‘Wat kunnen de Vlaamse partijen leren van de verkiezingsprogramma’s in Nederland?’

Professor Herman Matthijs (VUB & UGent) staat stil bij de bestuurlijke vernieuwing die de Nederlandse partijen naar voor schuiven in de verkiezingsprogramma’s.

Op 22 november trekken onze noorderburen naar de stembus voor de verkiezing van een nieuwe Tweede Kamer. Alle politieke partijen hebben ondertussen hun programma gepresenteerd.

Wat zeggen ze hierin over het bestuur van het land? Misschien kan dit leiden tot inspiratie bij de opstelling van de Vlaamse verkiezingsprogramma’s.

Koningshuis

Opvallend is dat alle partijen een mening hebben over het koningshuis. (In de Nederlandse Tweede Kamer zijn momenteel 16 politieke partijen vertegenwoordigd.) Op vier partijen na (VVD, CDA, Christen Unie en de SGP) wil men de fiscale voordelen voor de monarchie afschaffen. De PVV wil ook nog eens de dotatie verminderen met 20 procent, en D’66 wil naar een puur ceremonieel systeem. Op de verkiezingscongressen van de links-liberalen en het linkse kartel (PVDA met GroenLinks) was er trouwens nogal wat vraag om ook de republiek uit te roepen. De onbekommerde tijden van het Nederlands koningshuis behoren tot het verleden.

Parlement

Veel Nederlandse partijen durven niet te raken aan het huidige stelsel van twee kamers en nog minder aan het kiesstelsel. Pieter Omtzigt, die deze keer met zijn eigen partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) deelneemt aan de verkiezingen, wil de 150 leden van de Tweede Kamer laten verkiezen in een districtensysteem en dat zou dan onmiddellijk het probleem van de overvloed aan partijen oplossen. Grootste moeilijkheid hiervoor: een grondwettelijke meerderheid bijeen krijgen om het kiesstelsel te wijzigen.

Veel partijen (NSC, BBB, links kartel, D’66…) zeggen dat ze een sterker Parlement willen, maar het is niet altijd duidelijk hoe men dat wil verwezenlijken. De VVD wil het aantal leden in de Tweede Kamer verminderen, het links kartel wil er juist méér.

Verschillende partijen (o.a. D’66, links kartel en de PVV) willen de invoering van referenda. Maar ook dit vereist een grondwetswijziging, anders blijft de situatie zoals ze is, met enkel niet-bindende volksraadplegingen.

De links-liberalen en de PVV gooien wat politieke vernieuwing betreft, verder ook nog eens de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester op de politieke onderhandelingstafel.

Geert Wilders ten slotte, wil de Eerste Kamer afschaffen. Die instelling is te vergelijken met de Senaat in België.

Randstad

De tegenstelling stad versus platteland is in Nederland weer volop in de actualiteit. Zeker de BoerBurger Beweging (BBB) het NSC vinden dat er te veel geld en beleid gaat naar de Randstad-driehoek: Amsterdam – Utrecht – Rotterdam. Vele partijen weten geen blijf met die tegenstelling. Pieter Omtzigt en Caroline van der Plas praten al maanden over het thema, en het ziet ernaar uit dat zij een electoraal lonend item in de politiek arena hebben gegooid.

De NSC en vooral de BBB willen meer macht voor het platteland, de provincies en willen zo werk maken van de ombouw van Nederland naar een gedecentraliseerde staat. Het CDA, de CU en de SGP gaan in belangrijke mate mee in dit verhaal. Maar ook dit vereist een grondwetswijziging. Het linkse kartel van Frans Timmermans en Jesse Klaver wil op zijn beurt de rijksadministratie vanuit Den Haag herlokaliseren over heel Nederland. Het ziet ernaar uit dat dit een belangrijk onderwerp wordt bij de aanstaande regeringsonderhandelingen.

Grondwet

Vele voorstellen in de Nederlandse partijprogramma’s vragen een grondwetswijziging, en dat betekent dat er een tweederde meerderheid in de eerste Kamer (50 op 75 zetels) gevonden moet worden, net zoals in de Tweede kamer (100 op 150 zetels).

Op basis van de huidige partijstandpunten lijkt de afschaffing van de fiscale voordelen voor het koningshuis en de evolutie naar een protocollaire monarchie het meest realistische scenario.

Ook bij ons zou hiervoor een ingreep nodig zijn in de grondwet, en een wijziging betekenen van de wetten van 2013 op de dotaties. Gezien de groeiende aanhang van het Vlaams Belang en de PVDA-PTB met aansluiting van de N-VA zijn de republikeinse gezinde fracties nog nooit zo sterk geweest in ons federaal parlement.

NAVO

Het laatste punt in deze opsomming is het lidmaatschap van de NAVO. Al de grotere Nederlandse partijen gaande van de VVD, Omtzigt, het linkse kartel, de PVV, de BBB, D’66 en verder ook de JA21, de CU en de SGP willen dat Nederland zo snel mogelijk gaat voldoen aan de budgettaire normen van de NAVO. Dat wil zeggen dat 2 procent van het bbp besteed moet worden aan defensie.

Minister-president Mark Rutte zal het graag horen in zijn planning om de nieuwe secretaris-generaal te worden van het westers militair bondgenootschap. Zijn VVD is verder ook de enige partij die pleit voor een vrijwillige legerdienst. Maar gezien de samenwerking met de Belgische strijdkrachten zal ook dit de druk verhogen op ons land om aan dit dossier iets te doen.