‘Welke macht heeft de Europese Unie?’ 

‘De wereld wordt terug bestuurd vanuit Washington DC en Moskou, zoals in de hoogdagen van de Koude Oorlog. Maar waar staat Europa’, vraagt professor Herman Matthijs in deze bijdrage. ‘Heeft de Europese Unie wel macht?  Een overzicht van wat Europa voorstelt op het wereldtoneel.’

Theorie 

Met 450 miljoen inwoners staat de Europese Unie op de derde plaats in de wereld, na China en India met elk 1,4 miljard mensen. De VS volgen een stuk verder met 340 miljoen inwoners. Daarnaast heeft de EU een veto-recht in de VN-veiligheidsraad via Frankrijk, drie leden (Duitsland, Frankrijk en Italië) in de G7, een intergouvernementeel forum van zeven vooraanstaande industriële staten en vier vaste zetels (België, Duitsland, Frankrijk en Italië) in de Bank voor Internationale Betalingen, een internationale organisatie die internationale monetaire en financiële samenwerking nastreeft en optreedt als bank voor de nationale centrale banken. 

Monetair 

Hoeveel goud heeft Europa, het edele reserve-metaal dat nog nooit zo hoog in prijs heeft gestaan? De volledige Eurozone heeft ongeveer 10.800 ton goud en dat is meer dan de Federal Reserve met zowat 8.100 ton. China volgt daarna pas met 2.300 ton goud.   

Maar de machtigste munt van de wereld blijft de US-dollar en dat merkt men aan het feit dat alle grondstoffen worden uitgedrukt in deze munt en ook door het feit dat de twee belangrijkste beurzen ter wereld gevestigd zijn te New York (Nasdaq en de NYSE). Ook de drie toonaangevende ratingbureaus zijn Amerikaans (Fitch Ratings, Moody’s en Standard & Poor’s).  Na quasi 25 jaar eurozone is de ECB er zeker niet in geslaagd om van de Euro een machtige wereldmunt te maken.   

Binnen het Internationaal Monetair Fonds heeft China 6,4 procent aandeel in het kapitaal, de VSA s 17,43 procent en de Europese Unie zelfs 23 procent. Alleen zitten de huidige EU-lidstaten verdeeld over liefst acht groepen in deze belangrijke gespecialiseerde financiële instelling van de VN.  Het IMF beheert ook de reservemunt van de wereld, de zogenaamde ‘SDR’ (Special Drawing Right). Daarin heeft de dollar een aandeel van 43 procent, de Euro staat op 29 procent, de Chinese munt 12 procent en de Yen alsook het pond volgen een stuk verder.   

Handel 

Als men de aandelen in de Wereld Handelsorganisatie (WTO) bekijkt inzake de wereldhandel, dan staat de VSA op 11,4 procent en dat is minder dan China met een aandeel van 13,5 procent. Maar de volledige EU staat daar ver boven met liefst quasi 27 procent. Met andere woorden de EU is het sterkste handelsblok ter wereld.  

Dit vertaalt zich wel niet in de omvang van het BBP, want de Amerikanen hebben een BBP van 30.337 miljard dollar of 26,2 procent van het mondiale geheel. De EU staat een stuk verderop met 23.500 miljard of 20,3 procent en dan volgt China met 19.534 miljard dollar.   

Nu President Trump de facto, de Noord-Amerikaanse Vrijhandelsovereenkomst (NAFTA) heeft opgeblazen met Mexico en Canada, heeft de EU wel belangrijke vrijhandelsakkoorden met Canada, de EFTA-landen en Mercosur. Van belang is ook de hernieuwing van het post-Brexit akkoord met de Britten dit jaar. Want als Canada en het Verenigd Koninkrijk een blok vormen tegen de Trump-Vance administratie, dan heeft Trump toch wel een serieus probleem. 

Militair 

Het meest zwakke punt voor Europa is zijn militaire verdediging. Als men de budgettaire cijfers neemt (bron: NAVO jaarverslag 2024) dan staan de Amerikanen op 967 miljard dollar, Duitsland 97 miljard, het Verenigs Koninkrijk 82 miljard, Frankrijk 64 miljard, Italië en Polen elk op 34 miljard, Canada 30 miljard dollar enz.

Zonder de NAVO is Europa niet te verdedigen. Ook de steun van het Verenigd Koninkrijk en Canada is van het allergrootste belang. Maar de theorie dat Trump  de NAVO wil verlaten, lijkt politiek geen haalbare kaart (om dit idee door de almachtige Amerikaanse Senaat te krijgen).  

Desalniettemin zullen de landen van de EU en de andere Europese leden van de NAVO hun militaire inspanningen snel moeten opdrijven naar minstens 3 procent BBP.  De cruciale vraag is of het mogelijk is om een Europese militaire pijler op te starten binnen de NAVO?  Als kernmacht is hier een cruciale rol weggelegd voor de Franse president Emmanuel Macron.         

Conclusie 

Moskou en Beijing hebben alleen respect voor macht.  Op basis van de aangehaalde feiten heeft de Europese Unie wel macht op papier, maar daar is niet te veel mee gebeurd. Dat is het gevolg van de verdeeldheid tussen de 27 leden.  Misschien zou het passen dat de zes oprichters van de EEG (België, Frankrijk, Duitsland, Italië, Luxemburg en Nederland) nog eens terug samen komen om zich te beraden over hoe het nu verder moet met de EU? 

Als Europa een rol wil spelen op de eerste, rij zal het moeten herstarten met een kleine groep van landen.