Vincent Van Quickenborne: ‘De Wever stopt het rotten niet, hij verzuipt zelf in zijn begrotingstabellen’

‘Soms waren we wellicht te gretig om compromissen te maken en te denken dat wij het land moesten redden. Dat is ten koste van de partij gegaan.’ Vincent Van Quickenborne (Open VLD) slaat (even) mea culpa.

Vincent Van Quickenborne (51) komt stipt op het afgesproken uur aangefietst in de Kortrijkse zon. Hij trekt zijn jasje uit en begroet amicaal het personeel van Kaffee Damast. ‘Ga je morgen ook naar KV?’ vraagt hij aan een klant. KV Kortrijk speelt een thuismatch in de degradatiezone, een zone waarin ook zijn partij is verzeild. Hij bestelt thee en klikt zijn digitale notitieboek open.

‘Wat wil je weten?’ vraagt hij. Bijvoorbeeld of de kater dat hij geen burgemeester van Kortrijk werd al is doorgespoeld? ‘Welke kater? In plaats van me vast te klampen aan het burgemeesterschap, vond ik het tijd dat nieuwe mensen de stad leiden. Als politicus moet je je plaats kennen. Die van mij was lijstduwer. Het resultaat van onze stadslijst was zeer goed. Dat is wat telt.

‘Ik steun burgemeester Ruth Vandenberghe en in 2027 word ik schepen van onder andere stadsvernieuwing. Dat is mij op het lijf geschreven met de ervaring waarmee ik sinds 2012 de stad grondig heb veranderd. Dat wil ik voortzetten. Dáár ligt mijn ambitie.’

Was er ook geen kater na uw ontslag als justitieminister in 2023?

Vincent Van Quickenborne: Ik heb om nobele, principiële redenen ontslag genomen. (Na de terreuraanslag op Zweedse voetbalsupporters in Brussel in oktober 2023 nam hij ontslag toen bleek dat een magistraat het uitleveringsverzoek van de dader, een Tunesiër, niet had behandeld, nvdr). Dat was geleden van 1998 toen Johan Vande Lanotte en Stefaan De Clerck ontslag namen na de ontsnapping van Dutroux. Zij kregen nog applaus, ik niet. Je politieke verantwoordelijkheid opnemen stelt vandaag blijkbaar niet veel meer voor.  Ik heb geen spijt van dat ontslag, maar het heeft mij wel pijn gedaan, ook electoraal.

Minister Van Quickenborne stapt op: ‘Ik neem politieke verantwoordelijkheid voor onaanvaardbare fout’

Justitieminister Annelies Verlinden (CD&V) zegt: ‘De erfenis van mijn voorgangers is geen cadeau.’ Overbevolkte gevangenissen, stakende cipiers, gedetineerden slapen op de grond, verouderde gevangenissen blijven open, te veel geïnterneerden in cellen, te weinig detentiehuizen.

Van Quickenborne: Ik heb als minister meteen zeer principiële beslissingen genomen. Ik heb een nieuw strafwetboek ingevoerd met meer straffen op maat. Er zijn 1200 extra cellen bij gekomen in nieuwe gevangenissen in Haren en Dendermonde. Er is werk gemaakt van de eerste nieuwe detentiehuizen. Er staan er nog acht in de steigers. We hebben korte gevangenisstraffen van minder dan drie jaar uitgevoerd om een einde te maken aan de straffeloosheid. Uiteraard wist ik dat daardoor meer mensen in de gevangenis zouden belanden. Daarom hebben we die extra plaatsen gecreëerd en mobiele cellen goedgekeurd.

Minister Verlinden kondigt nu ook mobiele cellen aan. Ik benijd haar niet, want justitie is een van de moeilijkste departementen, maar ik kan haar wel wat tips geven. Kijk niet achteruit maar vooruit en zorg dat je meer middelen krijgt. We hebben het justitiebudget van 1,9 naar 2,6 miljard laten stijgen. Verlinden vraagt 141 miljoen extra. Veel te weinig. Duizend mobiele cellen kosten ongeveer 400 miljoen.

Ze wil 3000 illegale gedetineerden naar gevangenissen in Kosovo overbrengen. Dan is de overbevolking opgelost.

Van Quickenborne: Ik vermoed dat Verlinden zelf niet achter dat plan staat. Het is een ideetje dat Theo Trump (Theo Francken, nvdr) in Denemarken oppikte. Het heeft dat land al 15 miljoen gekost en hoeveel gevangenen uit Denemarken zijn naar Kosovo overgebracht? Nul. Mevrouw Verlinden kan extra geld beter in eigen land investeren.

Het Rekenhof maakte brandhout van uw digitalisering van justitie, met kritiek op de besteding van 140 miljoen euro en 500 externe consultants en drie justitiediensten die elkaar tegenwerkten.

Van Quickenborne: We hebben 26 nieuwe apps geïnstalleerd waarvan er 22 goed werken. Over die resultaten zegt het Rekenhof niets. Ik wou geen vier jaar braafjes wachten tot de administratieve diensten het eens raakten over wat en hoe. Het Rekenhof heeft alleen gelijk over een probleem met de ontwikkeling door BPost van één app voor digitale handtekeningen.

Michaël Freilich (N-VA) heeft daarvoor een klacht ingediend voor ‘oplichting’, omdat u de regels voor aanbesteding van dat miljoenencontract niet volgde.

Van Quickenborne: Zijn klacht is onontvankelijk verklaard. Ik hoop dat de media evenveel aandacht zullen besteden aan de seponering van dat dossier, als aan het nummertje dat Freilich opvoerde.

Ondanks de digitalisering staan rechters weigerachtig om vonnissen meteen te publiceren of uit te leggen wat ze hebben beslist. Recent voorbeeld was het verkrachtingsvonnis in Leuven dat veel commotie veroorzaakte in de (sociale) media, vaak van mensen, ook politici, die het vonnis niet hadden gelezen.  

Van Quickenborne: De wet op de databank met alle uitspraken is in 2022 goedgekeurd, maar de schroom bij magistraten blijft groot. Herinner u de ophef rond de zaak Sanda Dia. Ik ben toen naar de studenten in Leuven getrokken om het vonnis uit te leggen. Het klopt toch niet dat ik als minister zoiets moest doen? We hebben toen in extra magistraten voorzien om meer uitleg te geven bij rechterlijke uitspraken.

Ik vind het onwaarschijnlijk dat de rechtbank in Leuven zegt dat ze als uitzondering toch haar vonnis over verkrachting publiceert. Dat zou geen uitzondering mogen zijn, maar de regel. Als minister heb ik nooit rechterlijke uitspraken aangevallen, in tegenstelling tot mevrouw Demir, meneer Mahdi, meneer De Wever en meneer Francken met hun sneren over wereldvreemde rechters. Ik heb wél altijd gezegd dat magistraten hun interne organisatie moeten verbeteren en hun rechtspraak meer verantwoorden. Ze hebben te weinig geluisterd. Ik hoop vooral dat de generatie magistraten die nu aantreedt wel snel en helder zal communiceren.

Vandaag bevechten drugsbendes elkaar met granaten en kalasjnikovs in de straten van Antwerpen en Brussel en vallen er doden. België wordt een narcostaat?

Van Quickenborne: Die bendes gebruiken terroristische technieken, maar daarom is België nog geen narcostaat. In een narcostaat zijn politie, justitie, politiek en overheid volledig geïnfiltreerd door de drugsmaffia. Ik heb vandaag geen indicaties dat hogere echelons geïnfiltreerd zijn. Terzijde, ik vind het opvallend dat ik als justitieminister permanent crisisoverleg had over het drugsgeweld in Antwerpen met burgemeester Bart De Wever. Het geweld is nu naar Brussel overgewaaid. Wie hoor ik daar nooit over? Premier De Wever. Blijkbaar heeft hij geen interesse in onze hoofdstad.

Justitieminister Vincent Van Quickenborne vanuit zijn safehouse: ‘Onze toestand is redelijk uitzichtloos’

Uit een enquête in Knack bleek dat 33 procent van de bevolking vertrouwen heeft in de regering-De Wever. Wat is uw percentage?

Van Quickenborne: Er staan interessante dingen in het regeerakkoord, maar er gaapt een grand canyon tussen de beloftes en de eerste resultaten. Twee voorbeelden. In 1999 waren er 120.000 bruggepensioneerden (SWT’ers, nvdr). In 2024 nog 10.000 door opeenvolgende verstrengingen. Arizona zou dat restje snel opdoeken, maar de sociale partners sloten met voorbedachten rade een akkoord dat ze wilden wachten tot juni.

Pieter Timmermans van het VBO wist dat de Cora-supermarkten zouden sluiten. Gevolg: 1700 ontslagen, waarvan een flink deel nog snel met SWT moet worden opgevangen. Recent kondigde Solidaris Wallonië (vroegere Bond Moyson, nvdr) aan dat het 137 personeelsleden met brugpensioen stuurt. Ook bij de vakbond speelde dus voorbedachte rade. Tot zover de stoere belofte van Arizona.

Tweede voorbeeld: de begroting. Premier De Wever noemt de financiële verrotting van België stoppen zijn belangrijkste missie. Kort na zijn regeringsverklaring wees ik hem al op een rekenfout van 210 miljoen. Bij ongewijzigd beleid is het tekort 20 miljard en Arizona zal dat even oplossen. Als ik de begrotingstabellen voor 2025 bekijk, zie ik 2,2 miljard tekort. En in maart becijferde het Monitoringcomité (een groep financiële topambtenaren, nvdr) dat de budgettaire situatie voor 2025 met 2 miljard is verslechterd. Dat is dus al 4,2 miljard tekort.

Daar komen nu de extra uitgaven voor defensie bij, en Europa zal wellicht de 8 miljard terugverdieneffecten niet zomaar aanvaarden. De Wever stopt het rotten niet, hij verzuipt zelf in zijn begrotingstabellen. Die krijgt hij nooit meer goed. Na pensioenen is gezondheidszorg de grootste kostenpost met 45 miljard per jaar. Daar is nog geld te vinden, maar Arizona durft daar niet doorpakken.

U bent het eens met defensieminister Francken dat in de gezondheidszorg geld te rapen valt om zijn defensiebudget op te krikken?

Van Quickenborne: Frank Vandenbroucke heeft onderhandeld dat het gezondheidsbudget blijft stijgen met 3 procent boven de index. Zijn voorgangster Maggie De Block (Open VLD) heeft wél grondig hervormd. Waarom doet Francken daar niets aan? De N-VA is toch de grootste regeringspartij? In Arizona zit gewoon een grote constructiefout.

En die is?  

Van Quickenborne: Vooruit. Die partij wilde alleen meedoen op twee voorwaarden. Van de gezondheidszorg moet iedereen afblijven en als symbool moet er een meerwaardebelasting komen. Het gevolg is dat Arizona vastzit aan dat grote uitgavendepartement. Het IMF berekende dat je met 20 procent minder kosten een even efficiënte gezondheidszorg organiseert.

In 2002 pleitte senator Van Quickenborne voor een Tobintaks en een vermogensbelasting.

Van Quickenborne: Dat is 23 jaar geleden. Wie jong is, zegt soms dingen die je met vele jaren ervaring anders bekijkt. Na de regeerverklaring zei ik tegen Georges-Louis Bouchez: ‘Jij bent de eerste liberaal die de meerwaardebelasting gaat invoeren waar we ons 25 jaar altijd samen tegen hebben verzet.’ Hij antwoordde: ‘Die meerwaardebelasting c’est du brol. Dat boycotten we nog wel.’ Als hij het een slecht idee vindt, dat hij het dan afvoert in plaats van te boycotten.

Ik ben niet tegen het principe dat grote vermogens meer bijdragen, maar de 10 procent rijksten betaalt vandaag ongeveer 45 procent van alle belastingen. De meerwaardebelasting zal hen niet raken. Als een brave huisvader twintig jaar lang elke maand 200 euro voorzichtig op de beurs belegt kan hij, zelfs met de fratsen van Trump, een rendement halen van misschien 20.000 euro. Daarop zal hij als bescheiden belegger meerwaardebelasting betalen. Daarom zijn wij er tegen. Zijn dat de grote vermogens of de sterkste schouders?

Trouwens, als de meerwaardebelasting wordt ingevoerd op een moment dat de beurskoersen uitzonderlijk laag zijn zoals vandaag, zullen veel meerwaarden geboekt worden zodra de beurzen weer stijgen. We zullen twee keer betalen: als consument door Trump en als bescheiden belegger door de regering-De Wever.

De Open VLD behaalde bij de verkiezingen 8 procent en scoort 6 procent in de peilingen. Is de bodem bereikt of nog niet?

Van Quickenborne: We hebben twee fundamentele problemen. We wisselden te vaak van kamp. Eén voorbeeldje: kernenergie. In de jaren negentig zagen we kernenergie als oplossing voor wereldwijde energieproblemen. In 1999 besloot de paars-groene regering van Guy Verhofstadt dat kerncentrales dicht moesten.

Tien jaar later werd Alexander De Croo partijvoorzitter en waren we weer voor kernenergie. In 2012 waren we met voorzitter Gwendolyn Rutten voor de kernuitstap en in 2020 verklaarde voorzitter Egbert Lachaert kernenergie ‘dood’. De oorlog in Oekraïne breekt uit en nu zijn we weer pro kernenergie.

Wat denken kiezers als je zo zwalpt? Tweede fundamentele probleem: als aanbodpartij kwamen we vroeger met ideeën voorbij de waan van de dag. We moeten opnieuw dé ideeënpartij worden. Dat is het enige wat ons kan redden.

Open VLD in crisis: Walter Pauli analyseert de politieke fall-out van een veel te persoonlijk conflict

Sinds de start als VLD in 1992 krioelde de partij van de overlopers: Bart Somers, Sven Gatz, Karel Pinxten, Annemie Turtelboom, Pierre Chevalier, Jaak Gabriëls, Johan Van Hecke, Bart Tommelein, Hugo Coveliers, uzelf… Ook Gerolf Annemans werd toen gepolst. Herman De Croo noemde ze ‘reizigers zonder bagage’. Is dat geen fundamentele reden waarom uw partij vandaag een kiesvereniging van los zand lijkt?

Van Quickenborne: Daar ben ik het totaal niet mee eens. Maakt u ook zo’n lijstje van de N-VA met Annick De Ridder, Lorin Parys en Ludo Van Campenhout? In alle partijen zitten overlopers. Als kleine oppositiepartij zullen we rechtlijnigheid kweken en onze oppositie loopt goed want zowel in het Vlaams Parlement als in de Kamer hebben we een frisse fractie.

Die frisse fracties bulken van de oud-ministers.

Van Quickenborne: Die oud-ministers kennen hun plaats. Ik heb een groot netwerk en ervaring waar onze jonge parlementsleden hun voordeel mee doen. Onze nieuwe fractieleider Alexia Bertrand…

… oud-staatssecretaris van Vivaldi, overgelopen van de MR.

Van Quickenborne: (onverstoorbaar) Ik heb haar helpen uitzoeken dat de besparing van 30 procent op de kabinetten waar de premier mee uitpakte, nep is. Dat zie ik als mijn rol in de fractie. In elke partij heb je zogenaamde oude krokodillen en ik vind dat een geuzennaam. Die van Vooruit zitten zelfs weer in regeringen (lacht). Ons nieuwe Kamerlid Kjell Vander Elst ondervroeg premier De Wever keihard over zijn foute uitspraken over Benjamin Netanyahu. En passant heeft hij pijnlijk blootgelegd dat minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot (Les Engagés) onder curatele staat en niks te zeggen heeft.

Premier De Wever noemde zijn uitspraken realpolitik.

Van Quickenborne: Als je als premier het arrestatiebevel voor Netanyahu van het Internationaal Strafhof ondergraaft door te zeggen dat België hem niet zal aanhouden, doe je niet aan realpolitik maar aan afbraakpolitiek van de internationale rechtsorde. De Wever nam uit Antwerpen zijn pro-Israëlische agenda mee.

Als Netanyahu hier zou arriveren, zal het Internationaal Strafhof ons federaal parket vragen om hem te arresteren en de minister van Justitie zal het uitwijzingsbevel ondertekenen. Alleen de bevoegde magistraten beslissen daarover. Of het nu om Netanyahu, Poetin of Hamasleiders gaat die als oorlogscriminelen vervolgd worden, meneer De Wever heeft daar als realpolitiker helemaal niets over te zeggen.

Terug naar uw zieltogende partij. Frédéric De Gucht zei in Humo over zijn partij ‘We fucked up’.

Van Quickenborne: Hij heeft gelijk als je partij strandt op 8 procent. Dat is zowel een collectieve als een individuele verantwoordelijkheid.

Wat is uw aandeel in het debacle?

Van Quickenborne: Soms waren we wellicht te gretig om compromissen te maken en te denken dat wij het land moesten redden. Dat is ten koste van de partij gegaan. In Vivaldi hebben we fouten gemaakt waar ik evident mee verantwoordelijk voor ben. De partijnaam is versleten en moeten we veranderen. Eva De Bleeker is als voorzitter populair bij de leden. Ze is geen linkiewinkie maar een rechtse liberaal die verdomd goed weet hoe de vork in de steel zit. Eva zal in september met een nieuwe beginselverklaring komen, want er is wel wat veranderd sinds de VLD werd opgericht in de periode dat de Berlijnse muur en het IJzeren Gordijn wegvielen. Vandaag worden nieuwe muren en ijzeren gordijnen opgetrokken.

De behoefte aan een liberale partij is groter dan ooit. Willen we een liberale partij zijn die 10 à 15 procent haalt of een volkspartij die zowat iedereen probeert te verzamelen? Mijn keuze is duidelijk. We moeten als partij consequenter economisch rechts zijn en dé vrijheidspartij die de ethische vrije keuze van mensen verdedigt.

We verschillen ook fundamenteel van de MR van Bouchez. In Bouchez schuilen twee figuren. De ene is de man van law and order, zoals Nicolas Sarkozy, van wie hij een grote fan is. De andere is een soort Geert Wilders, als je ziet hoe Bouchez soms tekeergaat tegen bepaalde vrije pers of cultuur of hoe hij de agenda van extremistische Joodse kolonisten verdedigt en zegt dat in Gaza geen sprake is van genocide omdat er vandaag meer Palestijnen zijn dan in de jaren veertig.

De onbeschaamdheid waarmee hij dat allemaal doet, heeft voor mij niets met liberalisme te maken, maar alles met populistisch conservatisme. Wallonië heeft geen Vlaams Belang en hij vindt blijkbaar dat hij extreme kiezers moet bedienen.

In 2029 zult u dertig jaar in parlementen en in zes regeringen zitting hebben gehad. Bent u als oude krokodil dan nog kandidaat bij federale verkiezingen?

Van Quickenborne: Toen ik u in 2002 mijn eerste grote interview gaf, heb ik dan gezegd dat ik in 2025 nog in het parlement zou zitten? Ik doe nog altijd met veel goesting en passie aan politiek, zeker in de oppositie waar je rechtlijnig kunt zijn en nieuwe ideeën exploreren. (lacht) En ministers het vuur na aan de schenen kunt leggen.

Van ‘Quicky’ tot topminister: de flexibele politieke loopbaan van Vincent Van Quickenborne