Stijgende gasprijzen: ‘Ik ben er zeker van dat Rusland na een bestand in Oekraïne straks weer mag leveren aan Europa’

Donald Trump staat te trappelen om ons meer lng of vloeibaar aardgas te verkopen, en over enkele jaren mag misschien zelfs Vladimir Poetin weer gas leveren aan Europa. Energiespecialist Joannes Laveyne ziet de markt voor gas alleen maar opbloeien. ’Ik geloof niet dat Duitsland al van goedkoop Russisch gas is afgekickt.’

‘De komende tien jaar wordt het decennium van het aardgas’, zegt Joannes Laveyne, onderzoeker aan het Laboratorium Elektrische Energietechniek van de UGent. Hij ziet verschillende redenen waarom we ons de komende jaren maar weinig zorgen hoeven te maken over de gasbevoorrading. Vandaag merkt nochtans iedereen dat de gasfactuur weer hoger ligt dan we sinds het einde van de energiecrisis gewend waren. Daar zal de komende maanden ook niet meteen verandering in komen.

Hoe komt het dat de gasprijzen sinds een tijdje weer stijgen?

Joannes Laveyne: Onze Europese gasvoorraden spelen een grote rol in het bepalen van die prijs. Met een capaciteit van 55 procent staan ze lager dan gemiddeld. Zorgwekkender is dat de snelheid waarmee we ze aanspreken veel hoger ligt dan in vorige jaren, onder andere omdat ons verbruik dit jaar hoger ligt door de kou. De kans op een tekort is klein, maar deze zomer zullen die voorraden dus wel meer dan anders moeten worden bijgevuld met vloeibaar aardgas uit de Verenigde Staten of van elders. Dat stuwt de prijs omhoog. 

Bovendien moeten wij op de wereldmarkt concurreren met landen als Japan en China, waar de vraag óók stijgt. Amerikaanse lng-handelaars boeken vandaag dus forse winsten. En wij betalen hier 40 tot soms meer dan 50 euro per megawattuur, terwijl dat in de VS tegenwoordig 6 à 9 euro kost. 

Dat verschil doet ook de Europese industrie steen en been klagen: zij betalen veel meer voor energie dan hun Amerikaanse concurrenten.

Laveyne: Ja. Het feit is nu eenmaal dat we in Europa maar weinig eigen energiebronnen hebben. Voor fossiele energie zoals aardgas zullen we altijd afhankelijk zijn van andere landen. Sommige bedrijven  kunnen hun productie wel elektrificeren, maar dat kost veel geld en gaat niet meteen. Waarschijnlijk hebben ze daar ook te lang mee gewacht, net vanwege de goedkope aardgasprijzen die we tot voor de energiecrisis kenden.

Hebben wij in België ook last van de beslissing van Oekraïne om vanaf dit jaar helemaal geen Russisch gas meer door te laten?

Laveyne: De directe gevolgen zijn vooral voelbaar in Oost-Europese landen, en ook een beetje in Oostenrijk. Maar natuurlijk moeten die landen nu ook op zoek naar alternatieve leveranciers, waardoor de totale vraag verder stijgt. Ook daardoor zal de gasprijs nog wel even hoog blijven.

Vanaf wanneer begint het er dan volgens u anders uit te zien?

Laveyne: Het aanbod aan gas zal de komende jaren fors toenemen, waardoor er ruimte ontstaat om de gasprijzen opnieuw te laten dalen. Donald Trump heeft in zijn eerste week al beslissingen genomen om de productie van aardgas, eigenlijk schaliegas, weer verder uit te breiden. Joe Biden had twee vergunningen tegengehouden voor sites waar aardgas wordt omgezet in lng, en Trump heeft die meteen groen licht gegeven. Hij wil nog veel meer investeren in de export van vloeibaar aardgas, waardoor de markt alleen maar zal groeien. Tijdens de energiecrisis zijn er ook heel veel bestellingen geplaatst voor nieuwe lng-tankers. Die zullen er straks ook voor zorgen dat de toevoer naar Europa toeneemt.

Experten waarschuwen nu al: we ruilen onze afhankelijkheid van Poetin in voor een even grote afhankelijkheid van Trump. Misschien is dat ook niet ideaal.

Laveyne: De aanvoer van lng komt natuurlijk niet alleen van de VS, een land als Qatar is evengoed een belangrijke leverancier. De vraag is ook maar wat Trump te zeggen heeft over de gasprijzen: het gaat hier over contracten die commerciële bedrijven vaak op lange termijn met elkaar sluiten. De directe invloed van een president daarop is meestal niet heel groot.

Zullen we trouwens ooit helemaal onafhankelijk worden van Rusland? Mijn persoonlijke inschatting is dat een bestand in Oekraïne in de komende jaren veel kan veranderen. Dat is ook een van de redenen waarom ik denk dat aardgas in de toekomst weer belangrijker wordt. Ik ben er zeker van dat Rusland na een staakt-het-vuren weer gas mag leveren aan Europa. De Italiaanse premier Giorgia Meloni zinspeelt daar nu al op, en ook Duitsland zal daar zeker geen nee tegen zeggen. Dat land heeft zijn industrie opgebouwd rond de beschikbaarheid van goedkope Russische energie. Je zou kunnen zeggen dat Duitsers verslaafd waren aan Russisch gas, en ik geloof niet dat dat land al echt van die verslaving af is. De Duitse industrie ligt op apegapen. Vanaf het moment dat er weer goedkoop Russisch gas verkrijgbaar is, zullen bedrijven daar gebruik van willen maken.

Europa wilde het nochtans vanaf 2027 helemaal zonder Russisch gas doen. Dat zal dus nooit gebeuren?

Laveyne: We zullen niet meer zoveel invoeren uit Rusland als vroeger, dat is zeker. Polen zal de doorgang waarschijnlijk niet toestaan, en er zijn ondertussen ook drie van de vier Nord Stream-pijpleidingen opgeblazen. Maar ik geloof niet dat Europa helemaal zonder Russisch gas wil vallen. Er is trouwens een trucje dat landen kunnen gebruiken om op papier van het Russisch gas af te blijven: Rusland kan perfect gas aan Azerbeidzjan verkopen. Europa betaalt dan Azerbeidzjan voor dezelfde levering, zodat het boekhoudkundig geen geld hoeft te storten op een Russische rekening. Maar uiteindelijk is het wel Russisch gas dat naar Europa gaat. Misschien dat Europese leiders op deze manier kunnen verkopen dat we onafhankelijk zijn van Rusland.

Nijpende gastekorten in Moldavië: moet ook Europa zich zorgen maken?

Bemoeilijkt die aardgas-revival onze pogingen dan niet om af te stappen van fossiele brandstoffen?

Laveyne: Zeker, daar ben ik ook niet heel optimistisch voor de komende tien jaar. Alleen al de aanvoer van lng is veel slechter voor het klimaat dan via pijpleidingen, vanwege het methaangas dat vrijkomt. De elektriciteitsprijzen volgen de gasprijzen: als gas goedkoper wordt, volgt elektriciteit waarschijnlijk ook. Dat zal goed nieuws zijn voor onze industrie, maar maakt investeringen in koolstofarme elektriciteitsproductie straks minder aantrekkelijk. Dat bedreigt de groene transitie, daar moeten we realistisch in zijn. Vandaag moeten we onze industrie redden, ook al betekent zoiets dat we tijdelijk opnieuw meer gas gaan gebruiken. Laten we vooral hopen dat de industrie wel inziet dat ze in de toekomst echt moet werken aan het afbouwen van die afhankelijkheid aan fossiele energie.

Geldt die redenering ook voor gezinnen? Lage gasprijzen maken het ook minder interessant om, bijvoorbeeld, in een warmtepomp te investeren.

Laveyne: Gezinnen hebben nochtans een cruciale rol te spelen. Bijna de helft van het gas, en in de winter nog veel meer, dient voor de verwarming van gebouwen. Mochten veel meer gezinnen op warmtepompen  overschakelen zouden we veel minder gas nodig hebben en  kunnen de prijzen van gas en elektriciteit daardoor zakken. Dat is goed voor het klimaat én voor onze industrie. Dat is mijn oproep aan politici: zij moeten veel meer inzetten op die warmtepompen, desnoods met directe subsidies.

Iets anders: de regering-De Wever zal meer fans van kernenergie tellen dan de regering-De Croo. Wat staat er voor u idealiter daarover in het regeerakkoord?

Laveyne: Technisch kan de levensduur van de jongstee kerncentrales, en misschien ook Tihange I wellicht nog wel eens worden verlengd. Alleen is alles wat daarover straks in het regeerakkoord staat weinig waard, want Engie zal het moeten uitvoeren. Politici onderhandelen dus beter met dat bedrijf dan met elkaar. Engie zegt zelf dat die levensduurverleningen niet mogelijk zijn, maar dat is Engienees voor: het zal de overheid veel geld kosten.

Het lijkt dat kernenergie in Europa een revival beleeft, zeker in Frankrijk, maar die schijn bedriegt een beetje. Ons elektriciteitsverbruik ligt nog altijd zes procent lager dan voor de energie- en coronacrisis. Dat maakt de businesscase om te investeren in nieuwe productiecapaciteit twijfelachtig. Het Franse Rekenhof heeft al gezegd dat het financiële waanzin is om nu nieuwe kernreactoren te bouwen.

Dat is nochtans ook de droom van heel wat Belgische politici.

Laveyne: Mocht de volgende regering echt een nieuwe reactor willen bouwen, hoop ik minstens dat ze inzetten op een samenwerking met Nederland. Het heeft geen zin dat elk Europese land werkt aan een eigen, nieuwe centrale. Maar we hebben in Europa momenteel dus al een overaanbod aan elektriciteit in plaats van een tekort.

Hoe komt dat?

Laveyne: Deels doordat de industrie het niet goed doet, maar ook omdat die elektrificatie achterblijft. Er worden minder warmtepompen geïnstalleerd dan verwacht, en ook de elektrische voertuigen kennen niet bepaald astronomische groeicijfers. Er worden ook al langer voorspellingen gemaakt dat AI ervoor zal zorgen dat we ongelooflijk veel meer elektriciteit nodig hebben, maar die extrapolaties blijken misschien straks evengoed niet te kloppen. Het Chinese DeepSeek toont aan dat verbeteringen van AI er straks waarschijnlijk voor zorgen dat het minder energieverslindend wordt dan we allemaal eerst dachten.  Dat zou natuurlijk goed nieuws zijn.

Project 2025 voor Europa: ‘België zal klimaatboetes moeten betalen van makkelijk honderden miljoenen euro’s’