Een regering van de N-VA en het Vlaams Belang komt er niet, weet de Nederlandse opiniemaker Joshua Livestro. Maar dat Bart De Wever zo uitvoerig praat met extreemrechts, vindt hij schadelijk genoeg. ‘Hij maakt extreemrechtse analyses tot onderdeel van het beleid.’
Nee, trots is Joshua Livestro niet meer op zijn advies in 2010 aan de Nederlandse liberaal Mark Rutte (VVD) om in zee te gaan met de extreemrechtse PVV van Geert Wilders. Rutte, samen met Wilders de winnaar van de Nederlandse parlementsverkiezingen dat jaar, vormde een zogenaamde ‘gedoogcoalitie’: een minderheidsregering van de VVD en het christendemocratische CDA, die in de Nederlandse Tweede Kamer steun kreeg van de PVV. ‘Wij haalden onze mosterd in Denemarken’, zegt Livestro vanuit het Britse Kanaaleiland Guernsey. Daar woont de voormalige medewerker van de Britse Conservatieve Partij en de rechts-liberale Eurocommissaris Frits Bolkestein vandaag. ‘De liberale minister-president Anders Fogh Rasmussen bood, in ruil voor steun, extreemrechts aan om zijn prioriteiten in te schrijven in het regeerakkoord. Centrumrechts zou die dan invullen. Dat “niet samenwerken maar eigenlijk wel samenwerken” was een oplossing voor de opmars van extreemrechts. Enfin, dáchten wij. Het bleek gezichtsbedrog.’
Het is prijzenswaardig dat de CD&V en de Open VLD het cordon overeind houden. Dat De Wever dat niet doet, is onrustwekkend.
Toch sluit Theo Francken (N-VA) een gedoogconstructie met het Vlaams Belang niet uit. Wat maakt die optie zo aantrekkelijk voor rechtse partijen?
Joshua Livestro: De idee erachter is dat je als centrumrechtse partij je eerzaamheid kunt behouden. Daar schermt Bart De Wever graag mee. Hij zegt graag dat hij echt wel anders is dan het Vlaams Belang. Ondertussen voert hij jacht op de kiezers van het Vlaams Belang, bespreekt hij met VB’ers hoe hij hun extreemrechtse voorstellen kan uitvoeren en zit hij in het Europees Parlement samen met mensen die ze bij de N-VA ‘zatte nonkels’ noemen maar in werkelijkheid platte racisten zijn. Maar wij moeten wel geloven dat zij eerzaam zijn, hoor. Die fictie kun je maar even volhouden. De Wever zal de les leren die wij met scha en schande hebben geleerd: niet extreemrechts zal worden geneutraliseerd, maar wel centrumrechts. Gedoogsteun kan hoogstens, en dat bovendien slechts tijdelijk, een partij electoraal wind uit de zeilen nemen. Niet hun ideeën tegenhouden.
Waarom niet?
Livestro: Je krijgt een sluipend proces van normalisering. De eerste stap is de extreemrechtse thema’s een plek geven aan de onderhandelingstafel. Daarmee bouw je een grote tolerantie op voor extreemrechtse retoriek. Dat leidt tot het overnemen van de extreemrechtse analysekaders. Probeer binnen die kaders maar eens normale beleidsoplossingen te zoeken. Dat gaat niet. Als buitenstaander kan ik de N-VA dus niet meer onderscheiden van extreemrechts.
Is het prediken van geweld een criterium om rechts van extreemrechts te onderscheiden?
Livestro: Ach, dat is de moderne schaamlap waarachter elke extreemrechtse partij zich verschuilt. Hun retoriek en standpunten lopen al te vaak gelijk. Maar ik wil mijn kritiek niet enkel op de heren De Wever en Francken richten. Ook de Vlaamse kiezers moeten zich echt eens achter het oor krabben. Wat is er toch aan de hand met de Vlamingen, een aimabel volk, dat jullie al zo lang zulke tolerantie koesteren voor extreemrechts? In Nederland blijft die stroming kleiner. De kiezers die dachten dat ze door op de N-VA te stemmen extreemrechts konden temmen, moeten zich afvragen of dat wel de juiste keuze was. Ik denk dat ze terug moeten naar de gevestigde partijen. Die hebben wel nog het fatsoen om het cordon sanitaire overeind te houden.
U bent opvallend hard voor ‘het signaal van de kiezer’.
Livestro: Een kiezer mag toch worden aangesproken op zijn keuze? Het zal vast wel zo zijn dat een groep kiezers al 20 of 25 jaar boos is. Daar zijn altijd redenen toe. Maar moeten we daarom die hele normalisering van extreemrechtse retoriek en zelfs ‘oplossingen’ maar aanvaarden? Nee. Dit is hún verantwoordelijkheid en dat mag gezegd worden. Ik denk niet dat De Wever elke dag fluitend zijn laarzen aantrekt om door het bruine moeras te waden, hoor. Minstens deels dwingt de kiezer hem daar toe. Politici moeten de waarheid durven blijven zeggen, kiezers moeten die wel nog wíllen horen.
Hoe respecteer je dan de extreemrechtse kiezers? Toen Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten op verkiezingsavond zei dat ze wilde luisteren naar Tom Van Grieken zijn kiezers, maar niet naar hem, zette dat kwaad bloed.
Livestro: Het Vlaams Belang is een ronduit racistische partij. Enkel wie de afgelopen decennia onder een steen heeft geleefd, weet dat niet. Er is het verleden, er zijn de uitspraken van Filip Dewinter vandaag en er is het aantrekken van Dries Van Langenhove. Je mág een protest-, haat- of welke stem dan ook uitbrengen, maar verwacht er alsjeblieft applaus noch gepamper voor. We gaan toch niet doen alsof een stem voor extreemrechts net zo legitiem is als een stem voor een democratische partij? Wie de basisnormen van de liberale rechtsstaat niet respecteert, plaatst zichzelf achter een cordon. Dat is de eigen keuze van de kiezers en politici van het Vlaams Belang. Zij zijn geen slachtoffers.
Waarom bent u van mening veranderd over gedoogsteun?
Livestro: Heel eenvoudig: ik heb met eigen ogen gezien dat onze opzet is mislukt. De gedoogconstructie in Nederland had dezelfde insteek als het cordon sanitaire in Vlaanderen: de bescherming van de bestaande liberale orde en fundamentele waarden als respect voor mensenrechten en gelijkwaardigheid van mensen ongeacht hun geslacht, overtuiging, achtergrond of geaardheid. Maar ze heeft de extreemrechtse ideeën in de bloedsomloop van het publieke debat gebracht. Het is prijzenswaardig dat de CD&V en de Open VLD het cordon overeind houden. Dat De Wever dat niet doet, is onrustwekkend.
Voorlopig praat De Wever enkel met het Vlaams Belang. Vindt u dat al een brug te ver?
Livestro: Ja, hij begaat dezelfde vergissing als in 2010 en maakt extreemrechtse ideeën en analyses tot onderdeel van het beleid.
Filip Dewinter heeft gelijk wanneer hij zegt dat het Vlaams Belang de facto het Vlaamse regeerakkoord aan het schrijven is?
Livestro: Absoluut. Dankzij de N-VA. Meteen na de verkiezingen bedankte Dewinter in Knack al de N-VA omdat ze haar taal had gesproken en hun ideeën had overgenomen. Hij weet heel goed dat het VB alleen maar kan winnen nu. Ofwel neemt de N-VA hun voorstellen over in het regeerakkoord, ofwel kan het VB nog eens electoraal scoren op de kap van ‘de zwakke N-VA’. De N-VA zelf zal het slachtoffer worden van dit theaterstukje, de partij buigt zo diep voor het Vlaams Belang dat het onderscheid niet meer duidelijk is. Dat is dodelijk voor een partij die ook centrumkiezers wil aantrekken. Is De Wever niet onderhand zelf de zatte nonkel?
Spreken de verkiezingsresultaten uw analyse niet tegen? Zowel het Vlaams Belang als de N-VA kon nog steeds centrumkiezers aantrekken.
Livestro: Maar ze behalen geen meerderheid, toch? En het is net wanneer je onder grote druk staat, zoals het cordon en zijn centrumrechtse behoeders Open VLD en CD&V nu, dat je moet standhouden. Dan zullen kiezers noteren dat je in staat bent pal te staan voor je basiswaarden. Gaan ze daarentegen nu om, dan verliezen ze alle geloofwaardigheid. Ik geloof bovendien dat ook een deel van het N-VA-electoraat het cordon wil handhaven. Die kiezers kun je aanspreken door te tonen dat de rechtsstaat bij jou wél in goede handen is.
De verwachting is dat De Wever het afspringen van zijn gesprekken met het Vlaams Belang zal afwentelen op de CD&V en de Open VLD. Zo kan hij zichzelf indekken voor kritiek van zijn radicale achterban.
Livestro: Die gesprekken kunnen niet anders dan afbreken. Er ís geen meerderheid met het Vlaams Belang en de N-VA. Dat is een groot verschil met de gedoogcoalitie van de VVD en het CDA in 2010. Die had wél een meerderheid met de PVV. De N-VA heeft die niet. Vergeet de fantasieën van Dewinter over het losweken van parlementariërs elders, dat is onzin. En waarom zouden de Open VLD en de CD&V bang moeten zijn dat ze de zwartepiet toegeschoven krijgen? Het is wel degelijk de N-VA die hier aan het zwalpen is. Níét de Open VLD of de CD&V. Zij zijn prijzenswaardig helder. Nogmaals: er is géén meerderheid om te regeren met extreemrechts en dus wordt er niet geregeerd met extreemrechts. Daar moet niemand geschokt over zijn of de schuld van krijgen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
