De gemeenteraadsverkiezingen van zondag waren de eerste waarbij het verboden was om volmachten te ronselen. Kost dat straks Guy D’haeseleer zijn burgemeesterssjerp?
Wat is er vorige zondag gebeurd?
Guy D’haeseleer (Forza Ninove) won zondag niet alleen de verkiezingen in Ninove, hij behaalde ook nog eens een absolute meerderheid. Alleen: de dag zelf, nog voor alle stemmen waren geteld, raakte bekend dat het parket een onderzoek was gestart naar de stemverrichtingen. Een vrederechter die toezicht houdt op het correcte verloop van verkiezingen seinde het parket in. Dat ging langs in een aantal stemlokalen. Ondertussen zijn alle volmachten in Ninove, want daar gaat het over, in beslag genomen. Het parket wil voorlopig niet zeggen om welke partij(en) het gaat.
Maken die volmachten een verschil?
Ja, vast en zeker. Er is in Ninove 1618 keer via volmacht gestemd. Dat is zo’n 7 procent van het volledige aantal stemmen. Het aandeel ligt in Ninove veel hoger dan in soortgelijke steden in Oost-Vlaanderen. Ondertussen weten we ook al dat de verkiezingsoverwinning van D’haeseleer heel erg nipt was. Forza Ninove had maar 508 stemmen meer dan de N-VA. Als die partij daar zelfs maar 106 van had gehaald, had ze de absolute meerderheid van Forza Ninove gebroken.
Wij gaan volgende week met een advocate bekijken of die volmachten een verschil hadden kunnen maken voor de uitslag.
‘Ik ben gechoqueerd door het aantal volmachten’, zegt uittredend burgemeester Tania De Jonge (Open VLD). ‘Veertien mensen hebben mij gemeld dat ze wilden stemmen via volmacht: dat zijn er in ieder geval veel en veel minder. Wij gaan volgende week met een advocate bekijken of die volmachten een verschil hadden kunnen maken voor de uitslag. Al wil ik absoluut niet gezegd hebben dat ik de uitslag daardoor in twijfel trek. Ik ben mijn exit als burgemeester aan het voorbereiden zoals het hoort.’
Wat is er precies met die volmachten gebeurd?
Twee mogelijke scenario’s lopen door elkaar. Vooreerst lijkt het erop dat het parket een onderzoek heeft gestart, of voorbereidt, naar valsheid in geschrifte. Het gaat dan bijvoorbeeld over eenzelfde doktersattest dat meerdere keren zou zijn gebruikt. Daar staan geldboetes en gevangenisstraffen op. Een ander verhaal is het ronselen van volmachten. Dat is nog maar sinds deze verkiezing verboden.
‘Dat was een onderdeel van de hervorming van de lokale verkiezingen’, zegt politicoloog Bram Wauters (UGent). ‘De opkomstplicht is afgeschaft, dus waarschijnlijk verwachtte de Vlaamse regering dat lokale politici allerlei slinkse trucs zouden toepassen om stemmen te bemachtigen. Ook de beperking dat iemand maar één volmacht mag uitbrengen, is nieuw.’
‘Politici mogen geen mensen op persoonlijke titel aanspreken over een volmacht, en al zeker niet stelselmatig. Maar bewijzen dat zoiets is gebeurd, is een ander paar mouwen.’
Wat ‘ronselen’ precies is, is daarom nogal onduidelijk. ‘Het is eenvoudig’, zegt Herwig Reynaert, eveneens politicoloog aan de UGent. ‘Politici mogen geen mensen op persoonlijke titel aanspreken over een volmacht, en al zeker niet stelselmatig. Maar bewijzen dat zoiets is gebeurd, is een ander paar mouwen.’
Forza Ninove had folders waarin stond uitgelegd wat mensen moesten doen als ze hun stem niet verloren wilden zien gaan (Forza Ninove bellen, uiteraard), maar is daarmee niet de enige in Vlaanderen. D’haeseleer ging wel tot het uiterste. Dat verklaart misschien het ongewoon grote aantal volmachten, maar de voorbije dagen doken al andere zorgwekkende verhalen op. Het Laatste Nieuws bracht een getuigenis van een vrouw wier wilsonbekwame moeder volgens haar onder druk was gezet om een volmacht te geven. Of Forza Ninove echt over de schreef ging, zal nog moeten blijken.
Waarom het cordon werkt: ‘Zijn absolute meerderheid maakt Guy D’haeseleer juist extra kwetsbaar in Ninove’
Wie beslist dat uiteindelijk?
De Raad voor Verkiezingsbetwistingen. Dat is een administratief rechtscollege waar politicoloog Herman Matthijs de voorzitter van is. Tot veertig dagen na de verkiezingen hebben lokale politici de tijd om daar een klacht in te dienen over een andere partij in hun gemeente. Voorlopig heeft geen enkele partij in Ninove dat gedaan, en worden de mogelijkheden nog bekeken. ‘Het zijn niet die tien of dertig volmachten waarvoor er misschien gefraudeerd is met doktersattesten die een verschil zullen maken’, zegt Stijn Vermassen, lijsttrekker voor Vooruit-Groen in Ninove. ‘Het verschil wordt gemaakt wanneer er geronseld zou zijn door Forza Ninove. Alles staat of valt voor ons met het onderzoek van het parket.’
We zullen eerst zien of er daadwerkelijk een klacht met betrekking tot ronselen komt.
De Raad voor Verkiezingsbetwistingen werkt nochtans onafhankelijk van het gerechtelijk apparaat. Vermoedelijk zullen partijen ook moeten beslissen of ze een klacht indienen voor het parket de tijd heeft om duidelijkheid te scheppen. Pas als er zo’n klacht komt, kan de Raad een eigen onderzoek opstarten en getuigen oproepen. Herman Matthijs zag er voorlopig geen enkele binnenkomen, en wacht af alvorens uitspraken te doen. ‘Het verbod op ronselen is inderdaad nieuw’, zegt hij. ‘Het is ook voor ons nog niet helemaal duidelijk wat het precies inhoudt. We zullen eerst zien of er daadwerkelijk een klacht met betrekking tot ronselen komt. Pas daarna zullen we bekijken wat we daarmee kunnen doen.’
Komt er een herkiezing?
‘Ik zou er geld op durven te verwedden dat er niets zal komen van eventuele klachten’, zegt Bram Wauters. Hij zegt er wel duidelijk bij dat hij die opmerking niet als politicoloog maakt, maar als burger. Het wordt heel moeilijk om aan te tonen dat D’haeseleer te ver ging, laat staan dat er ook effectief tot een herkiezing of hertelling wordt overgegaan. Dat gebeurt in Vlaanderen overigens heel erg weinig: de herkiezing in Bilzen in 2019 werd uiteindelijk door de Raad van State opgelegd. Mocht het in Ninove toch zo ver komen, dan wordt het geheid weer spannend. ‘Het verleden leert ons dat een hertelling altijd voor een wijziging van de uitslag zorgt’, zegt Matthijs. Maar daarvoor moet er dus eerst een klacht ingediend worden.
TV-recensie: ‘In “Wij zijn van Nienof!” mag Guy D’haeseleer zijn goeiige zelf zijn’
Gemeenteraadsverkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier