‘Waardige uitkeringen zijn net nodig om mensen aan de slag te krijgen’

‘Het verhogen van het minimuminkomen tot boven de armoedegrens is geen bedreiging voor de tewerkstelling of de sociale zekerheid’, schrijft het Belgisch Minimum Inkomen Netwerk (BMIN). ‘Armoedekwesties verdienen meer dan nattevingerwerk.’

Op 18 januari lanceert het Belgische voorzitterschap van de EU zijn sociaal programma met een interministeriële vergadering over het minimuminkomen. Het Belgisch Minimum Inkomen Netwerk (BMIN) roept politici en het grote publiek dan ook op om objectief naar uitkeringen boven de armoedegrens te kijken. En om durven te zien dat volwaardige uitkeringen kansen betekenen, en geen risico’s.

Geen buikgevoel, maar wetenschappelijk onderzoek

Armoedekwesties verdienen meer dan nattevingerwerk. Als het gaat over de meer dan 1,5 miljoen mensen die in België moeten zien rond te komen met een inkomen onder de Europese armoedegrens, laten we dan naar de feiten kijken. “Hogere uitkeringen verminderen de financiële prikkel om te werken en dreigen de zogenoemde inactiviteits- en werkloosheidsval alleen maar te vergroten”: het klinkt vanzelfsprekend.

Toch toontwetenschappelijk onderzoek aan dat verlaagde uitkeringen de werkloosheid niet doen dalen. Integendeel, een OESO-rapport van juni 2022 laat zien hoe de invoering van de versterkte degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen niet geleid heeft tot hogere tewerkstelling. In 2018 werd dat trouwens al wetenschappelijk aangetoond door Lehwess-Litzmann & Nicaise (HIVA-KU Leuven), alsook onder leiding van Cockx (UCLouvain). In december 2022 trok de raad van de Europese Unie zijn eigen conclusies: “Hoewel het duidelijk is dat het inkomen uit werk (…) hoger zou moeten zijn dan het inkomen uit uitkeringen, zijn er geen aanwijzingen voor een significant negatief effect op de kans om een baan te vinden voor mensen die een minimuminkomenssteun ontvangen.”

Van het “risico” dat uitkeringen boven de armoedegrens mensen afremmen in hun zoektocht naar werk is dus geen enkel bewijs. Van het negatief effect van armoede op tewerkstellingskansen, daarentegen…

Armoede is wél een risico

Waardige uitkeringen zijn net nodig om mensen aan de slag te krijgen. Als je naar de verhalen luistert van mensen in armoede, zij die ervaring hebben met de effecten van armoede, wordt het vlug duidelijk hoe moeilijk het is om uit de stress te geraken om te kunnen rondkomen en voldoende mentale ruimte te hebben om een job te zoeken. Hoe armoede je bandbreedte versmalt en op lange termijn plannen onmogelijk maakt is trouwens ook wetenschappelijk bewezen.

Daarnaast wordt er vaak – terecht – gewezen naar de kosten voor kinderopvang, kledij en mobiliteit die samengaan met een job. Maar werk zoeken kost ook geld. In plaats van het verschil tussen werk en werkloosheid te vergroten door mensen nog meer de armoede in te duwen, wordt dus beter werk gemaakt van toereikende minimumlonen.

(Lees verder onder de preview.)

Wat is er wel nodig om mensen naar werk te leiden?

De te volgen weg is niet het in de armoede houden of duwen van personen zonder job. Er zijn voldoende aanwijzingen dat dit de afstand tot de arbeidsmarkt nog meer verhoogt. De weg vooruit is daarentegen het begeleiden en opleiden naar fatsoenlijk werk, met een waardig loon, een betaalbare en kwaliteitsvolle kinderopvang, een degelijk vervoersnetwerk en met uitbreiding van de aanvullende uitkeringen en steunmaatregelen tot werkenden met een laag loon. Dit is onnoemelijk veel efficiënter om mensen naar de arbeidsmarkt te leiden!

Geen hoerastemming over de strijd tegen armoede

Uiteraard is tijdens deze legislatuur een belangrijke stap vooruitgezet om de uitkeringen op te trekken in de richting van de armoedegrens. Laat ons echter voorzichtig zijn met een te positieve stemming: een recent studie van de FOD Sociale Zekerheid toont bv. aan dat de sociale doelmatigheid van de sociale minima voor alleenstaanden inderdaad gestegen is, maar dat dit veel minder het geval is voor gezinnen, en zeker gezinnen met kinderen. Voor éénoudergezinnen blijft de situatie bovendien bijzonder problematisch. Daarnaast is het van belang op te merken dat de huidige armoedegrens gebaseerd is op cijfers van twee jaar geleden, van voor de inflatie dus, en houdt deze een grote onderschatting in van wat mensen vandaag de dag nodig hebben om waardig te kunnen leven. Tot slot, laten we niet vergeten dat hier gaat om de uitkeringen te laten evolueren in de richting van – en dus niet boven! – de armoedegrens: we laten in België dus nog steeds toe dat mensen in de armoede leven.

Deuren openen met deskundigheid

Armoede is een complexe realiteit, met verschillende oorzaken, geworteld in structurele uitsluitingsmechanismen. Een hardvochtig doolhof waar mensen vaak tegen deuren botsen die door het beleid op basis van een soort buikgevoel gesloten werden. Laten we deze deuren wijd openen door het debat over tewerkstelling en armoedebestrijding te baseren op wetenschappelijk onderzoek en de ervaringsdeskundigheid van mensen in armoede zelf. Dit is in het belang van onze hele samenleving en zal iedereen veel tijd en geld sparen.