‘Vlaamse verkiezingen lostrekken van de federale is een goede zaak voor de democratie’

Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) en minister van Binnenlands Bestuur Hilde Crevits (CD&V) willen dat de federale en Vlaamse verkiezingen niet langer samenvallen. Het probleem is dat ze met handen en voeten gebonden zijn aan de federale volksvertegenwoordigers.

‘Vlaanderen heeft nog altijd geen zeggenschap over een aantal fundamentele spelregels die essentieel zijn voor de Vlaamse democratie.’ In de beleidsbrief van Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Hilde Crevits herneemt de CD&V-politica een voornemen uit het Vlaamse regeerakkoord.

Samen met minister-president Matthias Diependaele (N-VA) zal ze de ‘nodige acties’ ondernemen om de Vlaamse democratie meer autonomie te geven. Een daarvan is ervoor ijveren dat de regionale en federale verkiezingen niet langer op dezelfde dag vallen: ‘Met aparte verkiezingen zorgen we voor een scherper beeld van de verschillende bestuursniveaus en maken we duidelijker aan de kiezer wat de inzet van de verkiezingen is.’

Op het kabinet-Crevits wordt bevestigd dat het voornemen niet alleen in het CD&V-programma stond, maar ook ‘de persoonlijke overtuiging’ is van de minister. In het parlement bevestigde Diependaele het voornemen op dinsdag. Tegelijk stipte de minister-president aan dat hij met handen en voeten gebonden is aan het federale niveau. ‘U weet ook dat men op federaal vlak nog wat werk heeft.’

Tweederdemeerderheid nodig

‘Om ervoor te zorgen dat de Vlaamse en federale verkiezingen niet langer samenvallen, heb je inderdaad een bijzondere meerderheid nodig in het federaal parlement’, zegt politicoloog Nicolas Bouteca (UGent). Dat betekent een tweederdemeerderheid in de Kamer en Senaat en een meerderheid in beide taalgroepen.

Sinds de zesde staatshervorming vallen de verkiezingen samen. Dat gebeurde in 2014, onlangs op 9 juni en normaliter opnieuw in 2029. ‘Maar wettelijk gezien vallen de verkiezingen nog niet samen’, stipt Bouteca aan. ‘Dat is eigenlijk toevallig. Mochten er vervroegde verkiezingen zijn op het federale niveau – wat nog altijd mogelijk is – dan zouden de twee verkiezingen vanzelf van elkaar worden losgetrokken.’

Verkiezingen 2024: Waarom worden federale, regionale en Europese verkiezingen op dezelfde dag gehouden?

Maar om ervoor te zorgen dat het Vlaams Parlement grip krijgt op de verkiezingsdatum, is er dus een bijzondere meerderheid nodig op het federale niveau. Binnen de federale regeringsonderhandelingen is het de bedoeling dat N-VA’er Sander Loones institutionele hervormingen voorbereidt. ‘Dit zou in zo’n staatshervorming moeten passen’, aldus Bouteca. ‘Al was het maar omdat Arizona de oppositie nodig zal hebben. En ook daarna zal er een bijzonder decreet goedgekeurd moeten worden in het Vlaams Parlement, dus ook met hulp van de oppositie.’

Er is wel nog een creatieve oplossing nodig voor de zes parlementsleden die in Brussel worden verkozen. Die worden tegelijk met de verkiezingen van het Brusselse Hoofdstedelijke Parlement rechtstreeks verkozen in een aparte stembusslag. Een mogelijke oplossing is dat de zes Brusselaars een ander ritme volgen dan de rest van de 124 parlementsleden.

Permanente campagne

Volgens professor Bouteca is het voornemen van de Vlaamse regering niet onlogisch. Het grote doel van samenvallende verkiezingen was de compromisbereidheid van politici te verhogen. Met een vijftal campagneluwe jaren zouden partijen over hun schaduw durven te stappen.

Bouteca: ‘In de praktijk zien we dat we in een permanente campagne zijn terechtgekomen. Er is niet meer compromisbereidheid dan vroeger.’

Het lostrekken van beide verkiezingen is bovendien een goede zaak voor de democratie, vindt Bouteca. ‘Op 9 juni zagen we nog hoe alle niveaus op een hoop worden gegooid. Voor partijen die wel in de ene maar niet in de andere regering zitten, is het moeilijk campagnevoeren. Democratisch is het geen goede zaak dat federale en regionale bevoegdheden niet apart beoordeeld worden. En volgens Vlaams-nationalisten, maar ook CD&V’ers, ondergraven samenvallende verkiezingen voor een deel de emancipatie van de deelstaten.’ Geen onbelangrijk element in een regering waar de N-VA de dominante partij is.

Van schoolvakanties tot Vlaamse toetsen: de Zuhal Demir-trein dendert voort