Verrassende winnaars en verliezers: ‘Strategie Bart De Wever was in het nadeel van Theo Francken’

In samenwerking met ons zusterblad Le Vif dook Knack wat dieper in de data van deze en vorige verkiezingen. Het leverde enkel verrassende (vrouwelijke) winnaars en (mannelijke) verliezers op.

Annelies Verlinden (CD&V)

‘Weinig gerealiseerd’, ‘ijskoningin’, en ook ‘weinig politieke feeling’. De negatieve rapporten die minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden in de populaire kranten opstapelde, contrasteren fel met haar fraaie electorale resultaat. Met 65.307 stemmen en een vijfde plaats is ze de populairste vrouwelijke kandidate voor de Kamer. Binnen haar partij kunnen alleen Jo Brouns en de onvermijdelijke Hilde Crevits zich met haar meten.

‘Die vijfde plaats heeft ze natuurlijk ook te danken aan het feit dat ze in de grote kieskring Antwerpen opkomt’, zegt politicoloog Bram Wauters (UGent). ‘Maar inderdaad: je ziet hier een grote kloof tussen wat Wetstraat-journalisten denken en hoe de mensen in de Dorpsstraat stemmen. Er is een grote groep kiezers die zich aangesproken voelt door een type politicus dat de controverse eerder schuwt en probeert zich verzoenend op te stellen.

Om dezelfde reden behaalde Petra De Sutter (Groen) een zeer soortgelijke score. Er zijn ook wel wat aanwijzingen dat dit type politici eerder in de smaak valt bij het vrouwelijke electoraat. We hebben onlangs een onderzoek gedaan bij jongeren om te peilen wat ze aantrekkelijk vinden aan politiek. Het resultaat was dat vrouwen politiek eerder zien als een manier om problemen van mensen op te lossen, terwijl jonge mannen meer dan vrouwen geïnteresseerd zijn in aspecten als invloed en macht.’

Zuhal Demir (N-VA)

Met bijna 66.000 stemmen mag Zuhal Demir zich de populairste Limburgse politica noemen. Die populariteit blijkt ook uit de penetratiegraad, het aantal stemmen in verhouding tot het potentiële aantal stemmen in de kieskring. Met 11,54 procent moet ze op het Vlaamse niveau alleen Tom Van Grieken (Vlaams Belang, 13,15 procent) voor zich dulden. Demir doet het met haar stemmenaantal bovendien nog een stuk beter dan in 2019. Haar scores verklaren mee waarom de N-VA, anders dan de peilingen aangaven, ook in Limburg winst boekte. ‘Die analyse lijkt me te kloppen’, zegt Wauters. ‘Maar je moet wel voor ogen houden dat de N-VA in 2019 zwaar had verloren in Limburg. Vanuit die positie is het relatief gezien natuurlijk makkelijker om te winnen dan in bijvoorbeeld Vlaams-Brabant. Wat zeker ook geholpen heeft, is de strategie van N-VA-voorzitter Bart De Wever om Vlaamse thema’s, zoals het voor Demir mogelijk schadelijke stikstofakkoord, volledig uit beeld te houden. Die strategie heeft duidelijk gewerkt, zowel in Limburg als ver daarbuiten.’

Sophie Wilmès (MR)

Met 543.821 stemmen behaalde Sophie Wilmès met straatlengtes voorsprong de hoogste score op de Europese lijst. Minstens zo veelzeggend: met een penetratiegraad van 21 procent doet de ex-premier even goed als Vlaanderens populairste, Bart De Wever. Dezelfde De Wever zou het kunnen gebruiken als een zoveelste bewijs dat ons land uit twee democratieën bestaat. ‘Die fenomenale score botst met de perceptie die er in Vlaanderen over haar bestaat’, aldus Wauters. ‘Wij herinneren ons vooral de kritiek op haar periode als eerste minister, en de manier waarop ze de covidcrisis aanpakte. In Wallonië geniet ze om die reden vooral respect.

Ongetwijfeld speelt ook mee dat ze is afgetreden om voor haar zieke echtgenoot te zorgen. Dat wekte veel sympathie. Het gaf haar iets menselijks, en een positie boven of naast het politieke gekrakeel. Ze heeft bovendien recent geen moeilijke of controversiële beslissingen meer hoeven te nemen. Het is een imago dat helemaal haaks staat op dat van haar voorzitter Georges-Louis Bouchez, en laat iets zien dat we hier eerder al bespraken: er is zowel voor het verbindende als het polariserende een markt.’

Vincent Van Quickenborne en Bart Somers (Open VLD)

Van de vele verliezers binnen het Open VLD-kamp werden er weinigen zo hard tegen het electorale canvas gemept als Vincent Van Quickenborne. Van de 40.392 stemmen die de gewezen justitieminister in 2019 behaalde, bleven er nog 14.438 over. In zijn kanton Kortrijk was zijn partij nog goed voor 8 procent van de stemmen. Dat waren er vorige verkiezing nog 16. Ongetwijfeld werd Van Quickenborne meegesleurd in de algemene malaise van zijn partij. Maar er is ook een reden waarom de klap bij hem nog wat harder aankwam. ‘Hij is natuurlijk ook betrokken geraakt bij een aantal al dan niet vermeende schandalen’, zegt Wauters. ‘Die combinatie is dodelijk gebleken.’ Verder valt het niet uit te sluiten dat de kiezer weinig waardering had voor zijn beslissing om de vlucht vooruit te nemen naar het lokale niveau. ‘Dat kan, al vond ik dat Bart Somers dat toch nog net iets opzichtiger deed. Het viel me ook op dat Somers tot dusver nergens te bespeuren was.’ Bart Somers stond tijdens deze campagne als lijstduwer op de Open VLD-lijst. Hij haalde iets meer dan 8000 stemmen. In het kanton Mechelen zakte zijn partij van 14,7 naar 8,8 procent.

Theo Francken (N-VA)

Als je zijn – nog altijd indrukwekkende – 73.820 voorkeurstemmen in 2024 vergelijkt met de bijna 123.000 stemmen die hij in 2019 behaalde, kun je Francken moeilijk anders dan een verliezer noemen. Dat verlies is eens zo opmerkelijk omdat hij dit keer niet in concurrentie moest met Dries Van Langenhove, een politicus die – zij het met heel andere lijnen – in dezelfde vijver vist. De verklaring voor dat verlies is evenwel snel gevonden. Francken is al even geen staatssecretaris meer. Hij was daardoor een stuk minder zichtbaar. Wauters voegt daaraan toe dat de strategie van De Wever, die in het voordeel werkte van Demir, eerder in het nadeel werkte van Francken. ‘De Wever heeft naarmate de campagne vorderde het laken naar zich toe getrokken, en er bewust voor gekozen om geen campagne te voeren op migratie. Daardoor kwam Francken, nooit verlegen om over dat thema zijn uitgesproken mening te geven, wat in de schaduw te staan.’

Drie ongemakkelijke waarheden over de verkiezingen van 9 juni