Recordjaar 2022: nooit eerder luisterden de Belgische inlichtingendiensten zo veel af

De Staatsveiligheid en de militaire inlichtingendienst ADIV kregen vorig jaar 425 keer de toelating om communicaties af te luisteren. Dat staat in het nieuwe activiteitenverslag van hun controleorgaan, het Comité I, dat Knack en Le Soir konden inkijken. Nooit eerder luisterden de Belgische inlichtingendiensten zo veel af.

Wanneer de Belgische inlichtingendiensten bijzondere inlichtingenmethoden willen inzetten – zoals telefoongesprekken afluisteren – dan moeten ze daarvoor eerst toestemming krijgen van de zogenoemde BIM-commissie. Achteraf voert ook het Comité I een controle uit.

Volgens het Activiteitenverslag 2022 van dat controleorgaan, dat gisteren in het parlement is besproken, kreeg de Staatsveiligheid vorig jaar 330 keer groen licht om communicaties af te luisteren. Bij de ADIV was dat 95 keer het geval. In totaal gaat het dus om 425 toestemmingen om communicaties af te luisteren.

Knack en Le Soir vergeleken die nieuwe cijfers met de statistieken van het voorbije decennium. Conclusie: nooit eerder luisterden de Belgische inlichtingendiensten zo veel af.

Oekraïne

De toename in afluisteren spoort met de algemene trend waarbij de Belgische inlichtingendiensten steeds meer bijzondere inlichtingenmethoden gebruiken – denk aan een informaticasysteem binnendringen, bankgegevens verzamelen, woningen doorzoeken, enzovoort.

In 2022 kreeg de Staatsveiligheid daarvoor 2047 keer de toestemming, de ADIV 425 keer. In totaal gaat het dus om 2472 toelatingen om bijzondere inlichtingenmethoden te gebruiken. Ook dat aantal lag nooit hoger. In 2021 waren er nog 1823 toelatingen, in 2020 2337 toelatingen.

‘De toename van de activiteiten van de diensten valt ook samen met hun capaciteitstoename. Verschillende agenten hebben hun opleiding afgerond en begonnen te werken bij de Staatsveiligheid’, aldus het Comité I. ‘Een toename van de operationele capaciteit, zowel kwantitatief als kwalitatief, leidt logischerwijs tot een toename van het aantal dossiers en dus van het gebruik van inlichtingenmethoden – en dat kunnen gewone, specifieke of uitzonderlijke methoden zijn. Ook bepaalde kwesties, zoals de oorlog in Oekraïne of de inmenging in het Europees Parlement, hebben een bijzondere investering gevraagd.’

Satellietbeelden bij overstromingen

Dat de Staatsveiligheid aan de basis lag van het Qatargate-onderzoek in het Europees Parlement onthulden Knack en Le Soir eerder al. Het Comité I signaleert een opmerkelijke stijging van het aantal inmengingsdossiers waarin de Staatsveiligheid bijzondere inlichtingenmethoden gebruikte: van 121 gevallen in 2021 naar 325 in 2022.

Opmerkelijk is dat de ADIV ook bijzondere inlichtingenmethoden heeft ingezet bij de overstromingen in ons land van juli 2021. De ADIV kreeg de toestemming om beelden van een satellietsysteem te gebruiken in het kader van de hulpverlening. Volgens het Comité I was dat gebruik wettig, subsidiair en proportioneel. ‘De informatie-inwinning gebeurde binnen de opdracht tot nationale hulpverlening die de minister van Defensie aan de Krijgsmacht had gegeven.’

Nog een saillant detail uit het activiteitenverslag van het Comité I: inlichtingenagenten of menselijke bronnen kunnen onder strikte voorwaarden strafbare feiten plegen. Die methode werd in 2022 door de Staatsveiligheid in vier dossiers aangewend. De ADIV maakte er géén gebruik van.

Schending beroepsgeheim

De Dienst Enquêtes I van het Comité I doet in opdracht van de gerechtelijke overheden onder meer onderzoeken naar leden van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en het Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse (OCAD) die verdacht worden van een misdaad en/of wanbedrijf.

In 2022 voerde de dienst onderzoeksdaden uit in het kader van drie opsporingsonderzoeken, respectievelijk onder leiding van de substituut-procureur des Konings van Halle-Vilvoorde en de onderzoeksrechter van Brussel, van de substituut- procureur des Konings van Brussel en van het Federaal Parket.

De beoogde strafbare feiten betroffen onder meer de schending van het beroepsgeheim door een lid van een inlichtingendienst.

De Staatsveiligheid reageert: ‘Steeds meer uiteenlopende dreigingen’

‘In een wereld met steeds meer uiteenlopende dreigingen heeft de Staatsveiligheid gebruik gemaakt van haar recent uitgebreide bevoegdheden en van haar toegenomen capaciteit om meer bijzondere inlichtingenmethoden aan te wenden om haar wettelijke taken uit te voeren’, reageert een woordvoerder van de Staatsveiligheid op de nieuwe statistieken over bijzondere inlichtingenmethoden.

‘Nadat enkele jaren lang de focus hoofdzakelijk lag op de bestrijding van terrorisme en extremisme is de Staatsveiligheid de jongste jaren ook in toenemende mate actief om buitenlandse inmenging in ons land in kaart te brengen. Daar worden ook meer en meer bijzondere inlichtingenmethoden voor aangewend, steeds na voorafgaandelijke controle door de onafhankelijke BIM-commissie en onder toezicht van het Comité I.’