Terwijl Vivaldi-partners druk verhogen op minister Lahbib, blijkt dat De Croo betrokken was bij uitreiken visa Iraniërs

Waarom schoof minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) een negatief advies van haar eigen administratie terzijde om een Iraanse delegatie toegang te verlenen tot het land? Die vraag moet ze woensdag tijdens een levensbelangrijke parlementaire sessie beantwoorden. Ondertussen blijkt premier Alexander De Croo (Open VLD) een grotere rol te spelen dan eerst gedacht.  

‘U zegt dat er “druk” is uitgeoefend, maar dat blijkt op geen enkele manier uit het tot nu toe vrijgegeven mailverkeer. Nochtans werd de rode loper snel uitgerold voor de burgemeester van Teheran.’ De vraag aan het adres van minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) staat woensdag op de planning van de Kamercommissie Buitenlandse Betrekkingen.

Ze komt niet van de oppositie, maar van Vicky Reynaert, lid van meerderheidspartij Vooruit.

Reynaert is niet het enige lid van de meerderheid dat zich vragen stelt bij de toegekende visa voor een Iraanse delegatie in het kader van de Brussels Urban Summit, begin deze maand. Ook elders binnen Vivaldi valt te horen dat Lahbib geen fluwelen handschoentjes moet verwachten. ‘We willen álles weten, we willen alle documenten zien, inclusief haar e-mails. En we willen zeker weten wat er is gezegd tijdens dat telefoontje van 10 mei.’

Ontslag Pascal Smet

Even terug in de tijd. Begin dit jaar wil Pascal Smet (Vooruit-One.Brussels), toen nog Brussels staatssecretaris voor Internationale Betrekkingen, burgemeester van Teheran Alireza Zakani uitnodigen voor de Brussels Urban Summit van juni, een top van lokale beleidsmakers. Zakani maakt deel uit van een regime dat mensenrechten manifest met de voeten treedt. Meer nog, op dat moment houdt het land de Belg Olivier Vandecasteele gevangen.

Het Brussels Gewest vraagt raad aan Buitenlandse Zaken en krijgt een negatief advies voor de komst van de Iraniërs: ‘Helemaal niet opportuun gegeven de omstandigheden.’ Hun komst lijkt afgewend.

Maar op 10 mei krijgt Lahbib telefoon van Pascal Smet. De socialist vraagt om de visa niet te blokkeren. Lahbib besluit om dat niet te doen. De visumaanvraag volgt voortaan de gewone administratieve procedure, inclusief de veiligheidschecks.

Vooral over dat gesprek wil iedereen meer te weten komen. Volgens critici overrulet ze het advies van haar eigen administratie. Insiders zeggen dan weer dat Smet haar geen andere keus liet door de Iraniërs uit te nodigen: ‘Een weigering van het visum na zo’n invitatie zou tot diplomatieke spanningen hebben geleid.’

De krant Le Soir schrijft dinsdag dat het kabinet van de MR-politica eerst te rade was gegaan met het kabinet van de premier, wat die tweede ook bevestigt. ‘De kabinetten van de premier en Buitenlandse Zaken hebben inderdaad samen moeten vaststellen dat na het uitnodigen van de burgemeester van Teheran door de Brusselse staatssecretaris, het kalf verdronken was en dat Belgie niet anders kon dan een visum uitreiken om een groot diplomatiek incident en de vernedering van Iran te vermijden.’

Op 7 juni, vijf dagen voor het begin van de Brusselse top, dienen de Iraniërs hun visumaanvraag in. Die wordt ingewilligd. De Iraniërs komen naar België.

Hulp van De Croo

De bom barst. De aanwezigheid van de beruchte delegatie raakt bekend, Pascal Smet komt onder vuur te liggen. Lahbib springt niet in de bres voor de socialist, maar wijst daarentegen naar Smet tijdens de plenaire vergadering van 15 juni. Ze herinnert het parlement eraan dat de gewesten bevoegd zijn voor bepaalde internationale bevoegdheden. ‘Daar hoort ook een verantwoordelijkheidsbesef en een zekere maturiteit bij’, zegt ze.

Lees: het is Smet die de visa gewild heeft, dus hij moet op de blaren zitten.

Aanvankelijk wuift Smet alle verantwoordelijkheid weg, maar wanneer blijkt dat Brussel ook de hotelkosten van de Iraniërs betaalde, stapt hij op. Meteen kijkt iedereen naar Lahbib, die andere hoofdrolspeler.

MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez probeert de meubelen te redden. Daar zijn meerdere redenen voor. ‘Lahbib scoort goed in de peilingen, de bedoeling is dat ze een belangrijke rol speelt in de verkiezingen van volgend jaar’, zegt politoloog Dave Sinardet (VUB).

Sinardet noemt Lahbib ‘een persoonlijk project van Bouchez’. Toen Sophie Wilmès vorig jaar besloot om haar zieke echtgenoot te verzorgen, stonden meerdere ambitieuze MR-politici klaar om haar op te volgen. Bouchez toverde echter de gewezen RTBF-journaliste Lahbib uit zijn hoed. ‘Mocht het tot een ontslag komen, dan zou dat een persoonlijke blamage voor hem zijn’, meent Sinardet.

Op Twitter sneert Bouchez naar de N-VA, die samen met het Vlaams Belang om het ontslag van Lahbib vraagt. ‘Het verrast me dat een Vlaams-nationalistische partij verwacht dat een minister zich zou moeten kanten tegen de politieke wil van een gewest’, zegt hij. Voor de camera’s van VTM Nieuws zet ook premier Alexander De Croo (Open VLD) Lahbib uit de wind. Hij wijst naar Brussel als enige verantwoordelijke.

Dat is een opmerkelijke redenering. Verschillende experts zeggen aan Knack dat het uitreiken van visa de exclusieve bevoegdheid is van het federale niveau. Lahbib kan zich niet achter geschreven of ongeschreven regels verbergen. ‘De toekenning van de visa is een politieke beslissing’, klinkt het unisono.

Link met Vandecasteele?

De rugdekking van De Croo en – nog meer – van haar eigen voorzitter Bouchez komt gelegen voor Lahbib. Maar vanuit rode en groene hoek komt er heel wat minder steun. ‘Het is een federale verantwoordelijkheid om visa toe te kennen’, aldus Ecolo-vicepremier Georges Gilkinet bij LN24. ‘Je deelt die niet zomaar uit als chocolaatjes.’

Onder socialisten en groenen wil niemand de hand in het vuur steken voor Lahbibs politieke toekomst. ‘Alles zal afhangen van haar antwoorden in het parlement’, zegt een Vivaldist. ‘Ze komt hier in elk geval zeer verzwakt uit. Eigenlijk zegt ze dat ze op buitenlands beleid niets te zeggen heeft. Ongezien.’

En dan nog het element Olivier Vandecasteele. De Belgische gijzelaar werd op 26 mei geruild tegen de veroordeelde Iraanse terrorist Assadollah Assadi. Op 2 juni liet Iran opnieuw drie buitenlanders vrij. Vijf dagen later dient de Iraanse delegatie haar visumaanvraag in.

Volgens Lahbib en De Croo was er geen quid pro quo. Dinsdag klinkt het in de wandelgangen echter dat België een diplomatieke rel kon missen als kiespijn. Voor Vandecasteele, maar ook voor de Zweeds-Iraanse VUB-professor Ahmadreza Djalali, die nog altijd vastzit in een Iraanse gevangenis. Het kabinet-De Croo: ‘Ons land heeft dit risico niet genomen om de eenvoudige reden dat we ons blijven inzetten voor de situatie van en voor de vrijlating van Europeanen die onterecht gevangen zitten in Iran.’

Nu de premier betrokken partij blijkt te zijn, eisen N-VA en Vlaams Belang dan ook dat De Croo woensdag aanschuift bij de parlementaire sessie.