Zodra zondagavond alle stemmen in uw gemeente geteld zijn, worden die omgezet in zetels voor de gemeenteraad. Maar het wiskundige systeem dat hiervoor gebruikt wordt, de methode Imperiali, bevoordeelt onevenredig de grote partijen. Hierdoor vertegenwoordigt de uiteindelijke coalitie niet noodzakelijk de helft van de kiezers, legt wiskundige Filip Moons uit.
Wist u dat?
De zetelverdeling bij de gemeenteraadsverkiezingen gebeurt op basis van de methode Imperiali. Bij alle andere verkiezingen gebruiken we het evenredige systeem D’Hondt. Indien we dat eerlijker systeem zouden toepassen op de resultaten van de lokale verkiezingen van 2018, dan heeft dat grote gevolgen:
- Ongeveer 1 op de 20 gemeenteraadszetels gaat naar een andere partij,
- In 11% van de Vlaamse gemeenten valt de meerderheid,
- In 14% van de Vlaamse gemeenten wordt de meerderheid zeer krap: slechts 1 zetel op overschot.
- Beschouw je enkel de 109 absolute meerderheden van Vlaanderen, dan zijn 1 op de 3 daarvan eigenlijk een pure fictie: ze bestaan enkel door de methode Imperiali, maar zijn niet gestut door een meerderheid van de kiezer.
- Het meest extreme voorbeeld is Berlare, waar Katja Gabriëls (Open Vld) een absolute meerderheid scoorde met amper 38% van de zetels, al koos er vrijwillig voor om in haar bestuur een coalitiepartner op te nemen.
Wat is het effect van Imperiali ten opzichte van het eerlijkere systeem D’Hondt op uw gemeente?
Check het op deze kaart:
(Klik op een gemeente om het effect van de methode Imperiali te zien.)
Van waar Imperiali? Een stukje Belgische geschiedenis
We schrijven 1878. In Gent stelt de jurist Victor D’Hondt zich grote vragen bij het meerdereheidsstelsel dat toen nog van toepassing was voor de Belgische parlementsverkiezingen. België was opgedeeld in arrondissementen, en de grootste partij in een arrondissement won er alle zetels. Zou het niet mogelijk zijn om het aandeel stemmen van elke partij te gebruiken om de zetels op die manier evenredig te verdelen?
Geïnspireerd op de Amerikaanse methode van Jefferson begint D’Hondt pamfletachtige boekjes te publiceren waarin hij zeer concreet uitlegt hoe de Belgische verkiezingen er zouden moeten uitzien met zo’n evenredig kiessysteem. Hij vindt ook nog een makkelijkere berekeningswijze voor de methode van Jefferson. Als alle stemmen geteld zijn en er zijn bv. in een kieskring 5 zetels te verdelen, dan organiseer je een bieding in 5 ronden. In de eerste ronde wint de grootste partij de eerste zetel. Uiteraard wil die grootste partij in volgende rondes nog meedoen voor een tweede zetel, ze mogen dan de helft van hun stemmen inzetten (delen door 2). Halen ze die tweede zetel binnen, dan mogen ze meedingen voor een derde zetel met hun stemmenaantal gedeeld door 3, enz… In 1900 vinden de allereerste Belgische verkiezingen met evenredige vertegenwoordiging plaats.
Vanaf dan gaat D’Hondt viraal: over de hele wereld beginnen opkomende democratieën zijn systeem over te nemen. Bijna heel het Europese vasteland, van Argentinië tot Turkije. Met andere woorden: de evenredige vertegenwoordiging is een Belgische uitvinding, al lijken we dat collectief vergeten. De arme man heeft tot vandaag niet eens een straatnaam in Gent.
In 1921 was de bestuurbaarheid van de Belgische gemeenten een hot topic in parlementaire debatten. België was toen een lappendeken van allerlei zeer kleine gemeenten, met vaak weinig gemeenteraadsleden waar in weinig verkwikkende stammenstrijden om werd gevochten. De Katholieke senator Pierre Imperiali bedacht een oplossing: in plaats van te delen door twee voor een tweede zetel, deel je slechts door 1,5. Voor een derde zetel deel je slechts door 2. Resultaat? Grote partijen houden in elke volgende zetelronde nog steeds zeer veel stemmen over om extra zetels te veroveren. Dat zorgt voor een vertekening in de richting van de grote partijen als je stemmenaandeel en zetelaandeel vergelijkt.
De methode Imperiali is geen evenredig kiessysteem: zelfs in het geval dat een kiesuitslag zich zonder afrondingsproblemen laat vertalen in aantal zetels, zal Imperiali deze zetelverdeling niet noodzakelijk genereren.
Imperiali werd geen exportproduct, terecht
Het is opmerkelijk dat we nog steeds vasthouden aan een kiessysteem dat grote partijen structureel bevoordeelt en de representativiteit van onze gemeentebesturen ondermijnt. In tegenstelling tot de D’Hondt-methode, kreeg Imperiali wereldwijd weinig bijval: enkel Ecuador, Tsjechië en delen van Italië hebben het ooit geprobeerd.
Wij blijven vasthouden aan een systeem dat ooit werd ingevoerd om bestuurbaarheid te garanderen in kleine, gefragmenteerde gemeenten die sinds de fusies niet meer bestaan. Vandaag zijn die redenen achterhaald. Het is tijd om te kiezen voor een eerlijke zetelverdeling die de stem van elke kiezer respecteert.
Als zelfs de Duitstalige Gemeenschap dit inziet en overschakelt naar D’Hondt, en ook de Antwerpse districten kiezen voor D’Hondt om absolute meerderheden van Vlaams Belang te vermijden, waarom zouden we dan elders in België blijven vasthouden aan Imperiali?
Filip Moons is universitair docent wiskundedidactiek aan het Freudenthal Instituut van de Universiteit Utrecht.
Gemeenteraadsverkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier