‘Er is één domein waar we inderdaad nog veel werk hebben: dat is de begroting’, verklaarde premier Alexander De Croo afgelopen week in een interview met Knack. Hoe anders klinkt de premier op minder dan zes maanden van de verkiezingen in vergelijking met zijn woorden en daden precies één jaar geleden.
Vorig jaar, half december, bracht Knack het WhatsApp-verkeer uit waaruit bleek dat premier Alexander De Croo (Open VLD) de overheidsfinanciën rooskleuriger wilde voorstellen dan ze in werkelijkheid waren. En ook positiever dan toenmalig staatssecretaris voor Begroting, zijn partijgenote Eva De Bleeker, ze in de begroting had neergeschreven. Het zou De Bleeker de kop kosten en de verdere neergang van de Vlaamse liberalen betekenen.
De regering-De Croo heeft de voorbije jaren gemorst met de overheidsgeld, ook al beweerde ze zelf steeds het tegenovergestelde. Het belastinggeld werd over de balk gegooid en het begrotingswerk gebeurde niet ernstig, zeggen zowat alle begrotingsexperts. Neem de eminence grise onder hen, de Leuvense professor Wim Moesen. Hij had het in oktober vorig jaar al in Knack over ‘nacht- en haastwerk, ondermaatse begrotingsresultaten, slordige communicatie en obscure begrotingstabellen. Zoiets mogen we echt niet tolereren van de regering, we moeten dat blijven veroordelen’, zo concludeerde hij.
We weten ondertussen hoe de premier het spilzieke beleid verdedigt: de energiecrisis moest worden aangepakt en dat kostte geld. In het Knack-interview zei hij daarover: ‘Wij hebben de energiecrisis goed aangepakt. Het belangrijkste was het sociaal tarief voor mensen die echt steun nodig hadden, maar daarna hebben we inderdaad ook iets voor de middenklasse gedaan. Was dat perfect? Nee. We hebben de koopkracht van mensen wel veel beter beschermd dan andere landen, maar dat kost iets, ja. Daarom moeten we vervolgens ook budgettair grotere inspanningen forceren.’
(lees verder onder de preview)
Spuigaten
Of de regering-De Croo de energiecrisis goed heeft aangepakt, zoals de premier verklaarde, is minstens voer voor discussie. De Gentse econoom Gert Peersman vindt in ieder geval dat de regering de energiecrisis verergerde, omdat ze door het uitdelen van energiecheques de prijs van energie opdreef.
Peersman alweer in Knack, in oktober vorig jaar: ‘Wat zeggen de honderden studies over het effect van zulke stimulansen op de prijs? Voor elke 10 euro die de overheid uitdeelt, stijgt de prijs gemiddeld zo’n 8 tot 9 euro. De overheid maakt deze crisis veel erger. Dan zijn we toch niet heel goed bezig?’
De tegemoetkomingen van de regering-De Croo aan de gezinnen en bedrijven tijdens de energiecrisis zorgde voor 1 miljard euro bijkomende schulden. Dat kon tijdens de energiecrisis al op weinig begrip rekenen onder experts. Zij zeiden toen al dat de energiecrisis als voorwendsel werd gebruikt om geld te kunnen uitdelen.
Dat is ook wat bijvoorbeeld Moesen aanstipte. Niet alleen was het onverstandig om nog meer schulden te maken aangezien België al zo’n hoge schuldgraad heeft, zo zei hij, maar er waren toen bedrijven en gezinnen die geld kregen terwijl ze geen of nauwelijks last hadden van de energiecrisis. Zij kregen meer geld van de regering-De Croo dan dat ze verloren door de gestegen energieprijzen.
De Gentse professor arbeidseconomie Stijn Baert noemde de aanpak van de energiecrisis door de regering-De Croo in zakenkrant De Tijd zonder meer ‘een ramp: er werd nodeloos veel geld uitgesmeerd over nog meer mensen, zodat ook wie ze niet nodig had cheques kreeg en wie echt in de problemen zat daar bleef zitten.’ De Leuvense professor sociaal werk en sociaal beleid Wim Van Lancker sprak over ‘België, het Chequistan aan de Noordzee. Iedereen heeft wel een of andere cheque gekregen.’
Ook ongelijkheidsexpert Ive Marx van het Centrum voor Sociaal Beleid aan de Universiteit Antwerpen hekelde op deze plek ook het feit dat de regering-De Croo met geld smeet: ‘Onder de regering-De Croo is het ook echt de spuigaten uitgelopen. Ze heeft de corona- en energiecrisis als alibi gebruikt om met geld te gooien. Opnieuw werd de grote middenklasse goed bediend, ook mensen die het niet nodig hadden.’
Dat bleek ook uit een studie van de Nationale Bank in samenwerking met Peersman die eind vorig jaar verscheen. De conclusie was dat de gezinnen zelfs een groot stuk van de energiesteun hadden gespaard. ‘Eigenlijk is het absurd wat de regering doet’, becommentarieerde Peersman in De Zondag. ‘Ik begrijp echt niet waarom ze zo veel algemene maatregelen neemt, die niet gericht zijn. Dat kan me kwaad maken.’
Met andere woorden, de regering-De Croo heeft het geld door ramen en deuren buitengesmeten. Waarna ze een jaar later komt zeggen dat er nog ‘één domein (is) waar we inderdaad nog veel werk hebben: dat is de begroting’. Dat is zoals de een loodgieter die een paar gaten slaat in de hoofdleiding en als het huis onder water staat doodleuk komt zeggen dat de volgende loodgieter veel werk zal hebben.
Blamage
Dat De Croo in het Knack-interview zegt dat de energiemaatregelen iets hebben gekost en dat we ‘daarom vervolgens ook budgettair grotere inspanningen moeten forceren’ is opmerkelijk. Want nog nooit had hij zo duidelijk gezegd dat er nog zo veel werk is aan de begroting. Dat dit het directe gevolg is van ‘gooien met geld’ door de regering-De Croo, zoals Moesen, Baert, Van Lancker, Marx, Peersman en vele anderen opmerken, zegt de premier er wel niet bij.
De voorbije maanden en jaren hebben allerlei instanties de alarmbel geluid over de dramatische toestand van onze overheidsfinanciën. Begin dit jaar hekelde de Nationale Bank het ‘onhoudbaar begrotingstraject’ van de federale regering. Voor de zomer zei gouverneur Pierre Wunsch dat de federale regering een inspanning moest leveren om de begroting op orde te krijgen, maar dat ze ‘kiest voor een traject waarbij de structurele verbetering minimaal of zelfs nihil is’.
Ook de Europese Commissie, het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Organisatie voor Economische Ontwikkeling en Samenwerking (OESO), het Planbureau en de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven waarschuwden voor te grote begrotingstekorten en oplopende overheidsschulden.
Een vijftigtal Belgische economen en beleidsexperts ondertekenden in mei van dit jaar nog een opiniestuk onder de titel ‘Toestand overheidsfinanciën is onhoudbaar’. Tot dat besef lijkt de premier nu in het Knack-interview ook gekomen te zijn: het geld is op.
Vorige maand bleek uit officiële cijfers van de Europese Commissie dat België na Kroatië het land is met de slechtste begroting in Europa. Iets wat de premier tot voor kort steeds weglachte, hij wilde er niet van horen dat België tot de slechtste van de klas behoorde.
Europa maant ons land voor de zoveelste keer aan om de uitgaven te verminderen. Als we dat niet doen, zal Europa niet aarzelen om procedures op te starten, wat vroeger omschreven werd als ‘op het strafbankje zitten’. Dat zou een publieke vernedering en een blamage zijn voor onze regering en premier De Croo. Hij kan het missen als kiespijn tijdens zijn zoektocht naar een internationale functie, aangezien de kans dat hij opnieuw premier wordt vrijwel nihil is.
Waarheid
De budgettaire uitdaging waar ons land voor staat is enorm. De Europese Commissie berekende recent dat er in België, rekening houdend met het huidige begrotingstekort en de komende vergrijzingsfactuur, een structurele budgettaire inspanning van liefst 7,8 procent van het bruto binnenlands product (45 miljard in euro’s van vandaag) nodig is om de overheidsschuld op de lange termijn te stabiliseren. Dat is de gigantische opdracht die de volgende regeringen wacht.
De Croo sprak dus de waarheid toen hij zei: ‘Er is één domein waar we inderdaad nog veel werk hebben: dat is de begroting.’ Of toch gedeeltelijk. Want als de premier eerlijk is, zal hij moeten toegeven dat er meer dan één domein is waar er nog veel werk is. Denk aan wat deze regering allemaal op de lange baan schoof: de fiscale hervorming, de pensioenhervorming, de arbeidsmarkthervorming, om er maar enkele te noemen. Allemaal voor de volgende regeringen.
Begroting
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier