Waarom Geert Wilders een probleem is voor Bart De Wever en de N-VA

Champagne (of toch al vonkelwijn) bij het Vlaams Belang, stilte bij de N-VA: voor één keer duurt het opvallend lang voor Bart De Wever reageert. Het succes van Geert Wilders voelt dan ook als een steentje in zijn schoen.

De Nederlandse verkiezingen worden in België natuurlijk met argusogen gevolgd. De spectaculaire verkiezingsoverwinning van de extreemrechtse PVV van Geert Wilders vraagt dan ook uitleg, commentaar en duiding. VB-voorzitter Tom Van Grieken heeft daar geen aansporing voor nodig. Op de webstek van het Vlaams Belang siert een paginabrede banner de thuispagina: een foto van Tom Van Grieken die een selfie neemt samen met Geert Wilders, allebei breed lachend – de zelfverzekerde en niet van enige eigenliefde gespeende vreugde van twee mannen in zegeroes. ‘Het is duidelijk: de bevolking smacht naar echte verandering. Niet alleen in Nederland, maar ook in Vlaanderen. Partijen als de onze komen eraan in heel Europa!’ Geert Wilders is niet alleen een ‘goede vriend’, maar ook een bron van inspiratie: ‘Ook wij willen de grootste worden.’

‘En of ik een gelukkig man ben vandaag!’ tweet N-VA’er Philippe Muyters vanochtend, ex-minister en nog altijd Vlaams Parlementslid. Zijn foto staat ook centraal op de webstek van zijn partij. Alleen gaat de tweet niet over Wilders of Nederland. Uitgerekend vandaag pakt de N-VA uit met het goede nieuws dat er eindelijk een ‘Vlaamse uitgavennorm’ komt. Muyters heeft zich daar erg voor ingespannen. Zo centraal Wilders in de communicatie van het VB staat, zo spoorloos is de grote overwinnaar van de Nederlandse verkiezingen in die van de N-VA.

Het Australische model

Want N-VA-voorzitter Bart De Wever weet dat elk woord fout kan zijn. Hij wikt en weegt. N-VA-parlementsleden en andere mandatarissen lijken voor één dag de (sociale) media collectief te mijden. Zo heeft de nochtans welbespraakte Antwerpse schepen Els van Doesburg geen mening over de politieke aardverschuiving in haar geboorteland. Welgeteld één N-VA’er van stand plaatst een bericht: zoek bij Theo Francken niet naar de woorden ‘Nederland’, ‘Wilders’ of ‘PVV’, maar wie zijn berichten op X leest, weet toch waarover het gaat. ‘Rechts wint nu al anderhalf jaar zowat alle verkiezingen in Europa. En dat zal blijven duren tot de grens voor illegale migratie dichtgaat. Wil het centrum politiek overleven? Dan zal het centrum moeten ageren. En snel. Time’s up.’ Twee berichten verder plaatst Francken een affiche waarmee Australië illegale vluchtelingen waarschuwt om vooral de oversteek níét te wagen: ‘The rules apply to everyone: families, children, unaccompanied children, educated and skilled. No matter who you are or where you are from, you will not make Australia home.’

Een verwijzing naar dat strenge ‘Australische model’ tegen illegale migratie, waarvan Francken al langer een pleitbezorger is, staat letterlijk in het N-VA-partijprogramma. Alleen communiceert de N-VA daar niet of nauwelijks over. De kernboodschap van de N-VA voor 2024 is namelijk sociaaleconomisch: ‘Voor Vlaamse Welvaart.’

Een echte democraat

Dat verklaart waarom de N-VA-top vandaag de kat uit de boom kijkt. Het eclatante succes van Geert Wilders is een groot probleem voor De Wever. Als hij te veel afstand bewaart tegenover de grote winnaar van de Nederlandse verkiezingen, valt dat niet goed bij een deel van zijn potentieel electoraat. Je kunt het gegrom van de rechterzijde voorspellen: ‘Is De Wever dan wel een democraat?’ En omgekeerd, als hij wél waardering toont voor Geert Wilders, dan krijgt hij iedereen over zich heen die principieel tegen elke samenwerking met extreemrechts gekant is. Zij zullen De Wever herinneren aan talrijke uitspraken waarin hij de bestaansreden van de N-VA en de beoogde neergang van het VB (en dus van extreemrechts) aan elkaar koppelde. In dat geval roept de brede linkerzijde: ‘Is iemand die Wilders waardeert wel een echte democraat?’ In die zin zit er aan Geert Wilders voor Bart De Wever geen ‘goede’ kant.

De kwestie ligt gevoeliger dan ooit. De PVV van Geert Wilders is groot geworden met dezelfde retoriek en een vergelijkbaar programma waarmee voordien in Vlaanderen ook al het VB groot was geworden. Wilders ging nog een stap verder, met opruiende toespraken die uitdraaiden op de vraag: ‘Willen jullie meer of minder Marokkanen?’ – driemaal raden naar het antwoord van de zaal. ‘Nederlanders weer op 1’ en ‘Eigen Volk Eerst’, het is louter een kwestie van taal. Bart De Wever kan dan ook moeilijk de lof zingen van een zusterpartij van zijn ergste concurrent, namelijk het VB.

Terwijl veel N-VA’ers, als ze naar Nederland kijken, misschien wel enige sympathie voelen voor Wilders’ partij. Er is namelijk geen echte zusterpartij van de N-VA, en de bonte coalitie van uittredend premier Mark Rutte (met de liberale VVD en het christendemocratische CDA, aangevuld met het links-liberale D66 en de christelijk-sociale Christen Unie) deed op een of andere manier te veel denken aan de door N-VA’ers zo gehate Vivaldi-coalitie in eigen land.

Barsten in het cordon

Nederland hield met deze parlementsverkiezingen Vlaanderen een spiegel voor. In Nederland heeft de PVV met een landslide de verkiezingen gewonnen. In Vlaanderen staat het VB al een hele tijd op nummer een in de peilingen, en dat met een fikse voorsprong. Overigens: in Nederland zaten de peilingen er fors naast. Misschien is dat nog het slechtste nieuws voor het VB – of, wie weet, het beste….

De N-VA is de tweede partij van Vlaanderen, bij de verkiezingen in 2019 waren de rollen nog omgekeerd. N-VA en VB zijn bovendien twee Vlaams-nationalistische partijen: ze delen een erfenis en, ergens toch, een begin van een visie. Een zelfstandig en liefst onafhankelijk Vlaanderen, dat steeds nadrukkelijker een eigen Leitkultur claimt. Daarover ging trouwens Over woke, De Wevers recente boekje.

Dus de potentiële parallel valt niet te ontkennen. Wat als het VB in 2024 de verkiezingen wint? Dan staat op Vlaams niveau Tom Van Grieken als voorzitter van de grootste partij de eerste in rij als Vlaamse formateur. Zou er een kans bestaan dat De Wever niet alleen uit beleefdheid zou ingaan op de uitnodiging van zijn VB-collega, maar ook bereid zou zijn om een begin van onderhandelingen te overwegen?

In Nederland gold er ook een vorm van cordon sanitaire tegen de PVV van Wilders, al had Rutte dat op losse schroeven gezet door zijn eerste (minderheids)kabinet te laten afhangen van de gedoogsteun die Wilders hem vanuit de oppositie had toegezegd. En ook in Vlaanderen worden de eerste barsten zichtbaar in het cordon sanitaire, vooral op lokaal vlak. In Zwijndrecht leverden enkele VB-verkozenen aan de N-VA, CD&V en Open VLD een wisselmeerderheid om de fusie met Kruibeke erdoor te krijgen, tegen de duidelijke uitslag van een volksreferendum in. Her en der wordt al gespeculeerd over lokale lijsten die weinig tot geen bezwaar zien in samenwerking met het VB, als dat het eigen kamp maar de burgemeesterssjerp oplevert.

Bij steeds meer lokale CD&V’ers, Open VLD’ers en – natuurlijk – N-VA’ers bestaat er stilaan zelfs een frisse weerzin tegen het cordon sanitaire, dat hen ooit door ‘groenlinks’ aangepraat is. Jean-Marie Dedecker, als West-Vlaamse lijsttrekker voor de Kamer toch een belangrijke N-VA’er, schreef bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen in Knack: ‘Het cordon sanitaire is het schaamlapje van de democratie. Onze maatschappij heeft instrumenten genoeg om zich tegen extreme uitwassen te verdedigen.’ Zou Dedecker echt de enige N-VA’er zijn die zo denkt?

België light

Om het helemaal ingewikkeld te maken: er circuleren scenario’s waarin, bij een eventuele grote verkiezingszege van het VB in juni 2024, Bart De Wever dat feit zou gebruiken in de federale onderhandelingen om de Franstalige partijen onder druk te zetten: ‘Praat nu maar met ons en aanvaard onze (communautaire) eisen, of het VB wordt nog machtiger.’ De dreiging van/angst voor een extreemrechts Vlaanderen dient dan als pasmunt voor de verdere evolutie naar een België light.

Maar dat lukt pas als je een rookgordijn optrekt over je eigen positie. Gaat het N-VA ooit met het VB in zee? Nee? Ook niet als beide partijen samen een Vlaamse meerderheid zouden hebben? Bestaat het risico dat de N-VA dan splitst? En wat doet De Wever zelf? Het zou niet verwonderen als u vanaf morgen bij Ladbrokes op dit soort vragen een gokje zou kunnen wagen. Het juiste antwoord is volkomen onzeker, dus de potentiële winst torenhoog. Wedden kan tot zondag 9 juni 2024, vier uur in de namiddag.