Vincent Van Peteghem: ‘Waarom wordt de CD&V zo gebasht?’

Vincent Van Peteghem is in for a fight. Twee jaar werkte hij aan ‘zijn’ hervorming van de fiscaliteit. Nu kijken wat ervan komt.

Vincent Van Peteghem wil heel graag de man worden die elke werkende Belg 835 euro extra cash geeft. De CD&V-minister van Financiën legde daarvoor vorige week met veel aplomb een plan op de regeringstafel, waarvan hij in de zomer al eens even zelfverzekerd een eerste blauwdruk had voorgesteld. Zijn voorstellen lijken – het moet gezegd – veel op wat experts en internationale organisaties al lang van ons land vragen: een verschuiving van lasten op arbeid naar lasten op vermogen en consumptie. Maar zo enthousiast de belastingverlagingen voor iedereen die werkt worden onthaald, zoveel kritiek is er te horen op de verhogingen aan de andere kant van de streep. Het is – zeker gezien het trackrecord van Vivaldi als het op grote hervormingen aankomt – verre van zeker dat u die 835 euro ooit zult zien. Maar u zult niet kunnen zeggen dat Van Peteghem het niet heeft geprobeerd.

We spreken hem als hij net de eerste ministerraad na de voorstelling van zijn plannen achter de rug heeft, en niemand al weet dat het stikstofdossier in Vlaanderen echt op ontploffen staat.

Ik ben de eerste minister in deze regering die zo’n grote hervorming op tafel legt.

Wat is uw gevoel, nu u de eerste reacties hebt gehoord?

Vincent Van Peteghem: Ik ben hier twee jaar mee bezig geweest. De meest uiteenlopende organisaties zijn langsgekomen op mijn kabinet, maar we hebben hier natuurlijk ook al eerder binnen de regering over gesproken. Ik kom ook van ver. Herinnert u zich nog wat er in het regeerakkoord stond? Deze regering zou een fiscale hervorming enkel ‘voorbereiden’, dat was het woord. Wel, na mijn blauwdruk van vorig jaar heeft de regering beslist dat we een eerste fase van zo’n hervorming effectief zouden uitvoeren. De richtlijnen waren duidelijk: werkende mensen moeten meer overhouden aan het einde van de maand, zonder dat de concurrentiekracht van de bedrijven in gevaar komt, en de fiscaliteit moet eenvoudiger, neutraler en moderner. De plannen daarvoor liggen nu op tafel. Dit is niet zomaar een voorstel, maar een uitgewerkt boek van 600 pagina’s aan wetteksten.

Hebt u Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert al gesproken? Hij zei nog maar enkele weken geleden dat zo’n fiscale hervorming niet meer voor deze regeerperiode was.

Van Peteghem: Laat de voorzitters praten. Ik heb als minister gedaan wat de regering van mij heeft gevraagd, en nu is het aan de coalitiepartners om hierop in te gaan.

Na hem strooiden andere voorzitters ook al met opmerkingen en veto’s. Georges-Louis Bouchez (MR), uiteraard, wil niet weten van lastenverhogingen, en Conner Rousseau (Vooruit) wil niet dat de btw op basisproducten stijgt.

Van Peteghem: Ik probeer wat door die salvo’s van de voorzitters heen te kijken, maar ik heb natuurlijk niet alleen dingen opgeschreven waar iedereen het al over eens was. In dat geval had ik genoeg gehad aan een half A4’tje met daarop een grote lastenverlaging, want daarover zijn we het allemaal roerend eens. Dat moet natuurlijk wel gefinancierd worden, en daardoor zitten er voorstellen in die voor iedereen een beetje schuren. Maar het is pas door die wrijving dat iets begint te glanzen. (grijnst)

Het blijft een merkwaardige strategie om met 600 pagina’s wetteksten naar de media te stappen, zonder dat er een akkoord is in de regering. Het is niet de methode-Dehaene, om het zo te zeggen. Wij zouden durven te denken dat u ervan uitgaat dat hier niets meer van komt, en u uw verkiezingscampagne wilt aftrappen.

Van Peteghem: Ik ga er alles aan doen om dit plan vanaf 2024 te laten ingaan. De PS complimenteerde me trouwens met het feit dat er al wetteksten lagen, zodat we goed weten waarover we straks discussiëren in de regering. Maar weet u wat er gebeurt als ik zoiets vertrouwelijks alleen zou delen in de regering? Dan liggen mijn plannen meteen op straat. Sterker nog: dan lees ik de dag erna foute interpretaties in de kranten. Niet is lastiger dan zulke kemels moeten corrigeren.

Nóg sterker: ministers gaan soms lopen met de ideeën uit uw voorstellen. Zoals minister Frank Vandenbroucke (Vooruit), die dan plots voorstelt dat de btw op groenten en fruit naar nul procent moet.

Van Peteghem: Bijvoorbeeld. (lacht) Ik vind dat niet eens erg, dat is steun voor wat er op tafel ligt. Ik toon vandaag wel de moed om helemaal open kaart te spelen en presenteer ook alle voorstellen die minder in de smaak vallen. Ik heb onlangs ook de energieprijzen hervormd, met na de verlaging van de btw ook een verhoging van de accijnzen, terwijl ik goed genoeg wist dat daar weerstand tegen zou komen. Politici moeten ook zulke beslissingen durven te verdedigen.

Staat er binnen de regering een timing op deze fiscale hervorming?

Van Peteghem: De Vlaamse regering heeft mij geleerd om geen deadlines meer te stellen. (lacht) Maar de hele hervorming moet wat mij betreft ingaan op 1 januari 2024. Ik denk dat we tot september hebben om hervormingen goedgekeurd te krijgen, daarna zitten we te dicht tegen de verkiezingen aan. We hebben dus nog drie à vier maanden (in juli en augustus gaat het parlement in reces, nvdr).

En als uw plannen niet ingaan op 1 januari, stapt u op als minister.

Van Peteghem:(lacht) Dat zijn van die heerlijke, hypothetische bespiegelingen. Legt u die aan elke minister voor die een plan op de regeringstafel legt? Vivaldi moest een hervormingsregering worden, en ik ben de eerste minister in deze regering die zo’n grote hervorming voor zijn beleidsdomein op tafel legt. U kunt me moeilijk verwijten om ambitieus te zijn, toch?

Uw voorzitter, Sammy Mahdi, stortte de Vlaamse regering in september in crisis vanwege een detailmaatregel als de indexering van de kinderbijslag. Wat gaat hij dan doen als deze plannen geblokkeerd raken?

Van Peteghem:(droog) De indexering van de kinderbijslag is geen detail, hoor. Onze partij heeft decennialang gebouwd aan een land waar we trots op mogen zijn, en wij willen meewerken aan de hervormingen die nodig zijn om dat te behouden. Ik ben daar vanaf dag één als minister mee bezig. De hervormingen van de accijnzen waren daarvoor nodig, maar we hebben ook al de bijzondere bijdrage van de sociale zekerheid afgeschaft, de bedrijfsvoorheffing hervormd, de effectentaks ingevoerd en de vergroening van de bedrijfswagens goedgekeurd gekregen. Een belangrijk deel van mijn blauwdruk is al uitgevoerd.

Eigenlijk zegt u: zelfs als er niets in huis komt van déze fiscale hervorming, heb ik als minister al genoeg gedaan om trots op te zijn.

Van Peteghem: Dat is ook zo, ja. (grijnst)

Uw loonlastenverlaging heeft een grote impact op de regio’s: zij lopen daardoor ongeveer 1 miljard euro aan inkomsten mis. Als zij dat compenseren door eigen tarieven te verhogen, wordt het voor de mensen een vestzak-broekzakoperatie.

Van Peteghem: Dat is de consequentie van de structuur van dit land. Ik hoor N-VA’ers al jarenlang voor lastenverlagingen pleiten, die het liefst niet gecompenseerd worden. Het moet een tax cut zijn. Nu vinden ze dat plots totaal onaanvaardbaar, en vertellen ze een heel ander verhaal. Ik vraag me af hoe zij dat dan aangepakt zouden hebben. De regio’s kunnen ook fiscale hervormingen doorvoeren, maar dat is dan hun keuze.

Econoom Gert Peersman (UGent), die meewerkte aan het rapport van uw expertengroep, concludeerde dat uw fiscale hervormingsplan zal zorgen voor een ‘gigantisch tekort’ in de begroting: u houdt geen rekening met de gedragsveranderingen omdat bepaalde belastingtarieven verhogen. Het roept herinneringen op aan de taksshift van gewezen financiënminister Johan Van Overtveldt (N-VA), die uiteindelijk een gat in de begroting sloeg.

Van Peteghem: Peersman onderschat hoeveel werk we hebben gestoken in de berekeningen van de opbrengsten van de voorgestelde maatregelen. Die berekeningen zijn gebeurd door de administratie en op basis van cijfers van het Planbureau. We hebben daar dus niet zelf zomaar wat bedragen op geplakt. Er zit echt geen lucht in de berekeningen. En dat we te weinig rekening zouden houden met gedragsveranderingen? De positieve gevolgen voor de begroting van de verlaging van btw op groenten en fruit en de verhoging van accijnzen op tabak hebben we ook niet meegenomen in onze berekeningen.

Een fiscale hervorming mag echt niet dienen om de begroting aan te zuiveren.

Niettemin: u heft nieuwe belastingen om dat geld meteen weer uit te delen. Zouden we die opbrengsten niet beter gebruiken om de begroting eindelijk eens in orde te brengen?

Van Peteghem:(schudt het hoofd) Een fiscale hervorming mag echt niet dienen om de begroting aan te zuiveren. We hebben vandaag al een ongelooflijk hoge belastingdruk, én een ongelooflijk groot begrotingstekort. Dat tekort is er dus niet omdat we te weinig belastingen heffen, hè. We zullen tijdens begrotingsbesprekingen altijd wel hier nog eens 5 miljoen en daar 10 miljoen euro vinden, maar dat is geen manier om een begroting in orde te brengen. Daarvoor moeten meer mensen aan het werk, en mensen moeten langer werken voor ze met pensioen gaan. Alleen daarmee zullen we de stijgende kosten in de gezondheidszorg en van onze pensioenen kunnen blijven betalen.

De regering-De Croo bespreekt ook nog een pensioenhervorming. Denkt u dat daar nog iets van zal komen?

Van Peteghem: Er móét nog iets van komen, al was het maar omdat het relancegeld van Europa pas vrijkomt als ons pensioenstelsel wordt hervormd. Gelukkig is er die externe Europese druk. Maar de voorstellen van minister Karine Lalieux en de PS gaan uit van ‘laten we kijken naar wat geld opbrengt’. Zo wil ze bijvoorbeeld de tweede pijler, de groepsverzekering die veel werknemers hebben, meer belasten. Dat is gewoon geld afpakken van de mensen. De pensioenhervorming moet vertrekken vanuit de juiste doelstelling: hoe kunnen we mensen langer aan het werk houden? Onze werkelijke pensioenleeftijd is nog altijd veel te laag. Wij hebben het voorstel op tafel gelegd om bij de NMBS, defensie en alle andere stelsels het gunstregime voor pensioenen af te bouwen. Voor mijn part met een zeer lange overgangsperiode van twintig jaar, maar zorg ervoor dat die mensen langer aan het werk blijven. Ik hoop dat de PS voor zulke zaken openstaat.

Maar de PS heeft met de verhoging van de minimumpensioenen aan het begin van deze regeerperiode alles wat ze wilde al binnengehaald.

Van Peteghem: Correct. Achteraf bekeken hadden we dat anders moeten aanpakken, maar het minimumpensioen was voor de socialisten zo belangrijk dat we dat heel snel hebben beslist. Ik moet eerlijk zeggen dat we dat beter hadden gecombineerd met een aantal andere hervormingen die misschien moeilijker liggen voor de socialisten.

Hoe moeilijk wordt de begrotingscontrole die eraan komt?

Van Peteghem: Die zal niet eenvoudig zijn, want we zitten met een aantal enorm hoge kosten, zoals voor de ondersteuning van de Oekraïners in ons land. Maar de fundamentele keuzes zijn natuurlijk al in het najaar gemaakt.

In het najaar ontstond politieke hoogspanning over de vraag of de verlaging van de btw van 21 naar 6 procent op onze energiefactuur al dan niet volledig gecompenseerd wordt door de verhoging van de accijnzen – en dus of de operatie voor de overheid budgetneutraal is. Staatssecretaris voor begroting Eva De Bleeker (Open VLD) zei van niet, premier Alexander De Croo beweerde van wel. De vraag zal tijdens de begrotingscontrole weer naar boven komen: kost de hervorming van de energiefactuur de overheid geld? Wat zegt u als minister van Financiën?

Van Peteghem: De energieprijzen vormen in deze discussie het belangrijkste element. Die zijn de voorbije maanden sterk gedaald, maar we hebben de energieprijzen in 2021 als basis genomen en we zitten vandaag nog niet terug op dat niveau. De energieprijzen liggen nog steeds hoger. Dus kost de btw-verlaging van onze energiefactuur de overheid nog steeds geld, ze is niet budgetneutraal.

Het gevoel leeft al lang dat Vivaldi niets meer klaar krijgt, zoals uw partijgenoot Koen Geens het onlangs nog scherp in De Zondag verwoordde: de regering doet niet wat ze heeft beloofd, en het was misschien een vergissing van de CD&V om in Vivaldi te stappen.

Van Peteghem: Maar allee, de CD&V heeft in deze regering wél al een heel aantal zaken gerealiseerd: Annelies Verlinden raakt met de bestuurlijke handhaving verder dan ons in de rechtsere Zweedse regering is gelukt. Nicole de Moor heeft het niet makkelijk met de asielcrisis, maar nog nooit zijn er zo veel opvangplaatsen gecreëerd, en ze maakt werk van het strengere terugkeerbeleid. Ik leg nu een fiscaal hervormingsplan op tafel… Ik ben ervan overtuigd dat niemand anders dan een christendemocraat zo’n voorstel kan en durft presenteren. Dan kun je toch niet ernstig beweren dat de CD&V geen meerwaarde heeft in deze regering?

De kritiek op de CD&V, zelfs door vooraanstaande CD&V’ers, is onterecht?

Van Peteghem: Ik moet er toch aan herinneren dat er over deze regering is onderhandeld tijdens de grootste gezondheidscrisis in decennia. Na lang overleg heeft de CD&V toen beslist om niet langs de kant te blijven staan en in de regering te stappen. Je verantwoordelijkheid opnemen is een eigenschap die CD&V’ers jammer genoeg veel te veel hebben: we willen besturen en zijn vervolgens ook nog eens te weinig trots op wat we allemaal realiseren. Ik vraag het me soms echt af: waarom wordt de CD&V zo gebasht, waarom is iedereen zo op ons gebeten?

De N-VA trekt uit Vivaldi de conclusie dat België echt niet meer werkt, en dat er na de volgende verkiezingen sowieso een staatshervorming moet komen. Gaan jullie ook naar de verkiezingen met een communautair plan?

Van Peteghem: Ik denk dat we dezelfde doelstelling hebben als de N-VA: we willen een efficiënte en logische staatsstructuur. Het is belangrijk dat bijvoorbeeld arbeidsmarkt en gezondheidszorg meer naar de regio’s komen. De regering heeft zich trouwens geëngageerd om artikel 195 open te stellen, waarmee een grote staatshervorming tijdens de volgende regeerperiode mogelijk wordt. Dat is Zweeds nooit gelukt. Nu is het vooral belangrijk dat we ook echt werk kunnen maken van die staatshervorming. Maar vandaag zeggen dat het confederalisme de grote oplossing is voor alles? Met alle respect, we moeten nú al hervormingen tot stand brengen. Want de verkiezingen zijn er in 2024. In het slechtste geval heb je een regering tegen 2026. Tegen de tijd dat alles is omgezet in wetgeving zitten we in 2029. Zo lang kunnen we toch niet wachten?

Achter de schermen bereidt de CD&V met andere partijen een nieuwe staatshervorming voor?

Van Peteghem: Uiteraard, wat had u gedacht? Dat we niet nadenken over hoe we verder moeten gaan? De CD&V heeft meegewerkt aan vijf van de zes staatshervormingen. (fijntjes) En de N-VA: nul.

Behaalt de CD&V nog 10 procent in 2024?

Van Peteghem: Natuurlijk.

Zeker? De peilingen lijken erover te twijfelen.

Van Peteghem: We gaan zelfs meer behalen. Er is een nieuwe dynamiek in de partij, onze communicatie is scherper, we durven moedige voorstellen op tafel te leggen. Dat zal vruchten afwerpen.

En wil de CD&V na de verkiezingen Vivaldi voortzetten? Alleen zo kunt u verdere stappen zetten met uw fiscale hervorming.

Van Peteghem: Wie zegt dat de volgende minister van Financiën Vincent Van Peteghem zal zijn? Ik ben op dat vlak zeer onthecht. Maar ik ben ervan overtuigd dat wat vandaag in onze blauwdruk staat, de basis zal zijn van alle stappen die nog worden gezet in de fiscale hervorming. Net zoals ik ervan overtuigd ben dat zelfs mensen in de oppositie zeggen: ‘Dat fiscale plan van Van Peteghem is zo slecht nog niet.’