Fost Plus, de vzw van de verpakkingsindustrie, weigert een samenwerkingsakkoord met OVAM en de lokale besturen over zwerfvuil te verlengen. Volgens Rob Buurman, directeur van Recycling Netwerk Benelux, wil het vooral de invoering van statiegeld tegenhouden.
Vanaf volgend jaar verplicht de Europese Unie verpakkingsproducenten mee te betalen voor de opruiming van het afval. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) onderhandelt intussen met VVSG (steden en gemeenten), OVAM en Fost Plus over de verlenging van ‘Mooimakers’, het initiatief tegen zwerfvuil en sluikstorten. Maar Fost Plus ligt dwars. Dat onthulde De Standaard. Fost Plus wil liever zowel de aanpak van het zwerfvuil organiseren als het budget daarvoor beheren. Fost Plus is de vzw van de verpakkingsindustrie, bekend van de ophaling en recyclage van huishoudelijke verpakkingen.
Waarom zou de politiek toegeven aan chantage van Fost Plus om zowat het hele zwerfafvalbeleid in handen te krijgen?’ Rob Buurman, directeur van Recycling Netwerk Benelux
Hoe groot is het probleem in Vlaanderen?
Rob Buurman: Lokale overheden betalen gemiddeld 150 miljoen euro per jaar voor de opruiming van zwerfvuil. Enkele jaren geleden werd afgesproken dat tegen 2022 het zwerfafval met 20 procent moest afnemen. We weten nu al dat het niet gedaald is, maar met 14 à 19 procent is toegenomen.
De aanpak met Mooimakers heeft weinig opgeleverd?
Buurman: Die aanpak was op maat van de verpakkingsindustrie en Fost Plus: sensibilisering, opruimacties, boetes uitdelen en camera’s op bepaalde plekken.
Wat is er fout aan die aanpak?
Buurman: Wat niet aan bod komt, is dat je sommige producten simpelweg zou kunnen verbieden en mensen stimuleren om geen wegwerpverpakkingen meer te kopen. Mooimakers zet daar niet op in en dat komt Fost Plus goed uit, want dan hoeft de industrie ook niet in te zetten op hernieuwbare en minder verpakkingen. Tegelijk houden ze zo de boot af voor statiegeld.
Waarom wil Fost Plus het akkoord met Mooimakers dan niet verlengen?
Buurman: Ik heb indertijd de onderhandelingen gevolgd onder Vlaams minister van Milieu Joke Schauvliege (CD&V). Toen is het effect van statiegeld onderzocht. Dat werd geschat op 20 à 40 procent minder zwerfafval. Maar de industrie was tegen statiegeld en de Open VLD en de N-VA wilden er ook niet van weten. Schauvliege had niet genoeg politieke macht om door te duwen. Het compromis werd dan maar 20 procent minder zwerfafval tegen 2022. Daar komt dat percentage vandaan. En omdat de overheid wilde laten zien dat ze het probleem aanpakte, werd Mooimakers bedacht. Voordien werd al een halve euro per Vlaming of 3,5 miljoen per jaar aan zwerfvuil besteed. Door dat akkoord werd dat bedrag opgetrokken tot 9,6 miljoen. Fost Plus moest er dus meer geld instoppen. Ze betalen meer en toch wordt het probleem groter. Daarom wil Fost Plus meer controle, want anders komt dat vervelende statiegeld weer op tafel.
Zal de minister toch een nieuw compromis met Fost Plus moeten sluiten?
Buurman: Dat zie ik niet gebeuren. Er is te veel verzet bij de lokale besturen en OVAM. Waarom zou de politiek toegeven aan chantage van Fost Plus om zowat het hele zwerfafvalbeleid in handen te krijgen? Het zou dus best kunnen dat Fost Plus helemaal buitenspel wordt gezet. Mooimakers kan dan anders georiënteerd worden. De overheid kan de sector altijd dwingen om alles mee te blijven financieren. Minister Demir kan laten zien dat ze het groeiende probleem ernstig neemt. De overheid heeft de medewerking van Fost Plus niet nodig. Fost Plus moet niet als organisator of communicator in de plaats van de overheid willen optreden. Het is zelfs nog krasser. Een twintigtal ambtenaren kan in feite met geld van Fost Plus boetes geven aan burgers die zwerfvuil achterlaten. De verpakkingsindustrie verdient dus geld aan de consument die de producten koopt en geeft geld om diezelfde consument eventueel te beboeten. Dat is toch verregaande vermenging van overheid en bedrijfsleven? Je hebt Fost Plus niet nodig om de consument bewust te maken of om boetes te laten uitdelen. Dat moet de overheid doen. Voor het bedrijfsleven gaat het dus om veel meer dan het ophalen en recycleren van afval, maar om meer hernieuwbare verpakkingen.
Hét middel daarvoor is statiegeld?
Buurman: Daar zijn al zo veel opiniepeilingen over gehouden en telkens blijkt de overgrote meerderheid van de bevolking voorstander. Ook de politici weten dat. Het is een beetje de nachtmerrie voor Fost Plus en grote ketens van warenhuizen en drankenproducenten.
Omdat het bedrijven te veel zal kosten?
Buurman: Nee, geld is eigenlijk geen issue. In Noorwegen kost het bedrijven 1 eurocent om een gemiddelde drankverpakking met statiegeld op de markt te brengen en weer in te zamelen. In Nederland zal het zelfs nog minder zijn. De belangrijkste weerstand is dat supermarkten liever niet verantwoordelijk worden voor de organisatie en inzameling van verpakkingen met statiegeld. Maar dat statiegeld zal er uiteindelijk wel komen, wellicht ook onder druk van Europa.
