‘Wie heeft er te winnen bij de aanhoudende sabotage van een ambitieus klimaatbeleid?’

‘Niemand is gebaat bij een feitenvrij klimaatbeleid’, schrijven de initiatiefnemers van de Klimaatzaak naar aanleiding van het nieuws dat Vlaanderen als enige gewest in cassatieberoep gaat tegen het Klimaatarrest. ‘Zou de Vlaamse regering de eigen rapporten lezen?’

Het Vlaamse gewest tekent als enige overheid cassatieberoep aan tegen het Klimaatarrest. Argument is steeds weer dat de reductiedoelstelling van 55 procent tegen 2030 onhaalbaar en onbetaalbaar zou zijn en dat er geen draagvlak is voor al te ambitieus klimaatbeleid. De feiten tonen nochtans het tegendeel aan.

Zou de Vlaamse regering de eigen rapporten lezen? Onlangs werd de eerste ‘Monitoring van het draagvlak inzake de klimaattransitie bij de Vlaamse bevolking’ van het Vlaams Planbureau voor Omgeving gepubliceerd. De resultaten van dat onderzoek bevestigden exact het omgekeerde van wat steeds weer wordt beweerd: dat er geen draagvlak zou zijn voor ambitieus klimaatbeleid. Drie vierde van de ondervraagden geeft aan dat ze best bereid zijn de schouders onder een stevige aanpak van de klimaatcrisis te zetten. Deze monitoring is een bevestiging van wat internationale enquêtes keer op keer aantonen. Tot negentig procent van de Belgische burgers geeft in een peer reviewed Nature studie aan dat ze ambitieus klimaatbeleid belangrijk vinden en dat hun overheid meer moet doen om de klimaatcrisis tegen te gaan.

Een mens vraagt zich af hoeveel onderzoeken er nodig zijn om steeds dezelfde conclusie eindelijk ernstig te nemen: ja, mensen maken zich zorgen over de klimaatcrisis en ja, ze vinden dat overheden meer moeten en kunnen doen. Voor ‘de mensen’ waar politici in verkiezingstijden zo graag naar luisteren, mag het allemaal wat ambitieuzer. Dat is precies wat het college van rechters van het Brusselse Hof van Beroep in het klimaatarrest van 30 november 2023 de verschillende overheden in België oplegde. Tegen 2030 moet de broeikasgasuitstoot van het land met ten minste 55 procent omlaag in vergelijking tot de uitstoot van 1990. Dat is binnen zes jaar.

Terwijl het Brusselse gewest en de federale overheid het vonnis aanvaardden, tekent het Vlaams gewest als enige cassatieberoep aan. Dit beroep werkt niet opschortend, maar toont wel aan dat de Vlaamse regering zich vastklampt aan afremmen en vertragen. Haalbaar en betaalbaar is het grijsgedraaide mantra waar deze regering mee zwaait. De werkelijkheid is dat net deze vertragingsmanoeuvres de kosten de hoogte injagen. In de eerste plaats die van verloren levens. Nu al stierven er tussen 1980 en 2020 in de Europese Unie 138000 mensen door klimaatrampen, zoals overstromingen, stormen en vooral hittegolven. Duizenden daarvan waren Belgen. Het zijn de onvermelde slachtoffers van de klimaatcrisis. Het is de menselijke tol die we betalen voor gebrekkig beleid.

Maar ook puur financieel wegen de baten van doorgedreven klimaatbeleid sterk op tegen de toenemende kosten van gebrekkig beleid. Een haalbaar en betaalbaar klimaatbeleid betekent nu investeren om veel erger te voorkomen, en bespaart bovendien op zinloze uitgaven.

De Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) berekende dat het afbouwen van olie- en gasverbruik van gezinnen en bedrijven een miljardenbesparing oplevert. In 2022 betaalden gezinnen en bedrijven samen 21 miljard euro voor olie en gas. Hoe sneller we overschakelen naar een fossielvrij energiesystem, hoe meer geld we overhouden om het welzijn hier te vergroten. Bovendien zijn we dan minder afhankelijk van olieproducerende landen en beter beschermd tegen onvoorspelbare schommelingen op internationale energiemarkten.

Het Klimaatarrest is dus geenszins een aanslag op de Vlaamse welvaart, zoals de Vlaamse ministers beweren. Wel integendeel. Uit weer ander Vlaams onderzoek blijkt dat de opgelegde reductiedoelstelling de meest betaalbare optie is. In het PATHS2050-rapport van eind 2023 bracht Energyville de bevindingen van tweehonderd onderzoekers samen om de meest kost-optimale weg naar klimaatneutraliteit in 2050 te berekenen. Daarbij komt het meest uitgebalanceerde scenario uit op een reductie van de CO2-uitstoot van 57 procent in 2030 – 2% meer dan wat de rechters oplegden. Hetzelfde geldt voor het rapport van 2021 van de Federale Overheidsdienst Klimaat waaraan onderzoeksinstellingen CLIMACT en VITO meewerkten. Het meest evenwichtige en technisch realistische scenario gaat uit van een reductie van iets meer dan 55 procent in 2030. Bovendien creëert de omslag naar een koolstofvrije economie een reeks nieuwe banen. Een onderzoek van de federale administratie in samenwerking met CLIMACT, de KULeuven en de ULiège schat dat dit alleen al in 2030 zorgt voor een stijging van 1 tot 1,7 procent aan werkgelegenheid. Zinvolle jobs, bovendien, waarmee een mens meebouwt aan een toekomst waarin gezondheid, leefomgeving, voedselkwaliteit, wooncomfort stuk voor stuk verbeteren zonder een aanslag te leveren op de rest van het leven op deze planeet.

We hebben er dus alles bij te winnen om niet langer te treuzelen en te dralen, maar het Klimaatarrest uit te voeren, zoals alle regeringen van dit land plannen te doen, met uitzondering van de Vlaamse. Het is meer dan haalbaar en betaalbaar, het schept waardevolle banen en met de juiste omkadering waarover het Hoog Comité voor de Sociale Rechtvaardigheid eind 2023 dan weer een rapport schreef, heeft het de potentie iedereen mee te nemen.

De enige vraag die je hieruit afleidt, is waarom het Vlaamse klimaatbeleid niet gebaseerd is op aantoonbare feiten die verschillende vaak ook Vlaamse overheidsadministraties aandragen? Waarom blijven politiek verantwoordelijken het publieke discours stofferen met ongefundeerde oneliners over de zogenaamde onhaalbaarheid en onbetaalbaarheid van de klimaattransitie? Wie heeft er te winnen bij de aanhoudende sabotage van een ambitieus klimaatbeleid?

Want het enige wat de klimaattransitie werkelijk onhaalbaar en onbetaalbaar maakt, is het gebrek aan doorgedreven beleid. Het enige wat het bestaande draagvlak voor klimaatmaatregelen schaadt, is de actieve ondermijning ervan door de Vlaamse overheid. Het is sowieso kwalijk voor de democratie om een debat dat fundamenteel is voor de samenleving met ongefundeerde uitspraken te voeden. Het wordt onvergeeflijk en schadelijk wanneer dit gebeurt bij een maatschappelijk vraagstuk waarbij levens op het spel staan.

Het is trouwens opvallend dat het argument van haalbaar en betaalbaar niet werd ingeroepen voor het Hof van Beroep dat concreet over de emissiereductie moest beslissen. Dit scherpt alleszins het vermoeden aan dat de Vlaamse regering zeer goed weet dat haar geliefde mantra de rechterlijke toetsing niet zou doorstaan. Omdat alle onderzoeken exact het tegendeel bewijzen.

En niemand is gebaat met feitenvrij beleid.

Serge de Gheldere, Sarah Van Riel, Francesca Vanthielen, Dirk De Clippeleir, Johan Van Den Bosch, Lambert Schoenmaekers, Ignace Schops en Sarah Tak van Klimaatzaak