Psychiater Dirk De Wachter over twijfels: ‘Mijn ziekte heeft mijn kijk op het leven niet veranderd’

Waarover twijfelt psychiater Dirk De Wachter?

‘Journalisten vragen me vaak of mijn leven en mijn gedachten daarover veranderd zijn sinds ik een kankerdiagnose kreeg. Maar dat is helemaal niet het geval. Ik ben niet ineens obsessioneel met de dood bezig, ik trek mijn beroep niet in twijfel, ik hou nog steeds van dezelfde vrouw en ik lees nog altijd graag een goed boek. Er is niet plots een bucketlist met dingen die ik per se nog wil doen. Geen fundamentele veranderingen dus. Wellicht omdat ik voordien al goed nagedacht had over de aard van het leven. Mijn ideeën over het leven en wat daarin belangrijk is – dat we als mensen het lijden moeten leren te aanvaarden, bijvoorbeeld – waren altijd al dezelfde. Ik herinner me geen aha-erlebnis, waarbij alles plots duidelijk werd. Ze hebben jarenlang in mij gebroeid en sinds ik erover schrijf, zijn ze concreter geworden. Maar over fundamentele waarden ben ik eigenlijk nog nooit van gedachten veranderd.’

Vindt u twijfel wel belangrijk?

Dirk De Wachter: Zeker. Dat is een bewijs van intelligentie. En voor mijn werk als psychiater is het cruciaal: je mag patiënten niet benaderen vanuit vaste, vooropgezette ideeën. Mijn vak is per definitie zoeken en twijfelen. Al merk ik met het ouder worden wel een bepaalde verschuiving. Als jonge psychiater veroorzaakte die twijfel vaak angst en onzekerheid. Ik wilde mijn patiënten zekerheid bieden, maar die was er niet. Psychiatrie, en bij uitbreiding het leven, wordt gekenmerkt door onvoorspelbaarheid. Hoe ouder ik word, hoe beter ik die kan hanteren. Paradoxaal genoeg vind ik nu zekerheid in de twijfel. Ik merk trouwens dat patiënten dat beter aanvaarden van een psychiater op leeftijd. Ook hun vertrouwen is toegenomen.

Ik vind nu zekerheid in de twijfel.

Twijfelt u ook vaak in het dagelijkse leven?

De Wachter: Niet als ik in de supermarkt yoghurt of shampoo moet kiezen: dat zou niet erg praktisch zijn. Maar bij belangrijke beslissingen zeker. Ik geloof in veel en lang twijfelen, er in vertrouwen over praten met anderen, beslissen en vervolgens ‘je keuze beminnen’ om een Bijbelse term te gebruiken. Want je mag natuurlijk niet in die twijfels blijven hangen, dan wordt het pathologisch. Dit is trouwens ook geen pleidooi om dagelijks van mening te veranderen. Ik geloof wel in een zekere grond, in een onderstroom voor je visie. Die hangt vast met een gevoel van eigenwaarde, met weten dat je er mag zijn. Als die basis er is, kun je twijfel toelaten zonder dat die je helemaal onderuithaalt.

Is er in onze samenleving voldoende ruimte voor twijfel?

De Wachter: De samenleving is zeer complex, iets waar veel mensen moeilijk mee om kunnen. Er zijn geen definitieve, duidelijke antwoorden. Dat besef leidt tot uitgesproken pseudozekerheden, waar populistische leiders zich graag van bedienen: ‘Volg mij, ik weet het voor u.’ Een onrustwekkende evolutie, die ik al beschreef in mijn boek Borderline Times en die helaas zeer actueel blijft. De polarisering is totaal: veel mensen zijn absoluut voor of tegen. Terwijl er net behoefte is aan een groot twijfelend middenveld, aan mensen die twijfelen, daarover praten, van gedachten veranderen en naast elkaar kunnen leven, met al hun verschillen.