Verkiezingsprogramma’s van N-VA en Vlaams Belang bedreigen de rechtstaat het meest

18 voorstellen van de N-VA en 16 van het Vlaams Belang tasten de rechtstaat rechtstreeks aan. Dat blijkt uit een doorlichting door Advocaat.be, een initiatief van de Orde van Vlaamse Balies.

‘Hier en daar duiken vreemde dingen op in de programma’s’, zegt Peter Callens, voorzitter van Advocaat.be, met enig gevoel voor understatement. Op vraag van Advocaat.be, een initiatief van de Orde van Vlaamse Balies, toetsten vijf experts de verkiezingsprogramma’s van de zeven grootste Vlaamse politieke partijen op hun rechtsstatelijk karakter.

Het gaat om academici Patricia Popelier (UAntwerpen), Patrick Peeters (KU Leuven), Wilfried Rauws (Universiteit Maastricht, VUB), Kati Verstrepen (Liga voor de Mensenrechten) en Freddy Evers (erevrederechter). Er werden 677 thema’s geïdentificeerd met een zogenaamde mogelijke rechtsstatelijke impact. Al die thema’s werden geanonimiseerd en voorgelegd aan de experts, die losstaan van de Orde van Vlaamse Balies.

Volksberoep

Wat blijkt? De meerderheid van de verkiezingsprogramma’s bedreigt de rechtstaat. Geen enkele partij biedt 100 procent garantie op de principes ervan.

Vooral de N-VA en het Vlaams Belang komen slecht uit de oefening. De experts identificeerden maar liefst 18 N-VA-voorstellen en 16 Vlaams Belangvoorstellen die de rechtstaat rechtstreeks aantasten. In de doorlichting kregen die een rode kleur. Daarnaast kleurden ze tientallen voorstellen oranje: punten die de rechtstaat kunnen bedreigen, maar met enige nevenmaatregelen nog groen kunnen worden. ‘Het zijn flikkerlichten’, aldus Callens.

Het zogenaamde volksberoep van de N-VA krijgt bijvoorbeeld een rode kleur. De partij wil bepaalde wetgeving afschermen van grondwettelijke toetsing door het Grondwettelijk Hof of met tweederdemeerderheid in het parlement laten terugdraaien. ‘Dat druist zowel in tegen de grondwet als tegen het principe van scheiding der machten.’

Ook het N-VA-voorstel om haatspraak niet langer strafrechtelijk te beteugelen is in strijd met het arrest van het Grondwettelijk Hof. Idem voor het voorstel om arresten van het Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM) alleen uit te voeren als België partij is.

Het idee om tien jaar lang tot een asielstop over te gaan, dat in de markt wordt gezet door Theo Francken (N-VA), botst dan weer met het VN-Vluchtelingenverdrag. Callens: ‘Wat als een Iraanse vrouw die weigert een hoofddoek te dragen asiel aanvraagt?’

Erkenning islam

Het Vlaams Belang krijgt de rode kleur voor zijn voorstellen voor pushbacks aan de EU-buitengrenzen, het intrekken van de erkenning van de islam en het terugdraaien van kosteloze rechtsbijstand voor asielzoekers. De experts zijn overigens bezorgd over de ‘ontmenselijking’ van nieuwkomers met de term ‘illegalen’, die voorkomt in de programma’s van het Vlaams Belang, de N-VA, maar ook de Open VLD.

Bovendien maken de experts zich zorgen over de intentie van bepaalde partijen om internationale verplichtingen naast zich neer te leggen. Volgens Callens is het legitiem om het niet eens te zijn met internationale verdragen, maar actie kan niet beperkt blijven tot nationale wetgevende initiatieven. ‘Wie dat wil, moet het verdrag zelf wijzigen.’

Het valt op dat vooral voorstellen van rechtse partijen de rechtstaat met de voeten treden. Maar ook de PVDA komt af en toe terug in het rode lijstje. Zo is het voorstel voor een verbod op alle beperkingen op het stakingsrecht problematisch. Callens: ‘De rechtstaat is nochtans geen links of rechts concept, maar een beschavingsconcept.’

De CD&V gaat ook de mist in met haar voorstel om voorrang te geven aan Belgische werknemers, en in tweede en derde orde pas aan EU-werknemers en die daarbuiten. ‘De experts denken dat dat een beperking is van het vrije verkeer en dus een aanfluiting van het Europese verdrag’, dixit Callens.

Partijen die hun voorstellen uitgebreid uit de doeken doen, kunnen wel in het nadeel zijn in deze oefening, erkennen de experts. Hoe summierder het voorstel, hoe moeilijker ze het voorstel konden doorlichten – er werd ook niet overlegd met de partijen.

Lees hier het volledige onderzoek.