teveel airplay. Het werk van vernieuwende moslimintellectuelen en theologen moet voor een breder publiek van moslims en niet-moslims ontsloten worden. Uitgeverijen moeten aangemoedigd worden om die werken in vertaling op de markt te brengen, zodat onze bibliotheken en boekhandels voor een gezond aanbod kunnen instaan.
De mogelijkheid en traditie van vernieuwing binnen de islam moet ook duidelijker in het onderwijs ter sprake gebracht worden – en dit voor alle leerlingen, moslims en niet-moslims. Hiervoor moeten leerkrachten levensbeschouwelijke vakken, geschiedenis en aardrijkskunde over de nodige informatie beschikken. De universiteiten, hogescholen, maar ook de Belgische Executieve van Moslims en de daaraan verbonden Raad van Theologen hebben hier een rol te spelen en moeten mee hun verantwoordelijkheid nemen.
Met name in de lessen islam in het officieel onderwijs zou vernieuwing duidelijker zichtbaar moeten worden. Op basis van goed uitgewerkte educatieve programma’s, leerplannen en goed didactisch materiaal moet het onderwijs jongeren in staat stellen om op een eigentijdse manier – conform de (godsdienst)wetenschap en de democratie – met tekst, geloof en geloofspraktijk om te gaan.
Moeizame erkenning
De vernieuwing moet natuurlijk ook in de moskeegemeenschappen voet aan de grond krijgen. Hier en daar heeft men dat al begrepen en worden eerste stappen gezet. De Belgische Executieve van Moslims, de Raad van Theologen, de imams en de lokale moskeegemeenschappen hebben op dit punt een sleutelpositie, maar moeten voor die opdracht ook steun krijgen vanuit de overheid en het onderwijs.
De islam is een erkende godsdienst, maar zoals Mohamed Achaibi laat zien, de uitvoering heeft jaren op zich laten wachten. Deze moeizame erkenning heeft geleid tot een zwakke infrastructuur van de islam in België waardoor het op vlak van onderwijs, media, theologie, communicatie en maatschappelijk engagement een en ander in te halen is. Het islamonderwijs in officiële scholen bestaat sinds 1978 maar de eerste inspecteurs zijn pas midden in de jaren 90 aangesteld, en de eerste imams zijn pas erkend in 2007. Tot op vandaag zijn de meeste imams niet erkend, en hebben de meeste imams in het buitenland gestudeerd. Er zijn ook vandaag nog steeds veel te weinig Vlaamse imams – imams die hier geboren en getogen zijn, opleiding hebben genoten, en vertrouwd zijn met de taal, de maatschappij en de morele uitgangspunten van ons samenleven (Loobuyck 2012, Loobuyck & Meier 2013).
Bekeerlingen
Al veel langer dan vandaag is er nood aan een initiatief dat alle betrokkenen samenbrengt – minister, islammiddenveld, imams en moskeegemeenschappen, Moslimexecutieve, universiteiten en hogescholen – om een actieplan te ontwikkelen met als enig doel dit probleem op een goede manier weg te werken.
Veel vragen en kwesties verschijnen hier in Europa in een heel andere context dan lang het geval was in de (islamitische) landen van herkomst
Meer dan veertig jaar na de officiële erkenning van de islam worden nog steeds te veel jonge moslims – waaronder ook bekeerlingen – aan hun lot overgelaten door gebrekkig religieus leiderschap en het ontbreken van attractieve intellectuele referentiekaders die kunnen verhinderen dat ze zich aangesproken weten door een strikte, rigide en soms ook radicale invulling van de islam. Op hun vele dagelijkse, maatschappelijke en theologische vragen krijgen zij in hun ogen een ontoereikend antwoord, wat hen stimuleert om de antwoorden op internet en in oude, meestal ook onaangepaste fatwa’s te gaan zoeken.
Vele vragen en kwesties verschijnen hier in Europa immers in een heel andere context dan lang het geval was in de (islamitische) landen van herkomst. Men kan hierop reageren door naar traditionele en verstarde antwoorden terug te grijpen met als doel een zuivere en oorspronkelijke islam in Europa te introduceren en te handhaven.
Maar men kan hier ook mee omgaan door de uitdaging aan te gaan om vernieuwde, gecontextualiseerde antwoorden te zoeken en op basis van intellectuele arbeid en creativiteit een aantrekkelijke (Europese)islambeleving vorm te geven en uit te dragen.
Patrick Loobuyck (red.). De lokroep van IS. Syriëstrijders en (de)radicalisering. Uitgeverij Pelckmans, 2015, 288 blz., ISBN 978-90-289-8361-8, 21,50 euro
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier