‘Wordt 2025 een nieuw federaal verkiezingsjaar?’

Op de eerste dag van het nieuwe jaar staat professor Herman Matthijs stil bij de moeilijkheden rondom de  huidige federale regeringsvorming.

Het jaar 2024 was een historisch mondiaal verkiezingsjaar met vele reeds gelukte regeringsvormingen. Blijven hierbij achter: de Belgische en Brusselse formaties.
Tien bedenkingen bij de huidige federale regeringsvorming.

1. Het aantal noodzakelijke partijen is erg groot om een in België een federale regering te vormen. Bovendien zit vandaag Vooruit zonder de PS aan tafel en de MR zonder de Open VLD.  Moeten we het kiesstelsel wijzigen zodat het mogelijk wordt om met minder partijen een regering te vormen? Daarover zijn de politieke partijen het grondig oneens en is er geen meerderheid is voorhanden.

2. In de pers krijgt Georges-Louis Bouchez (MR) geregeld de schuld van de federale impasse. Maar waarom wordt hij dan niet uit de onderhandelingen gezet? Blijkbaar ligt het probleem toch niet alleen bij hem. Hij is natuurlijk de verdediger van de verlaging van de fiscale druk, die in dit land al decennia de mondiale top drie haalt. Buiten private huurinkomsten en kindergeld is in dit land alles al belast. Wat zeker ook meespeelt, is het verhaal dat de MR in Vlaanderen zou gaan opkomen. In dit laatste geval moet de Open VLD zich existentiële zorgen maken en dat zou ook electorale gevolgen hebben voor de N-VA en in mindere mate voor CD&V.

3. Er kunnen vragen gesteld worden over het feit dat er na zes maand onderhandelen recent nog honderden amendementen op de supernota van Bart De Wever werden ingediend. Er blijken bovendien nog niet veel deelakkoorden te zijn gesloten tussen de Arizona-partijen. De MR-leider heeft gelijk als hij stelt dat de dossiers vast zitten op de links-rechts-tegenstellingen.

4. Bovendien lijken al die avondlijke/nachtelijke en weekendvergaderingen niet veel op te brengen in het kader van deze Arizona-formatie. Zou het niet beter zijn om te vergaderen in een vast stramien van 10 tot 18 uur?

5. Nu werd als deadline gesteld dat er tegen eind januari 2025 een regering moet zijn. Is het wel slim om een duidelijke deadline te stellen? Het zou dus betekenen dat men in de receptiemaand januari over alles een akkoord zou vinden? En wat als die datum niet haalbaar blijkt te zijn? Gaat men dan toch nog verder onderhandelen? Of stoppen met de Arizona-pogingen om een federale regering te vormen?

6. Theoretisch zijn er nog zes andere mogelijkheden, bijvoorbeeld: Vivaldi II, Vivaldi  met Les Engagés, een tripartite, een tripartite met de N-VA ,  bourgondisch, de N-VA met de socialisten en de christendemocraten. Dat betekent in vele gevallen dat de PS aan tafel moet gaan zitten met de twee liberale partijen. Dus stelt zich de vraag of er wel een haalbaar politiek alternatief is voor Arizona?

7. Misschien komen er wel nieuwe federale verkiezingen? Die zouden het voordeel meebrengen dat het beginsel van alle parlementaire verkiezingen op één en dezelfde dag van de baan is. Naast een vernieuwing van de federale Kamer dienen dan ook tien nieuwe gecoöpteerde senatoren te worden aangeduid. Want de Senaat is nog steeds niet afgeschaft. De politieke vraag is of er wel een meerderheid te vinden is in de plenaire vergadering van de Kamer van Volksvertegenwoordigers om naar nieuwe verkiezingen te gaan? In dit geval zou de regering in lopende zaken, dus Vivaldi, liefst twee verkiezingen overleven.

8. Misschien dat een minderheidsregering naar Scandinavisch voorbeeld een nieuwigheid zou zijn voor dit federale koninkrijk? Daarmee wordt bedoeld: de N-VA met CD&V, Les Engagés en de MR of 68 zetels op 150 in de Kamer. Het is zeker niet uitgesloten dat een aantal andere partijen dit laten passeren omdat ze niet tuk zijn op nieuwe Kamerverkiezingen.

9. Boven dit alles hangt voor de N-VA ook nog eens het dossier van de Staatshervorming. Gaat deze partij voor de tweede maal in een federale regering stappen zonder een desbetreffend akkoord? Want de aanpak van de sociaaleconomische-fiscale hervormingen zijn ook gerelateerd met dit dossier. 

10. Ten slotte stelt zich de ultieme vraag of het überhaupt nog wel mogelijk is om veranderingen door te voeren in dit land? Er is voor amper iets een politieke meerderheid te vinden. Het enige dat een op een politieke meerderheid kan rekenen is het behoud van het status quo. Alleen leidt dit naar de afgrond van onze welvaart.