Waarom is Jan Jambon te rechts voor Vooruit, maar Matthias Diependaele niet?

Weinig N-VA’ers die ideologisch zo veraf staan van Vooruit als Matthias Diependaele. En toch gaan de socialisten akkoord met zijn benoeming tot Vlaams formateur. ‘Ik denk niet dat Sander Loones veel linkser is dan Diependaele.’

‘Hij hangt het zuiverste soort neoliberalisme aan dat je in Vlaanderen kunt vinden.’ Het is een van de typeringen die Knack over Matthias Diependaele (N-VA) hoorde begin 2023. De aanleiding voor zijn portret waren enkele uitspraken van zijn partijvoorzitter, Bart De Wever. In zakenkrant De Tijd had hij het openlijk over de mogelijke opvolger van minister-president Jan Jambon (N-VA). Daarvoor moesten we niet zozeer richting de rijzende ster Zuhal Demir kijken. Die omschreef De Wever als een ‘solozangeres’, terwijl een regering een orkestleider nodig heeft. ‘Dat zie ik meer in minister van Financiën Matthias Diependaele.’

De Oost-Vlaming wordt door vriend en vijand als ‘ideologisch’ omschreven. Het citaat hierboven over het neoliberalisme kwam uit de mond van Vooruit-kopman Joris Vandenbroucke. In het Vlaams Parlement was Diependaele als minister van Wonen, Financiën en Begroting vijf jaar lang de gebeten hond. Het frame dat Diependaele bewust te weinig deed voor de sociale woningbouw werd mede in de markt gezet door Vooruit-parlementslid Maxim Veys. ‘Minister Diependaele’, zei Veys in datzelfde Knack-portret, ‘is een saboteur die gewoon geen sociale woningen wil bijbouwen.’

Als minister van Begroting was Diependaele voor Vooruit de verpersoonlijking van de ‘kille boel’ die Vlaanderen is geworden, waar een begroting op orde voorrang kreeg op de oplossing van concrete problemen. ‘We stellen vast dat als het gaat over consultants of andere vrienden, het niet op kan en dat er wel geld is’, zei Vooruit-fractieleider Hannelore Goeman in 2023, verwijzend naar Diependaele. ‘Maar als het gaat over een aantal andere noden in de samenleving, dan blijft de vinger op de knip.’

Van ‘linkiewinkies’ tot ‘culturo’s’: kan Matthias Diependaele (N-VA) minister-president zijn van álle Vlamingen?

Sms’je

En kijk, nu lijkt Diependaele op weg om de volgende minister-president te worden in een regering van N-VA, Vooruit en CD&V. Hoewel de N-VA dat niet met zoveel woorden wil zeggen, is het formateurschap het logische opstapje naar het Martelaarsplein. Jan Jambon verschuift naar de federale regeringsonderhandelingen.

‘Hij heeft me al een berichtje gestuurd om te zeggen dat hij me ten volle steunt’, zei Diependaele woensdag tegen persagentschap Belga. Jambon reageerde sportief: ‘Ik heb altijd gezegd dat er in onze partij veel mensen zijn met de talenten om minister-president te worden en als er bij uitstek iemand die talenten heeft, is het Matthias.’

Vooruit lijkt dus te krijgen wat het wil: geen regering-Jambon II. Van een echt veto was geen sprake, maar kopstuk Conner Rousseau had al duidelijk gemaakt dat een nieuwe Vlaamse koers ook een nieuw gezicht behoeft. Bovendien, zo zei Rousseau in De Afspraak, is Jambon ‘zowat de meest rechtse N-VA’er die je kunt vinden’.

Hoe valt de uitspraak van Rousseau te rijmen met de aanstelling van ‘thatcheriaan’ Diependaele? ‘Geef die man een kans’, zegt iemand binnen Vooruit. Een nieuw gezicht was nu eenmaal nodig. Er wordt gewezen op de hoffelijkheid en openheid van Diependaele. Die zou in schril contrast staan met die van Jambon. Die had al in 2019 duidelijk gemaakt dat wat hem betreft zijn Zweedse coalitie van N-VA, CD&V en Open VLD goed genoeg was. Voor socialisten was er geen plaats. ‘Iemand waarmee je afspraken kan maken en die betrouwbaar is: dat is het belangrijkste in deze fase’, zegt een ander kopstuk.

Gentleman

Waar Jambon zich niet altijd als een gentlemen gedroeg tegenover het parlement (van een potje Angry Birds spelen tot ‘da gade gij nie bepalen’), wordt Diependaele geroemd voor zijn respect voor de volksvertegenwoordigers. Bovendien stond het al langer in de sterren geschreven dat Diependaele ‘het’ zou worden, de partij was met het idee beginnen te leven. ‘Al circuleerde sinds kort ook de naam van Sander Loones’, zegt nog een socialist. ‘Maar ik denk niet dat die veel linkser is dan Diependaele.’

Daarnaast is het niet onhandig dat de meest ‘neoliberale’ minister van de bende naar de koppositie wordt gekatapulteerd. Een regeringsleider moet altijd op zoek naar het compromis. De zweepfunctie ter rechterzijde wordt gekraakt.

Dat de Antwerpse havenschepen Annick De Ridder mee deel zal uitmaken van het onderhandelingsteam, zou kunnen verraden dat zij ‘de nieuwe Diependaele’ wordt binnen de Vlaamse regering. Al wordt er gesust: De Ridder is er vooral om te garanderen dat er voldoende geld naar de haven blijft gaan. Bovendien ziet de partijtop serieuze openingen in de startnota van informateur De Wever, óók op het beleidsdomein van Diependaele: betaalbaar wonen.

Het bijna-veto van Rousseau heeft er in ieder geval voor gezorgd dat Jambon op een voor De Wever vrij pijnloze manier van het Vlaamse toneel verdwijnt. Tegen een vicepremierschap op federaal niveau is er vooralsnog geen veto gekomen.