‘Werkloosheid beperken in de tijd? Dit wordt een vestzak-broekzakoperatie en een lawine aan nieuwe aanvragen bij de OCMW’s

‘De regering De Wever besliste dat mensen die langer dan twee jaar werkloos zijn, uitgesloten worden. Voor schoolverlaters en werknemers die minder dan 5 jaar gewerkt hebben, zal dat nog rapper gebeuren. Een groot deel daarvan zal terecht moeten bij de OCMW ‘s, en de vraag is of die deze grote toevloed gaan kunnen opvangen’, schrijft Jef Maes.

Het kan verkeren. Toen een Gentse syndicale werkloosheidskas in 1900 failliet ging, vreesde de liberale schepen Louis Varlan dat de gemeentediensten zouden overspoeld worden. Daarom subsidieerde hij de syndicale kassen. De eerste socialistische minister van Arbeid ooit, Joseph Wauters, zal dit ‘model Gent’ steunen en veralgemenen, en zo de werknemers de schande besparen een beroep te moeten doen op ‘de openbare onderstand’.

Vandaag, meer dan 100 jaar later, zijn we getuige van het omgekeerde. Wat onder de uniform rechtse regering Michel nog ondenkbaar was, besliste de regering De Wever vandaag, mét Vlaamse socialisten: 124.000 langdurig werklozen zullen uitgesloten worden van de sociale zekerheid.

Dulbea, onderzoekinstituut van de ULB, maakte op basis van het profiel van 8.000 betrokkenen een studie over waar deze mensen terecht zullen komen. Dat profiel hield o.a. rekening met hun scholing, de duur van hun werkloosheid en hun land van herkomst. Volgens hun studie zouden zo’n 30.400 mensen (33,8%) moeten aankloppen bij het OCMW, 36.000 mensen (bijna 40%) zouden verkassen naar de ziekteverzekering, en 25.650 mensen (28,5%) zouden kans maken om werk te vinden.

Eerste vaststelling: de uitsluiting van de langdurig werklozen zal in grote mate een vestzak-broekzakoperatie worden. Aangezien veel langdurig werklozen arbeidsongeschikt zijn, zullen zij gewoon verhuizen naar de invaliditeitsuitkeringen. Ook de maatregelen om iedereen te verplichten om langer te werken, zullen dat effect hebben. De ziektecijfers zullen dus blijven stijgen, en minister van Volksgezondheid Vandenbroucke zal daarop afgerekend worden.

Tweede vaststelling: een lawine aan nieuwe aanvragen bij de OCMW ‘s.

In twintig jaar tijd verdubbelde het aantal leefloners al van 80.000 naar meer dan 160.000. Sinds minister van Arbeid Monica Deconinck (Vooruit) de langdurig werkloze schoolverlaters uitsloot, zijn de jongeren daar oververtegenwoordigd. Nu zullen ook de andere werklozen volgen. Het aantal leefloners zal plotsklaps met 50 à 60% stijgen.

Dat zal de gemeenten dus veel geld kosten, ook al wordt een deel gecompenseerd door de federale regering. De grotere steden moeten 30% van de kost van het leefloon dragen, de kleinere gemeenten 50%. En het zal vooral die gemeenten veel geld kosten die nu al armlastig zijn, vanwege een concentratie van mensen met weinig kansen, én vanwege het feit dat de federale compensatie zal gekoppeld worden aan het aantal integratietrajecten dat ze kunnen realiseren.

Het gaat dan niet alleen om de kost van de leeflonen, maar ook om de kost van bijkomend personeel en infrastructuur.

Een stad als Antwerpen telt 5.625 langdurig werkloze gezinshoofden en alleenstaanden. Voor hen is de werkloosheidsuitkering enige bron van inkomen. Als die allemaal beroep doen op het OCMW, zou de kostprijs meer dan 40 miljoen euro bedragen. Voor een stad als Gent komen de bijkomende kosten voor een deel van de 1.516 langdurig werkloze gezinshoofden en alleenstaanden bovenop de 120 miljoen euro die zij al moeten besparen.

Voor het gewest Brussel berekende een studie van Vivalis de kost op 80 miljoen euro. Het OCMW van Charleroi berekende dat de kost meer dan 18 miljoen euro zou bedragen, federale compensatie inbegrepen.

Menselijke opvang?

Belangrijker vraag nog is of de OCMW ‘s deze mensen ook fatsoenlijk zullen kunnen opvangen. Om een kwaliteitsvolle opvang te garanderen, voorziet de wet dat maatschappelijk werkers dat werk moeten doen. Op basis van het verwachte aantal nieuwe aanvragen zouden meer dan 500 nieuwe maatschappelijk werkers moeten aangeworven worden. Maar waar gaan ze die vinden? ‘Maatschappelijk werker’ is een knelpuntenberoep. Alleen al in Vlaanderen vind je op de website van de VDAB 695 vacatures, meestal bij gemeenten en OCMW ‘s.

Op veel plaatsen vindt men vandaag al niet meer de nodige mensen om de boel draaiende te houden, ondanks aanwerving van ook andere profielen van sociale dienstverleners. Bij vele OCMW ’s (bv. Leuven) staan al jaren permanent vacatures open! De grote stijging van de werklast leidt immers ook tot veel verloop en uitval bij het personeel.

In een studie voor het OCMW in Elsene lees je dan ook: “Wij hebben niet genoeg mensen om een dergelijke verhoging van de aanvragen te absorberen. Wij hebben geen lokalen meer beschikbaar.”

Het is cynisch dat bij de vakbonden mensen met twee jaar basisopleiding (geen maatschappelijk werkers) moeten afvloeien, en dat de werklozen die daar geholpen werden straks terecht moeten bij onderbemande OCMW ‘s die vandaag al gebukt gaan onder het toegenomen werkvolume.

Daarbij zal het er niet alleen om gaan om mensen aan te kunnen werven, maar ook om die mensen op te leiden om aan aangepaste trajectbegeleiding te doen. In de grotere steden heeft men daar ervaring mee. In kleinere OCMW ‘s rekent men echter vooral op de hulp en knowhow van de VDAB. De VDAB die de afgelopen jaren de langdurig werkzoekende niet aan het werk kreeg waardoor die nu aangewezen is op het leefloon, komt als leefloongerechtigde opnieuw terecht bij diezelfde VDAB, waar ondertussen ook zwaar bespaard wordt.

Vraag is ook wat de gevolgen zullen zijn voor ons sociaal weefsel. Leefloners zitten sowieso vandaag onder de armoedegrens, maar bouwen ook geen pensioenrechten op, waardoor het risico zeer groot is dat ze ook later onder die armoedegrens zullen blijven. Het Brusselse gewest wordt zwaarst getroffen, met 26.000 langdurig werkloze gezinshoofden en alleenstaanden. Schaarbeek bijvoorbeeld, waar vandaag al één op zeven beroep doet op het OCMW, zou dat stijgen tot 20% van de bevolking. “Dit is een oorlog tegen de armen”, was dan ook de titel van het artikel daarover in Bruzz.