‘Waarom is het burgemeesterschap de job van je leven?’

Politicoloog Herwig Reynaert (UGent) staat stil bij een aantal recente gevallen van politici die de nationale politiek vaarwel zeggen, om zich toe te leggen op het lokale niveau ‘Wat maakt de lokale politiek zo interessant?’

De verkiezingscampagne van 2024 is meer dan ooit begonnen. De eerste verkiezingsborden verschijnen al in het straatbeeld.

De aanloop naar de verkiezingen is telkens opnieuw een periode waarin er zich onverwachte gebeurtenissen voordoen. Neem nu het ontslag van Viceminister-president Bart Somers (Open VLD) uit de Vlaamse regering. Hij kiest ‘voor wat echt belangrijk is’, namelijk ‘Voor Mechelen’. Een duidelijke keuze voor het lokale politieke niveau. Wat de kiezer finaal over zijn keuze denkt, weten we op 13 oktober 2024.

Recentelijk verraste ook Vlaams volksvertegenwoordiger Björn Rzoska (Groen) met de mededeling dat hij de nationale politiek vaarwel zegt. Ook hij wil zich toeleggen op de lokale politiek. Hij hoopt straks mee te kunnen besturen in zijn thuisstad Lokeren. Hij wil dingen realiseren in plaats van voortdurend oppositie te moeten voeren in het Vlaams parlement. Gedaan met dat ‘ritueel mopperen’.

Ook Vlaams parlementslid Bart Tommelein (Open VLD) stopt volgend jaar met de nationale politiek. De Oostendse burgemeester wil zich volledig op zijn stad focussen. Hij maakt er dan ook geen geheim van dat hij nog een termijn als burgemeester wil.

Ze zijn lang niet de enigen die de focus leggen/verleggen in de richting van het lokale niveau. Vlaams parlementslid Elisabeth Meuleman (Groen) wil burgemeester worden van Oudenaarde en ook de covoorzitter van Groen en Vlaams parlementslid Jeremie Vaneeckhout wil volop voor het burgemeesterschap in Anzegem gaan. Heel wat andere namen kunnen aan dat lijstje worden toegevoegd.

Wat maakt de lokale politiek dan zo interessant? Waarom is het burgemeesterschap de job van je leven?

Voor Bart Somers is het alvast duidelijk: ‘Grote uitdagingen moeten lokaal beantwoord worden’. Dat het lokale niveau van langsom meer aan belangstelling toeneemt hoeft niet te verbazen. De tijd van de lokale politiek als kerktorenpolitiek ligt meer en meer achter de rug. Wereldwijd woont trouwens meer dan de helft van de mensen in steden. Het belang van stedelijke politiek kan dan ook niet onderschat worden.

(Lees verder onder de preview.)

Een ander pluspunt voor heel wat politici om voor het lokale niveau te kiezen is het feit dat lokale politiek burgernabij is en heel concreet. Je weet bij wijze van spreken voor wie je aan politiek doet en de resultaten zijn ook vaak onmiddellijk zichtbaar. Vandaar dat er toch moet opgepast worden met de ‘opschaling’ van onze gemeenten in Vlaanderen. Te grote gemeenten dreigen immers het burgernabije karakter van de lokale politiek aan te tasten. We moeten er blijvend voor zorgen dat de kloof tussen burger en politiek zo klein mogelijk wordt gehouden.

Is burgemeester zijn dan zoveel aantrekkelijker dan minister of parlementslid? Als burgemeester kan men in ieder geval een stempel drukken op de eigen gemeente. Als parlementslid of minister is dit heel wat minder mogelijk.

De lokale politiek heeft ook als voordeel dat, ondanks het feit dat ook op lokaal vlak ideologie zeker een rol speelt, het politieke spel heel wat minder ideologisch wordt gespeeld. Het is niet toevallig dat politieke partijen die elkaar op Vlaams en/of federaal in de haren vliegen, zich op lokaal vlak verenigen.

Is het dan allemaal koek en ei op het lokale niveau? Uiteraard niet. Niettemin geven heel wat burgemeesters in bevragingen aan dat ze de burgemeesterssjerp met heel veel plezier dragen en graag hun mandaat zouden verderzetten. Ondanks het feit dat ze ook aangeven dat er ook heel wat mindere momenten zijn – denken we maar aan de bagger op sociale media – vinden ze het geen ‘rotklus’, wel integendeel. Fier om burgemeester te zijn, klinkt in heel veel gemeenten.

Is de aantrekkelijkheid van de lokale politiek/van het burgemeestersambt een nieuw gegeven? Helemaal niet. Ook in het verleden waren er politici die een nationale politieke carrière hadden maar die maar al te graag burgemeester werden van hun stad. Denken we aan Jean-Luc Dehaene, Louis Tobback, Johan Vande Lanotte, Stefaan De Clerck,…

Wat de ‘overstap’, al dan niet wegens opportunistische en/of electorale redenen, van nationale mandatarissen in ieder geval duidelijk maakt, is dat het lokale niveau meer dan ooit het fundament is van onze democratie. Dat velen hen al voorafgingen en ongetwijfeld nog zullen volgen, maakt dit alleen maar duidelijker. Een goed lokaal bestuur blijft immers het fundament en de hoeksteen bij uitstek van een democratische samenleving die Vlaanderen moet zijn.