‘Wie met Franstaligen onderhandelt, wordt vanzelf flamingant’

De federale formatie heeft de communautaire verschillen tussen Vlamingen en Franstaligen grotendeels binnen de perken kunnen houden. Dat wil niet zeggen dat ze er niet zijn. ‘Het zal niet aan ons hebben gelegen als de partijfinanciering niet doortastend wordt aangepakt.’

Het bericht kreeg eind juli weinig aandacht in de Vlaamse pers: de N-VA wil vluchten boven het kasteel van Laken toelaten. Die zijn sinds de jaren vijftig via Koninklijk Besluit verboden. Letterlijk: het ‘is verboden te vliegen boven de gedeelten van het grondgebied van het Rijk, begrensd door een kring met een straal van 1.500 meter waarvan de Koninklijke kastelen van Laken en Ciergnon het middelpunt zijn’.

De N-VA van formateur Bart De Wever, die hierover al een wetsvoorstel indiende, wil daar dus een mouw aan passen. Het voorstel lekte uit in de Franstalige pers, waar het slecht werd onthaald. Een ‘onnodige provocatie’, zo tekende de krant La Libre Bélgique het op bij een van de onderhandelaars. ‘De Wever daagt de koning uit’, titelde Le Soir.

Eerder dook in La Libre een N-VA-voorstel op over politie en justitie dat volgens een onderhandelaar op termijn zou kunnen leiden tot de regionalisering van de lokale politie. Vandaag is de zogenaamde geïntegreerde politie (lokaal plus federaal) nog een stevig Belgisch symbool. Het vooruitzicht op een Vlaamse, Brusselse en Waalse politie kon op weinig enthousiasme rekenen.

De lekken zijn al bij al symbolisch van aard. Bovendien is de kans reëel dat ze de eindmeet niet zullen halen – de sneuvelnota’s van de N-VA-studiedienst dienen om te sneuvelen. Ze leggen echter wel de vinger op een wonde die nog maar weinig aandacht heeft gekregen: de communautaire verschillen tussen N-VA, Vooruit en CD&V enerzijds en MR en Les Engagés (LE) anderzijds.

Zijn we op weg naar een Vlaamse politie?

Grootste belastingverlaging ooit

Het begon al op de avond van 9 juni. Door de uitslag in Wallonië – de eclatante overwinning van Georges-Louis Bouchez (MR) en Maxime Prévot (LE) – heette het dat Wallonië een centrumrechtse koers had gekozen.

Dat beeld werd versterkt door de snelle Waalse regeringsvorming. Uitgerekend op 11 juli, de Vlaamse feestdag, ondertekenden een glunderende Bouchez en Prévot het regeerakkoord voor de Waalse regering en de Franse Gemeenschapsregering. Beide partijen, verlost van het juk van de PS, gingen oude taboes niet uit de weg. De Walen kregen zicht op de ‘grootste belastingverlaging ooit’.

Beide partijen engageerden zich eveneens om op het federale niveau de beperking van de werkloosheid in de tijd te bepleiten. Een maatregelen die wordt gevraagd door de Vlaamse partijen N-VA, CD&V en ook Open VLD.

Dat betekent niet dat de communautaire verschillen zijn verdampt. Neem nu die beperking van de werkloosheid in de tijd. MR en LE mikken op een beperking van twee jaar. Maar volgens vooral LE, gepokt en gemazeld in de christelijke arbeidersbeweging, zou dat voor de lokale OCMW’s meerkosten betekenen. Wie zijn uitkering verliest, is immers aangewezen op het leefloon, een bevoegdheid van het OCMW. Als de Vlaamse partijen de werkloosheid willen beperken, dan zullen ze dus in de buidel moeten tasten. Volgens een onderhandelaar is meer geld voor de OCMW’s ook een mogelijk smeermiddel voor een strenger migratiebeleid.

Want ook op het vlak van asiel en migratie zijn er verschillen. Opnieuw springt LE in het oog. Als enige van de Arizona-partijen is de partij van Prévot gewonnen voor een collectieve regularisatie voor mensen zonder wettig verblijf. Onbespreekbaar voor de Vlamingen, zeker voor De Wever en CD&V-voorzitter Sammy Mahdi. Mahdi is wellicht ook niet vergeten dat LE – toen nog bekend als het CDH – hem vanuit de oppositie fel bekritiseerde vanwege zijn aanpak van de hongerstaking van sans-papiers in 2021, toen Mahdi nog staatssecretaris voor Asiel en Migratie was.

De houding van LE is ook niet onlogisch, gezien het feit dat het op 9 juni een pak stemmen heeft weggekaapt bij het linkse Ecolo. Maar met een stevig Vlaams Belang – dat de verkiezingen won – moet en zal het strenger worden, klinkt het bij de Vlaamse partijen.

Federale formatie: extra drempels voor nieuwkomers liggen op tafel

Mazoutcheque

Wat betreft de partijfinanciering zijn de verschillen eveneens tastbaar. De gulle partijdotaties, goed voor zo’n 80 miljoen per jaar, zijn veel minder voorwerp van discussie in Franstalig België dan in Vlaanderen. Momenteel lijkt de niet-indexering van de dotaties – een N-VA-voorstel – en de afschaffing van de ‘lakeien van de Wetstraat’ (na het ontslag van een minister kunnen twee medewerkers vijf jaar lang doorbetaald worden) het hoogst haalbare. ‘Het zal niet aan ons hebben gelegen als de partijfinanciering niet doortastend wordt aangepakt’, zegt een Vlaamse onderhandelaar.

Ook een oud zeer rond energie duikt op. Het speelde ook al ten tijde van de energiecrisis, in de nasleep van de Russische invasie van Oekraïne. Tegen de zin van meerdere Vlaamse partijen in de Vivaldi-regering werd er toen een ‘mazoutcheque’ ingevoerd. En dat terwijl vooral de gasprijzen waren ontploft. De reden: veel Waalse huishoudens verwarmen nog op stookolie. Wafelijzerpolitiek in haar puurste vorm. Ook in de huidige werkgroep rond energie wordt dat verschil duidelijk.

In de werkgroep rond mobiliteit heeft het evengoed geknetterd. Terwijl de Vlaamse partijen – met de N-VA op kop – eindelijk werk willen maken van een rijbewijs met punten klinkt het aan Franstalige zijde non. De maatregel stond ook al in het Vivaldi-regeerakkoord, maar sneuvelde door Franstalige bezwaren.

Hetzelfde verhaal voor de NMBS. Vooruit zet zwaar in op het spoor, en wil investeringen in goederenvervoer zelfs buiten de begroting houden. Maar daarvoor zijn er hervormingen nodig. Een aantal jaar geleden berekende Knack dat de NMBS ruim 200 stopplaatsen heeft met minder dan 200 instappende reizigers tijdens een werkdag. De overgrote meerderheid daarvan bevindt zich in Wallonië. Door her en der te snijden, krijgt de NMBS meer ademruimte. Maar dat is buiten Bouchez en Prévot gerekend. Tenzij er natuurlijk fors meer middelen naar bijvoorbeeld de Waalse vervoersmaatschappij TEC vloeien. ‘Wie met Franstaligen onderhandelt, wordt vanzelf flamingant’, zegt een niet-N-VA-onderhandelaar.

Madame Non

Hoe het ook zij, MR en LE zijn bereid tot compromissen. We zijn 14 jaar na het begin van het collectieve trauma dat de regeringsvorming van 2010-2011 was. ‘Les Engagés is niet het CDH van madame Non, Joëlle Milquet’, klinkt het ergens. Het is een kwestie van inschatten welke trofee LE precies wil. De MR, met Georges-Louis Bouchez als nieuwbakken diplomaat, laat de N-VA voorlopig vooral doen. Op het gebied van socio-economische hervorming voelt de liberaal zich à l’aise.

Het duo Bouchez-Prévot heeft als voordeel dat het al een regionaal regeerakkoord kon sluiten. Verschillende voorstellen die de twee op tafel leggen, zijn dan ook gebaseerd op dat azuurblauwe akkoord. De Vlaamse regeringsonderhandelingen tussen de N-VA, Vooruit en de CD&V zullen hun tijd duren.

De communautaire kampen verdwijnen ook zodra de CD&V en LE op voorhand samen overleggen over hun houding tijdens de werkgroepen. De ‘centristen’ leveren de enige politieke familie. Vooruit doet het zonder de PS, de MR zonder de Open VLD en de N-VA was uiteraard altijd al cavalier seul.

Van een grote communautaire clash is voorlopig geen sprake. Het echte werk voor Sander Loones (N-VA), die aftast wat er institutioneel kan, moet nog maar beginnen. De komende cruciale weken, wanneer de budgetten en de taaie gesprekken volgen, zal moeten blijken hoe verenigd Arizona is.

Wat heeft Vooruit te zoeken in de regering-De Wever?