‘Voor wie heeft het cordon sanitaire nog een meerwaarde?’

Vanuit alle Vlaamse partijhoofdwartieren kwam de afgelopen weken opnieuw de belofte om het cordon sanitaire na 13 oktober niet te doorbreken. Paul Becue, voorzitter van het OVV vraagt zich af in hoeverre lokale afdelingen zich aan dat marsorder zullen houden. ‘Gaan coalities met Vlaams Belang nergens gevormd worden als dat een zetelende burgemeester in zijn ambt zou kunnen herbevestigen? Of een nieuwe meerderheid op de been zou kunnen brengen?’

De gemeenteraadsverkiezingen van 1988 waren de aanleiding tot de installatie van een schutskring, beter bekend als het ‘cordon sanitaire’. In dat jaar koos 1 op de 5 Antwerpse kiezers voor het toenmalige Vlaams Blok. Met de doorbraak van de partij op 24 november 1991, bekend als Zwarte Zondag, werd het cordon definitief verankerd en kreeg het toenmalige Vlaams Blok, nu herdoopt in Vlaams Belang, een schutskring rond zich. Maar goed, het cordon was en is een feit en de politieke realiteit is dat ook: namelijk dat een groot deel van de stemmen niet meetelt.

Daarmee maakt de politiek het zich wel heel moeilijk en vooral Vlaanderen. Het cordon heeft er immers niet voor gezorgd dat de partij geïmplodeerd is, wel integendeel. Het cordon maakt vooral de regeringsvorming een pak ingewikkelder en verliezers tot winnaars.

Wat het cordon in Vlaanderen gerealiseerd heeft, is wel duidelijk. Het zorgt er nog steeds voor dat elke legitieme vraag van Vlaams voelende partijen naar verregaand zelfbestuur amper steun krijgt ook al halen die Vlaamse partijen samen 50% van de zetels. Het cordon heeft Franstalige partijen in een fauteuil gezet. Ondanks de numerieke minderheid van Franstaligen in dit land, overheersen zij nog steeds de onderhandelingen en weten ze elk gesprek over hervormingen in hun voordeel te draaien. Met uitzondering van de Zweedse regering hebben Vlamingen op het federale niveau steeds hun meerdere moeten erkennen in de Franstaligen.

Dit is het gevolg van een ‘triple’ democratisch deficit ten koste van de Vlamingen. Enerzijds hebben de grendelmechanismen in de grondwet de iure er al voor gezorgd dat Franstaligen boven hun soortelijk gewicht uitstijgen, en anderzijds heeft dat cordon de facto ertoe bijgedragen dat Vlaanderen zijn politieke meerderheid is kwijtgespeeld. Dit dubbel democratisch deficit krijgt nog eens een knauw omdat een Vlaming in verhouding meer stemmen nodig heeft dan een Franstalige om een zitje te veroveren in het federaal parlement.

Intussen loopt het mank op alle niveaus, en niet alleen op het federale. Ook het Vlaamse niveau dreigt in een serieuze impasse te belanden. Verkiezingsoverwinningen of -nederlagen blijken geen enkele tel meer te hebben voor regeringsvorming. Er zijn – zo stelt men dan – geen alternatieve coalities meer mogelijk. Uiteraard niet, want één partij mag gewoon niet mee aanschuiven. Daarmee maken de verliezers zichzelf onmisbaar. Daarmee krijgt een deel van de bevolking geen stem en wordt met hun mening amper rekening gehouden. Misschien is dat wel de echte reden van het cordon.

Vraag is wat met de gemeenteraadsverkiezingen? Gaat het cordon sneuvelen? Politologen zoals Fouad Gandoul denken van niet, zo bleek uit De Afspraak op Vrijdag. Geen enkele lokale partij zal ingaan tegen het dictaat van het partijhoofdkwartier als het daarop aankomt. Alleen een absolute meerderheid van Vlaams Belang zal ervoor zorgen dat de sjerp van burgemeester om de lenden van een Belanger zal belanden. Maar in coalities gelooft Gandoul niet. Vraag is wel of dat zo zal zijn? Gaan coalities met Vlaams Belang nergens gevormd worden als dat een zetelende burgemeester in zijn ambt zou kunnen herbevestigen? Of een nieuwe meerderheid op de been zou kunnen brengen? En wat met PVDA? Die partij is toch niet meer salonfähig dan Vlaams Belang. Ze hebben misschien geen verleden met 70 punten, maar wel met andere discutabele posities rond mensenrechten in bepaalde regio’s. Maar daar lijken sommigen zich minder in te storen en kunnen wel coalities gevormd worden, zoals in Zelzate en Borgerhout.

Feit is dat Vlaanderen, of toch zijn bevolking, niet meteen gewonnen is voor dat cordon. In een onderzoek uitgevoerd door iVOX bij 2000 Vlamingen vlak voor de verkiezingen van 9 juni spreekt 52% van de Vlamingen zich uit tegen het cordon. En op de vraag of elke partij recht moet hebben om deel uit te maken van een regering, dus ook Vlaams Belang, zegt 66% onverkort ja. Ruim 42% van de Vlamingen bekrachtigt onze stelling dat het cordon tot nog toe enkel de Franstaligen heeft bevoordeeld. Daar zijn we het dus roerend mee eens. Daarom was men in Franstalig België destijds zo blij met het initiatief van Agalev-kopman Jos Geysels. Daarom blijven zij ook onverkort pleiten voor een behoud van een cordon. En daarom was Paul Magnette razend op zijn MR-tegenstander omdat die in debat ging met Tom Van Grieken.

Spreken met Vlaams Belang is de eerste stap voor Franstaligen in de afbouw van het cordon. Wat wij zeggen is dat het cordon ondemocratisch is, ook al zullen politologen zoals Gandoul beweren dat er niks ondemocratisch aan is omdat democratie gewoon een spel van meerderheden is. Wel is het ondemocratisch omdat het ervoor zorgt dat het spel onder een beperkt aantal deelnemers moet worden gespeeld en dat een deel gewoon geen kans krijgt om mee te spelen.

Laat het cordon varen, geef alle partijen de kans om te lukken of te mislukken. Geef Vlaanderen de meerderheid waarvoor het gekozen heeft. En als Franstaligen dat niet zien zitten, dan mogen ze zelf de stekker uit België trekken. Wij gaan hen zeker niet tegenhouden. In Brussel zijn ze alvast goed bezig om wat ooit een communautair broos evenwicht was, aan diggelen te slaan.

Paul Becue is voorzitter van het Overlegcentrum Vlaamse Verenigingen.